Pamięć

Pamięć
PROCESY ORIENTACYJNO- POZNAWCZE

Wrażenie- elementarne zjawisko psychiczne, pierwszy proces jaki się dokonuje, odzwierciedlenie w świadomości czegoś, co jest odbierane za pomocą narządów zmysłów. Dotyczy to odebrania pojedynczej cechy, jakiegoś zjawisk. Wrażenia odbierane przez receptory są zależne od odległości:
z daleka: telereceptory
z bliska: kontaktoreceptory
Za pomocą narządów zmysłów korzystamy ze wszystkich rodzajów wrażeń

Spostrzeżenie- to suma wrażeń, zdolność do odbierania wielu cech naraz. Mogą być:
monosensoryczne (jednozmysłowe)
wielosensoryczne (wielozmysłowe)
Mogą mieć właściwości obiektywne (np. jest jesień), lub subiektywne (np. jest pięknie, bo jest jesień), dowolne (celowe, świadome), mimowolne (zachodzi mimo naszej woli, nie zależy od nas).
Spostrzeganie zależy od doświadczeń, nastawień, preferencji, wiedzy, potrzeb, rodzaju wrażliwości. Spostrzeganie u dzieci jest przede wszystkim mimowolne, z wiekiem przekształca się w dowolne, początkowo jest bardzo subiektywne, wiąże się z potrzebami. Małe dzieci poznają polisensorycznie. Im więcej narządów zmysłów działa- poznanie jest pełniejsze. Spostrzeżenia dzieci są też synkretyczne- całościowe, globalne- nie potrafią wyodrębniać szczegółów, części składowych(to zmienia się z wiekiem, do 6 roku życia znika zupełnie).

Uwaga- zdolność nastawienia zmysłów na jeden cel. Może być mimowolna i dowolna.
Dowolne spostrzeżenie + dowolna uwaga = obserwacja
Wyróżniamy: trwałość uwagi ( na jak długo się skupiamy), natężenie (siła koncentracji), podzielność, przerzutność. Uwaga zależy od temperamentu, zainteresowania, emocji, motywacji, ogólnego samopoczucia, wieku, otoczenia. Uwagę można ćwiczyć i rozwijać (ćwiczenia ruchowe).

Wyobraźnia- zdolność tworzenia obrazów, zjawisk. Wyobraźnia może być twórcza i odtwórcza. Odtwarzamy coś, co widzieliśmy lub tworzymy coś zupełnie nowego. U dzieci najczęstsza jest wyobraźnia twórcza kierowana, dorośli muszą dać dziecku inspirację. Wyobraźnia daje możliwość przewidywania, ułatwia przyswajanie sobie wiedzy, staje się ucieczką od problemów, posiada rolę terapeutyczną- dziecko, które nie radzi sobie z rzeczywistością ucieka w świat imaginacji np. wymyśla sobie przyjaciela. Dorosły ucieka w świat marzeń.
Należy rozwijać wyobraźnię:
czytać bajki, puszczać nagrania
ograniczyć obraz
puszczać muzykę pod wpływem której dziecko maluje
opowiadać wymyślone bajki, nie dokańczać ich
układać opowiadania, wierszyki, życzenia itd.
wejść w świat dziecka
rozróżniać kłamstwo od fikcji i wyobraźni
Jeśli będziemy karcić dziecko za wyobraźnię, będzie się ono wycofywało z różnego rodzaju aktywności.

Mowa- proces wyższy, zjawisko ludzkie(w sensie mowy, a nie komunikacji). Mowa jest wskaźnikiem poziomu wiedzy i rozwoju dziecka. Jest to sposób komunikowania się dla danej społeczności. Można się porozumiewać gestem, mimiką, znakami graficznymi, dźwiękami- ale zależy to od wiedzy i znajomości zasad, reguł jak się tym posługiwać. Składa się na nią mówienie i język. Mowa dziecka jest egocentryczna (do siebie), pisana, mówiona, bierna (rozumiem, ale nie muszę używać)i czynna (rozumiem i używam we własnej wypowiedzi).
Język jest kodem, nadawca koderem, odbiorca dekoderem.

Składniki systemu językowego
FONEM- najmniejszy element brzmienia
fonologiczny: brzmieniowy, fonetyczny
semantyczny: znaczeniowy(rozróżniamy denotacyjne i konotacyjne znaczenie słowa, pierwsze mówi o tym co znaczy dane słowo, drugie o znaczeniu emocjonalnym tego słowa)
syntaktyczny: połączenie słów w określone zdania


Pamięć- pogranicze procesów prostych i złożonych- zdolność do kodowania pewnych informacji, zdobywamy doświadczenie. Może być wzrokowa, słuchowa, ruchowa, mieszana. Inny podział: mimowolna i dowolna.
Na jej funkcjonowanie składa się:
zapamiętywanie informacji
przechowywanie informacji
odtwarzanie informacji

Spójne oddziaływanie trzech faz oznacza dobre funkcjonowanie pamięci.

Czynniki od których zależne jest funkcjonowanie pamięci:

Cechy i właściwości osoby zapamiętującej (co nas interesuje, poziom i stopień rozwoju pamięci, koncentracja, samopoczucie, wiek, poziom intelektualny, motywacja, nastawienie, umiejętność uczenia się, techniki przyswajania wiedzy)
Warunki sprzyjające (dostępność do materiałów, pomocy, hałas, złe oświetlenie, brak świeżego powietrza, zbytnie zagęszczenie, stres, lęk, niepokój, obawy)
Rodzaj informacji (stopień trudności materiału, organizacja tego materiału- usystematyzowanie, uporządkowanie, ilość materiału, czy w tym materiale znajdują się rzeczy, które możemy odnieść do życia, doświadczenia, sposób podania)

Jak przyswajać wiedzę?
przygotować stanowisko do nauki
zapoznać się pobieżnie z materiałem
wyróżnić i wyjaśnić niezrozumiałe pojęcia
samokontrola
robić krótkie notatki

Cechy, właściwości pamięci:
trwałość
szybkość
pojemność
wierność (dokładność odtworzenia)
gotowość (jak szybko coś odtworzymy)
Małe dzieci nie mają gotowości pamięci, najszybciej u dzieci rozwija się szybkość i pojemność pamięci.

Ze względu na stopień zrozumienia treści, która zapamiętujemy pamięć dzielimy na: logiczną (zapamiętujemy ze zrozumieniem. Kiedy rozumiemy istotę wypowiedzi łatwiej jest zastosować w praktyce to, co zapamiętamy)i mechaniczną (głównie u małych dzieci: przez ilość powtórzeń).
Pamięć mechaniczna jest podstaw pamięci logicznej. Im lepiej mamy rozwiniętą pamięć mechaniczną tym szybciej możemy wchłaniać wiedzę, i szybciej może funkcjonować pamięć logiczna. Informacje mechaniczne przyswajane są mimowolnie. Ważne jest kładzenie nacisku na pamięć mechaniczną w dzieciństwie. W dorosłym życiu istotniejsza dla nas jest pamięć logiczna. Polska szkoła preferuje pamięć mechaniczną.
Dziecko ma większy potencjał, wyobraźnię, od okresu płodowego reaguje jak człowiek dorosły, w związku z tym trenuje pamięć.


Klasyfikacja pamięci
W zależności od czasu przechowywania
Ultrakrótka (sensoryczna) – przechowywanie 0,5 - 1 sekundy, specyficzna dla modalności, większa pojemność niż pamięci krótkotrwałej, raczej informacje o fizycznych parametrach bodźców
Krótkotrwała (operacyjna, robocza) – przechowywanie kilka do kilkunastu sekund, możliwe wydłużenie dzięki powtórkom wewnętrznym, pojemność do 7+/-2 elementy, kod głównie akustyczny i wzrokowy.
Trwała – czas przechowywania praktycznie nieograniczony, uzupełniana, modyfikowana, pojemność praktycznie nieograniczona, kod głównie semantyczny.


Klasyfikacja pamięci
Ze względu na formy przechowywania i mechanizmy wydobycia
Deklaratywna - informacje dostępne świadomości, możliwe do zwerbalizowania, większy udział struktur korowych.
Niedeklaratywna - pamięć ukryta, nieuświadamiana, zawiera wzorce umiejętności percepcyjnych (proceduralna), uczestniczy w procesach torowania, warunkowania, habituacji. Gromadzona prawdopodobnie od urodzenia z większym udziałem struktur podkorowych.

Klasyfikacja pamięci
Ze względu na format przechowywanych informacji

Semantyczna (wiem) - Idee, pojęcia jako wynik rozumienia faktów i zjawisk, organizacja pojęciowa, odniesienie do świata, składająca się na wykształcenie ogólne.

Epizodyczna (pamiętam) - zdarzenia, epizody, których źródłem są czyste doznania zmysłowe, organizacja czasowa, odniesienie do Ja, niewielkie znaczenie dla systemu wiedzy ogólnej.

Ludzie, tak jak i zwierzęta, korzystają z doświadczenia indywidualnego oraz gatunkowego. Pozwala to uniknąć popełnionych niegdyś błędów, a także wybrać spośród możliwych sposobów reagowania te, które okazały się skuteczne. Bez zdolności do przechowywania, a więc zatrzymywania w pamięci przyswojonych treści, człowiek dysponowałby tylko teraźniejszością, nie miałby przeszłości. Swoich doświadczeń nie mógłby wykorzystywać do kształtowania przyszłości . Człowiek bez żadnych wspomnień byłby również bezradny jak noworodek. Codzienne czynności i przyzwyczajenia, takie jak ubieranie się, posługiwanie się nożem i widelcem czy włączanie światła w mieszkaniu , w przypadku utraty pamięci stałyby się niemożliwe do wykonania. Człowiek nie wiedziałby nawet kim jest. Następstwem tego stanu rzeczy byłby całkowity brak orientacji .
Czym jest więc pamięć? Otóż pamięć może być rozumiana bądź jako proces składający się z wielu faz, bądź jako właściwość jednostki. Analizując pamięć jako proces, zwracamy uwagą na jej uniwersalne cechy, natomiast gdy traktujemy ją jako właściwość jednostki, wówczas większą wagę
przypisujemy cechom lub różnicom indywidualnym. Do formułowania ogólnych definicji bardziej przydatne jest rozumienie pamięci
jako procesu.
Pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia. W pamięci mogą być przechowywane informacje dotyczące biologicznej struktury organizmu (ta forma pamięci zapisywana jest w genach), indywidualnej przeszłości jednostki oraz właściwości świata, w jakim ta jednostka żyje. Zwykle przyjmuje się, że pamięć jest zarejestrowana w mózgu jej nosiciela, choć obok pamięci jednostkowej istnieje także pamięć zbiorowa (Jedlicki, 1997), która jest rejestrowana i przechowywana w odmienny sposób. Doświadczenie może być przechowywane w naszej pamięci przez dłuższy lub krótszy czas, może być łatwiej lub trudniej dostępne, Może wreszcie przyjmować bardzo zróżnicowane formy.