Pojęcia biologiczne

46. ZDEFINIUJ POJĘCIA:
zoospora – inaczej pływka, to organ bezpłciowego rozmnażania się glonów, śluzowców i grzybów niższych. Najczęściej jest to haploidalna komórka poruszająca się w wodzie za pomocą wici lub rzęsek, naga i ruchliwa. Tworzą się w zarodniach pływkowych (zoosporangiach).
zapylenie – przeniesienie (zwykle przez wiatr lub owady) ziarn pyłku z pylników na okienko zalążka (u nagozalążkowych) lub na znamię słupka (u okrytozalążkowych).
zalążek – żeński element rozmnażanie się roślin nasiennych, makrosporangium (ośrodek) wraz z osłonką tworzą charakterystyczny dla roślin zalążkowych organ – zalążek. Zalążki leżą na specjalnych liściach zarodnionośnych, zwanych owocolistkami bądź łyskami nasiennymi. U okrytonasiennych – w zalążni; w zalążku tworzy się woreczek zalążkowy, zawierający komórkę jajową, z której po zapłodnieniu twory się zarodek, a cały zalążek przekształca się w nasienie.
zarodek – 1. u roślin nasiennych zawiązek rośliny rozwijający się w nasieniu w wyniku zapłodnienia; bierze początek z komórki jajowej, zapłodnionej w woreczku zalążkowym; składa się z liścieni, pąka pędowego, kolanka podliściennego, i zaczątku korzenia. 2. inaczej embrion, to organizm ludzki lub zwierzęcy rozwijający się z zapłodnionego jaja ( niektórych zwierząt z niezapłodnionego), w okresie do wyklucia się z jaja lub porodu.
łagiewka pyłkowa – wytwarzana przez gametofit męski, jest to wypustka kiełkującego ziarna pyłku; przenosi do woreczka zalążkowego słupka komórki plemnikowe.
nasienie – zarodek wraz z bielmem, otoczony łupinami nasiennymi. Jest to organ rozmnażania się roślin nasiennych, zawierający zarodek; rozwija się z zapłodnionego zalążka; zawiera materiały zapasowe (skrobię, tłuszcze, białka) zmagazynowane w bielmie (np. zbóż) lub w liściach zarodka (np. grochu).
WYKAŻ ZWIĄZEK CZĘŚCI WYMIENIONYCH POJĘĆ Z PRZYSTOSOWANIEM DO WARUNKÓW ŻYCIA NA LĄDZIE:
Zapylenie ma związek z uniezależnieniem tego zjawiska od środowiska wodnego gdyż to przeniesienie odbywa się zwykle przez wiatr lub owady ziarn pyłku z pylników na okienko zalążka lub na znamię słupka, bez obecności wody.
Zalążek wykazuje związek z przystosowaniem do warunków życia na lądzie gdyż po zapłodnieniu młodziutki, kilkukomórkowy sporofit (zarodek), pozostaje nadal zamknięty w osłonce zalążka, która twardniejąc przekształca się w tzw. łupiny nasienne, będące barierą chroniącą go przed niekorzystnymi wpływami środowiska zewnętrznego.
Łagiewka pyłkowa umożliwiła całkowite uniezależnienie zapłodnienia od obecności wody. Za pomocą łagiewki pyłkowej komórka plemnikowa dostaje się do komórki jajowej. Wytworzenie łagiewki pyłkowej było istotnym osiągnięciem w ewolucji przystosowawczej do środowiska lądowego.
Dzięki wytworzeniu nasion (formy przetrwalnikowej sporofitu): młody sporofit chroniony jest w specjalnych osłonach, co sprawia, że jest on mniej podatny na niekorzystne wpływy środowiska zewnętrznego; rozwój sporofitu jest opóźniony, co pozwala na przetrwanie niekorzystnych zmian w środowisku oraz przeniesienie go z dala od rośliny macierzystej, czyli przyspieszenie i usprawnienie inwazji na nowe terytoria; młody sporofit zaopatrzony jest w substancje odżywcze, umożliwiające mu „start życiowy”.

48. WYJAŚNIJ POJĘCIA:
zapylenie – jak powyżej
podwójne zapłodnienie - wprowadzenie do woreczka zalążkowego roślin okrytonasiennych przez łagiewkę pyłkową dwóch komórek plemnikowych. Jedna łączy się z komórką jajową tworząc zygotę, druga z komórką wtórną, zapoczątkowując rozwój bielma.
przemiana pokoleń - Charakterystyczną dla roślin cechą jest cykl życiowy, na którego jeden pełny obrót składają się zawsze dwa następujące po sobie pokolenie. Jedno z nich, zwane gametofitem, jest haploidalne (każda jego komórka ma pojedynczy garnitur chromosomów - 1n). Rozmnaża się płciowo, produkując w specjalnych organach (gametangiach), na drodze mitozy, haploidalne gamety. W wyniku połączenia dwóch gamet, czyli zapłodnienia, powstaje diploidalna zygota, mająca już podwójny garnitur chromosomów (2n): jeden zestaw chromosomów pochodzi z jednej gamety, drugi z drugiej. Zygota jest zaczątkiem nowego organizmu i jednocześnie drugiego pokolenia - sporofitu. Sporofit jest organizmem diploidalnym (2n), rozmnażającym się bezpłciowo. W specjalnych jego organach - zarodniach, czyli sporangiach - produkowane są na drodze mejozy haploidalne (In) zarodniki, czyli spory. Kiełkujący zarodnik daje początek haploidalnemu pokoleniu płciowemu, czyli gametofitowi. Cykl zatoczył pełen obrót.
gametofit – (pokolenie haploidalne) zawiera w komórkach pojedynczy garnitur chromosomów. Wszystkie produkowane na drodze mitozy gamety posiadają identyczny materiał genetyczny - ten sam co każda komórka w ciele macierzystej rośliny. Jedynym sposobem na zróżnicowanie genetyczne kolejnych pokoleń haploidalnych organizmów jest połączenie się gamet w zygotę i jej podział redukcyjny (mejoza). Podczas niego dochodzi do wymieszania się materiału genetycznego rodziców (crossing-over) i stworzenia nowej informacji genetycznej, przekazywanej potomstwu. Owocem tego procesu może być pojawienie się u „dzieci” nowych, nie spotykanych wśród poprzednich pokoleń cech. Jednak każda cecha organizmu haploidalnego jest wynikiem działania tylko jednego zestawu genów. Gdy nastąpi w nim jakaś usterka (mutacja), ujawnia się ona natychmiast. Skutki są najczęściej tragiczne - ginie organizm, a niejednokrotnie całe pokolenie, w którego genotypie pojawił się błąd. Ogólnie gametofit to pokolenie płciowe roślin; haploidalna faza przemiany pokoleń; rozwija się z zarodnika i wytwarza gametangia; silnie rozwinięty (dominuje nad sporofitem) u niektórych glonów.
sporofit – (pokolenie diploidalne) powstaje z połączenia dwóch gamet, zazwyczaj pochodzących od dwóch różnych osobników. Oznacza to w praktyce, że każda jego cecha jest wynikiem działania (współdziałania lub przeciwdziałania) dwóch nieco odmiennych programów genetycznych. Podwójny zestaw genów niesie ze sobą możliwość nieujawnienia się pewnych mutacji. Jeżeli warunki środowiska są niezmienne, a organizm jest dobrze do nich przystosowany, wszelkie zmiany jego cech mogą okazać nieprzydatne bądź wręcz szkodliwe. Jeżeli jednak zmienią się warunki życia, ukryte mutacje niosą ze sobą możliwość przetrwania przyszłych pokoleń. Mogą one warunkować istnienie pewnych cech niezbędnych do życia w nowej sytuacji. Organizmy haploidalne nie mają możliwości „oddalenia w czasie” skutków mutacji. Ogólnie sporofit to pokolenie bezpłciowe roślin; diploidalna faza przemiany pokoleń; rozwija się z zapłodnionej komórki jajowej; silnie rozwinięty (dominuje nad gametofitem) u paprotników i nasiennych.
nasienie – jak powyżej
owoc – zwykle po zapyleniu i zapłodnieniu płatki kwiatów więdną. Spełniły swoją rolę – zwabiły zapylaczy i nie są już potrzebne. Rozpoczyna się dojrzewanie nasion ukrytych wewnątrz zalążni słupka, który przekształca się w owoc. Ściana zalążni tworzy owocnię, zbudowaną z trzech warstw. Owoc zbudowany jest z przekształconej w owocnię zalążni słupka oraz nasion. U niektórych roślin owoce są mięsiste, barwne, często słodkie i jadalne, jak np. i porzeczki, pomidora czy winorośli. Inne mają owocnię twardą i trudną do rozbicia, jak u orzecha laskowego, lun łatwo pękającą przy lekkim dotknięciu, jak u rzepaku czy gorczycy. U wielu roślin w powstawaniu owocu mają udział inne części kwiatów lub całe kwiatostany.
WSKAŻ, KTÓRE Z WYMIENIONYCH STRUKTUR I PROCESÓW PRZYSTOSOWUJĄ ROŚLINY DO ŻYCIA NA LĄDZIE I WYTŁUMACZ W JAKI SPOSÓB.
zapylenie –jak powyżej.
Dzięki podwójnemu zapłodnieniu rośliny okrytozalążkowe skuteczniej i oszczędniej gospodarują swoją produkcją biologiczną, są organizmami doskonalszymi pod względem energetycznym. Ta ich cecha zapewne odegrała szczególną rolę w konkurencji z nagozalążkowymi i umożliwiła im osiągnięcie tak wielkiego rozkwitu.
nasienie – jak powyżej.
Owoc przystosowuje roślinę do życia na lądzie gdyż jest to organ osłaniający nasiona tylko u okrytonasiennych).
Istnienie przemiany pokoleń można tłumaczyć koniecznością ciągłego zwiększania różnorodności organizmów, przy jednoczesnym utrwalaniu ich pewnych, niezbędnych w danych warunkach środowiska cech. Niewykluczone, że umożliwiło to roślinom zarówno przystosowanie się do życia na lądzie, jak i odpowiednio szybką odpowiedź na zmiany tego niestabilnego, w porównaniu z wodnym, środowiska. Rak przemiany pokoleń nie istotny w stabilnym środowisku wodnym, gdzie gamety mogły swobodnie przemieszczać się w toni, łącząc się za sobą. Na lądzie efektywność zapłodnienia stała się czynnikiem warunkującym rozwój danego gatunku. Gamety w suchym środowisku nie mogą przemieszczać się swobodnie – grozi im wysuszenie i śmierć
gamatofit i sporofit – przystosowania do życia na lądzie zawarte w ich opisach.