Podstwowe pojęcia ekologiczne

kwaśne opady, opady, gł. deszcze, o kwaśnym odczynie (pH do 4?4,5); powstają w wyniku pochłaniania przez kropelki wody gazowych zanieczyszczeń powietrza (tworzących z nią kwasy), gł. tlenków azotu NOx, siarki SO2, siarkowodoru H2S, dwutlenku węgla CO2 i chlorowodoru HCl; powodują m.in. obumieranie lasów, zakwaszanie wód powierzchniowych i gleb, niszczenie materiałów konstrukcyjnych.

efekt cieplarniany, efekt szklarniowy, zjawisko fiz. polegające na wzroście temperatury powierzchni planety oświetlanej przez promieniowanie gwiazdy;
~ wywołują gazy w atmosferze, pochłaniające promieniowanie cieplne, nazywane gazami cieplarnianymi: para wodna, oraz dwutlenek węgla
skutki: podniesienie temperatury na ziemi, a co za tym idzie:
Topnienie lodowców i zalewania przez nie wody obszarów nadmorskich, co zaskutkuje utratą miejsc życia i pracy dla ludzi
Zmiany klimatyczne zwiększą częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof klimatycznych jak fale upałów, powodzie, huragany, które w bezpośredni sposób zagrażają zdrowiu i życiu.
Ocieplenie klimatu spowoduje przyspieszenie parowania wody i opadanie jej w nowych rejonach, co spowoduje zmniejszenie zasobów wody pitnej, wody- źródła życia.

Dziura ozonowa - spadek koncentracji ozonu w atmosferze ziemskiej. Ozon w stratosferze rozpada się reagują m. in. z chlorem i fluorem. Komplikacja pojawił się od kiedy ludzie stosowali związek CCl2F2, zwanego freonem 12 w produkcjach aerozoli, konstrukcji systemów chłodniczych, w spręuc0żrkach lodówek, chłodniach i urządzeniach klimatyzacyjnych, do produkcji lakierów, w przemyśle kosmetycznym, w medycynie a także jako delikatne środki czyszczące w przemyśle komputerowym. Po zarejestrowaniu istnienia dziury ozonowej nad Antarktydą w 1985 roku, uchwalono Konwencje Wiedeńską o Ochronie Warstwy Ozonowej. Nakazuje ona stosowania w produkcji freonów, halonów i tlenków azotu
Skutki: Cząsteczki freonów nie wchodzą w związki w innymi pierwiastkami i mogą żyć dolnych warstwach atmosfery ponad sto lat. Ozonosfera chroni przed promieniowaniem ultrafioletowym, które jest szkodliwe dla organizmów żywych. Cząsteczki freonów pod wpływem promieniowania ultrafioletowego rozpadają się na węgiel, fluor i chlor.

recykling [ang.], wykorzystywanie odpadów lub zużytych elementów do wytwarzania nowych produktów (np. makulatury do produkcji papieru, zużytych opon samochodowych jako paliwa w cementowniach); r. ma duże znaczenie dla ochrony środowiska.

selektywna zbiórka odpadów - odpady zbierane do oddzielnych, specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemników, worków, przyjmowane do punktów skupu itp. ~ umożliwia ograniczenie ilości śmieci jakie trafiają na składowiska oraz umożliwia odzyskanie surowców wtórnych.
Korzyści jakie płyną ze zbiórki odpadów to czyste miejsca, w których obracamy się i żyjemy, lepszy wizerunek oraz estetyka naszej okolicy oraz ograniczona eksploatacji zasobów naturalnych jak również uzyskanie oszczędności finansowych zbierającego odpady i organizatora zbiórki.
Aby selektywna zbiórka przyniosła wymierne efekty konieczne jest poważne potraktowanie tematu. Przedsięwzięcie to, obok nieocenionych korzyści ekologicznych, niesie ze sobą znaczne oszczędności ekonomiczne.

Degradacja gleby - Proces prowadzący do spadku żyzności gleby wskutek zniszczenia wierzchniej warstwy próchnicznej (próchnica glebowa) np. wskutek erozji gleby, niewłaściwej uprawy, pożarów, zbytniego odwodnienia oraz zanieczyszczenia substancjami szkodliwymi (np. metalami ciężkimi) lub zamiany drzewostanów liściastych na iglaste, które powodują jej zakwaszenie. Najbardziej na degradację narażone są gleby piaszczyste.
Nadmierne zakwaszenie - powoduje ograniczenie oraz zahamowanie rozwoju mikroorganizmów, utratę zdolności przyswajania składników pokarmowych, a przy dużym zakwaszeniu niszczy młode tkanki roślin. Gleby zakwaszone nie nadają się do uprawy większości roślin jadalnych.
Zakwaszenie gleby jest wynikiem zachodzących w niej procesów rozkładu substancji organicznych, procesów życiowych roślin, których produktami są kwasy organiczne i nieorganiczne, nitryfikacji oraz hydrolizy soli glinu i żelaza (np. chlorku glinu AlCl3).

Rezerwat przyrody - obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Rezerwaty w woj łódzkim - Na terenie województwa łódzkiego znajduje się 88 rezerwatów przyrody, o łącznej powierzchni 7212, 04 ha. Rodzaje rezerwatów na obszarze województwa: leśne - 65, florystyczne - 9, torfowiskowe - 6, krajobrazowe - 4, faunistyczne, przyrody nieożywionej, słonoroślowe, wodne - po 1.

Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Parki krajobrazowe w woj. łódzkim:
- Bolimowski Park Krajobrazowy
- Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki
- Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich
- Sulejowski Park Krajobrazowy
- Załęczański Park Krajobrazowy
- Spalski Park Krajobrazowy
- Przedborski Park Krajobrazowy

Składowisko odpadów - miejsce, na którym składowane są odpady. Niekiedy prowadzi się tam selekcję odpadów.

Chemiczne wskaźniki czystości wody:
Odczyn (wartość pH) - ma wpływ na jego wartość między innymi obecność w wodzie jonów: wodorowęglanowych, węglanowych, fosforowych, kwasów humusowych. Dla większości wód naturalnych pH waha się od 6,8 do 7,3
Utlenialność ? jest to wskaźnik umowny. . Określa zużycie nadmanganianu potasu przez zawarte w wodzie łatwo utleniające się substancje organiczne i nieorganiczne. Utlenialność wód wynosi od 4 mg O2 / dm 3 dla wód powierzchniowych czystych do wartości kilkaset razy większej dla wód zanieczyszczonych. Obecność substancji łatwo utleniających się w środowisku wodnym może powodować duże zużycie tlenu i jego okresowe braki dla organizmów.

BZT (biologiczne zapotrzebowanie na tlen) ? określa zapotrzebowanie tlenowe mikroorganizmów rozkładających (utleniających) na drodze biochemicznej substancje organiczna podatna na taki rozkład a także zużycie tlenu na utlenienie substancji nieorganicznych łatwo się utleniających (siarkowodór, sole żelazowe, siarczyny itp.). proces ten najintensywniej przebiega przez pierwsze 5 dni.

ChZT (chemiczne zapotrzebowanie na tlen) ? jest wskaźnikiem ogólnej zawartości związków organicznych i nieorganicznych, ulegających utlenieniu w warunkach oznaczania.
Twardość ? wyróżnia się twardość ogólną, węglanową, niewęglanową i twardość przemijającą.
Twardość wody określa się zawartością rozpuszczonych w niej soli wapnia i magnezu, a wyraża w stopniach twardości 1 mval/dm3
Ponadto do wskaźników chemicznych należą: zawartość związków azotu, zawartość chlorków, siarczanów, żelaza i manganu, fluoru, zawartość gazów rozpuszczonych w wodzie, zawartość pierwiastków śladowych, zawartość substancji trujących a także sucha pozostałość i straty po prażeniu.

Wskaźniki biologiczne są oparte na występowaniu określonych organizmów, których występowanie jest zależne od warunków panujących w badanej wodzie.
Najpowszechniejszym tego typu organizmem jest bakteria Escherichia coli, której obecność w wodzie świadczy o występowaniu zanieczyszczenia typu fekalnego

Samooczyszczanie wód naturalnych to całokształt procesów hydrologicznych, chemicznych i biologicznych, przebiegających w zanieczyszczonych obiektach wodnych przywracających pierwotne właściwości i skład wody. Samooczyszczanie obiektów wodnych jest uwarunkowane różnymi czynnikami, do których zalicza się: procesy hydrodynamiczne i biochemiczne, promieniowanie słoneczne, działanie organizmów roślinnych oraz zwierzęcych i in. Procesy samooczyszczania nasilają się latem, a maleją zimą i zależą od stopnia zanieczyszczenia ścieków

Przez Łódź przepływa 18 większych lub mniejszych rzek i strumieni. Rzeki przepływające przez Łódź:
- Aniołówka (dopływ Sokołówki)
- Augustówka (dopływ Olechówki)
- Bałutka (dopływ Łódki)
- Brzoza (dopływ Sokołówki)
- Bzura
- Dobrzynka
- Gadka
- Jasień
- Jasieniec (dopływ Neru)
- Karolewka (dopływ Jasienia)
- Łagiewniczanka (dopływ Bzury)
- Łódka (dawniej nazywała się Ostroga)
- Miazga
- Ner
- Olechówka
- Sokołówka
- Wrząca ( dopływ Sokołówki)
- Zimna Woda (dopływ Aniołówki)

Porosty - organizmy plechowate utworzone przez powiązanie komórki glonu (zielenice lub sinice) i strzępki grzyba (workowce lub podstawczaki).
Znaczenie ~
- jako organizmy pionierskie - funkcja glebotwórcza.
- Są ważnym składnikiem pokarmowym (dla reniferów i piżmowołów) oraz schronieniem bezkręgowców. Niektóre ptaki wykorzystują porosty do budowy gniazd. Porosty wykorzystywane są w lecznictwie (płucnica lekarska, brodaczka, tarczownica), inne są cenione w kuchni (krusznica jadalna - "manna z nieba").
- Porosty są bardzo czułym biowskaźnikiem (bioindykatorem) czystości atmosfery. Specjalna skala porostowa pozwala na podstawie składu gatunkowego porostów określić stopień zanieczyszczenia atmosfery.
- Szczątki porostów przyczyniają się do powstawania próchnicy, która z rozdrobnionym materiałem skalnym tworzy glebę.

Skala porostowa (lichenoindykacja) (skala Hawksworth'a i Rose'a) ? za jej pomocą, poprzez obserwacje typów plech porostów rosnących na korze drzew liściastych, można ocenić skalę zanieczyszczenia powietrza na danym terenie. Porosty pełnią tu rolę gatunku wskaźnikowego (bioindykatora).

Skutki zanieczyszczenia aerosfery mają charakter rozległy w związku z przenoszeniem zanieczyszczeń wraz z masami powietrza, przy czym jej degradacja ma zawsze reperkusje w degradacji innych części biosfery (hydrosfery, litosfery).
Najpoważniejszymi dotychczas odczuwanymi przez nas skutkami degradacji środowiska są:
- Efekt cieplarniany
- Dziura ozonowa
- Smog
- Kwaśne deszcze
- Ozon przygruntowy

Lasy wywierają ogromny wpływ na glebę i klimat.
Obniżają temperaturę i podnosza wilgotność powietrza, w ten sposób przedłużają czas topnienia śniegu, a co za tym idzie zmniejszają groźbę wiosennych powodzi.
Zabezpieczają przed erozją oraz wzbogacają atmosferę w tlen (1 ha lasu liściastego pokrywa dobowe zapotrzebowanie na tlen ponad 2,5 tys. osób), oczyszczają powietrze z kurzu i emisji przemysłowych.
Regulują gospodarkę wodną poprzez gromadzenie wody i podnoszenie poziomu wód gruntowych.

Hałas w środowisku to wszelkiego rodzaju niepożądane, nieprzyjemne i uciążliwe dźwięki w danym miejscu i czasie. Jest to zjawisko subiektywne.
Skutki wpływu hałasu na organ słuchu dzieli się na:
- uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje, ubytki błony bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 130 140 dB
- upośledzenie sprawności słuchu w postaci podwyższenia progu słyszenia, w wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o równoważnym poziomie dźwięku A przekraczającym 80 dB.
W celu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego przed hałasem należy podjąć działania zmierzające do:
- przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego:
- wprowadzenia stref ograniczonego ruchu lub całkowitej eliminacji pojazdów z wybranych ulic i rejonów miasta,
- poprawienia organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy,
- budowę obwodnic miejskich,
- ukończenie pierwszej i budowę następnych linii mera
- poprawy stany nawierzchni ulic i torowisk tramwajowych,
- budowę ścieżek rowerowych,
- stworzenia systemu preferencji dla komunikacji zbiorowej, rozwijanie systemów "Park and Ride" (dojazd do przystanku komunikacji zbiorowej, zaparkowanie pojazdu i kontynuowanie podróży komunikacją zbiorową),
- wyeliminowania z produkcji oraz stopniowe eliminowanie z użytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej;
- zmniejszenie uciążliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu poprzez:
- budowę ekranów i przegród akustycznych,
- zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień,
- stosowanie dźwiękochłonnych elewacji,
- wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach intensywnego ruchu;
- opracowania kompleksowego planu akustycznego oraz prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, które pozwoli na:
- ocenę uciążliwości lub zagrożeń hałasem,
- zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów do odpowiednich stref akustycznych, uniknięcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów, w tym lokalizowanie nowych miejsc pracy w obszarach charakteryzujących się mniejszym natężeniem ruchu komunikacyjnego,
- programowanie przewidywanego poziomy hałasu innych jego parametrów, dobór metod i środków zmierzających do ograniczenia i utrzymania na możliwie niskim poziomie,
- analizę trendów zachodzących w klimacie akustycznym,
- rozstrzygnięcie spraw związanych ze zwalczaniem hałasu, nakładanie kar i odszkodowań, rozpatrywanie skarg i wniosków mieszkańców oraz podejmowanie decyzji dotyczących likwidacji źródeł hałasu;
- ograniczenie liczby lotów samolotów szczególnie w porze nocnej;
- rozwinięcia systemu monitoringu lokalnego poprzez:
- opracowanie programu monitoringu lokalnego
- uruchamianie (u latach 2002 lub 2003) stacji monitoringu całodobowego, w punktach szczególnej uciążliwości hałasu drogowego,
- prowadzenie monitoringu okresowego w kilku wybranych punktach miasta;
- prowadzenia działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem.