POJĘCIE SYSTEM POLITYCZNY
Ogół organów państwowych, partii politycznych, organizacji i grup społecznych uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa a także ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemnie stosunki pomiędzy nimi.
PODSTAWOWE ELEMENTY SYSTEMU POLITYCZNEGO
1. społeczność
2. instytucje
a) Partie polityczne, stowarzyszenia polityczne
Partia polityczna to dobrowolny związek ludzi o podobnych poglądach, postawach ideowych mających na celu wspólny plan działania. Celem jest osiągniecie władzy.
b) Organy państwowe.
Istnieje w nich trójpodział władzy, istnieją organy samorządowe, organy ochrony prawnej
c) Grupy interesu
Organizacje, które zabezpieczają interesy określonych grup społecznych i przenoszą postulaty tych grup np. do parlamentu.
3. podstawowe normy, reguły zasady
4. relacje pomiędzy poszczególnymi instytucjami
FUNKCJE SYSTEMU POLITYCZNEGO
Funkcja systemu politycznego to każde działanie zmierzające do podtrzymania istniejącego stanu jak też i jego rozwój.
1. Funkcja regulacyjna – sterowanie procesami wg. Reguł przyjętych w danym systemie politycznym.
2. Funkcja mediacyjna – sprowadza się do rozwiązywania konfliktów i mediacji dotyczących sprzecznych interesów grupowych.
3. Funkcja adaptacyjna – przejawiająca się m.in. w usprawnieniu działań instytucji oraz poszerzenia bazy działania systemu politycznego.
4. Funkcja innowacyjna – polegająca na wprowadzeniu do otoczenia systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów działania.
NA PODSTAWIE WYBRANEGO PRZYKŁADU SCHARAKTERYZUJ ISTOTĘ I RÓŻNICĘ POMIĘDZY SYSTEMEM TOTALITARNYM A DEMOKRATYCZNYM
Demokratyczne
- przestrzeganie praw obywatelskich,
- legalna opozycja polityczna,
- pluralizm polityczny,
- możliwość dochodzenia swoich praw na drodze sądowej,
- nieingerencja państwa w sprawy życia jednostki.
Totalitarne
- brak praw obywatelskich,
- autokratyczna struktura władzy skupiona w rękach jednostki, nie grupy;
- brak opozycji,
- monopartyjność,
- brak możliwości dochodzenia swoich praw na drodze sądowej,
- pełna kontrola państwa nad życiem jednostki
- rozbudowany system terroru;
CO TO JEST OPOZYCJA POLITYCZNA I JAKIE FORMY PRZYBIERA?
To grupa społeczna która niema w danej chwili udziału w sprawowaniu władzy i dąży do jej przejęcia, głównie przez polityczną kontrolę i krytykę poczynań rządzących.
Ze względu na miejsce funkcjonowania wyróżnia się:
– opozycję parlamentarną; tworzą ją ugrupowania bądź partie, które nie wchodzą w skład rządu i są przeciwne jego polityce, ale mają swoją reprezentację w parlamencie. Taka opozycja może przybrać postać instytucji konstytucyjnej, np. w Wielkiej Brytanii najsilniejsza partia opozycyjna formułuje gabinet cieni;
– opozycję pozaparlamentarną, tworzoną przez siły polityczne, które nie zdobyły mandatów przedstawicielskich w trakcie wyborów lub w nich nie uczestniczyły i nie posiadają własnej reprezentacji w parlamencie. Sprzeciw wobec polityki rządu wyraża ona, oddziałując na opinię publiczną i poczynania władz poprzez organizowanie np. wieców, ulicznych demonstracji
Biorąc pod uwagę cele zawarte w programach partii, można wyróżnić opozycję
- pro systemową, która akceptuje zasady rządzenia (np. zasady konstytucyjnego ustroju państwowego), ale zmierza do zmiany postępowania rządu przez jego krytykę lub prezentowanie alternatywnych postulatów,
- opozycję antysystemową, dążącą do zmiany systemu politycznego i zastąpienia go innym. Takie rozwiązania proponują partie komunistyczne.
PODAJ PRZYKŁAD KLASYFIKACJI SYSTEMÓW POLITYCZNYCH I WYJAŚNIJ NA, CZYM OPIERA SIĘ JEGO ISTOTA
Współczesne systemy polityczne mogą być klasyfikowane ze względu na:
1) Charakter reżimu politycznego
- Państwo demokratyczne
- Państwo totalitarne
- Państwo autorytarne
2) Zasady organizacji aparatu państwowego
- Monarchia i republika
- Systemy prezydialne i parlamentarne
- Systemy: parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny, prezydencki, mieszany, parlamentarno komitetowy
3) Struktury terytorialno - administracyjne państwa:
- Państwo unitarne np. Polska
- Państwo złożone (federacja) np. USA
- Państwo autonomiczne
WYMIEŃ I KRÓTKO SCHARAKTERYZUJ 3 PODSTAWOWE FORMY SYSTEMÓW PAŃSTWOWYCH, W KTÓRYCH ZNALAZŁY ZASTOSOWANIE REGUŁY PLUROKATYZMU
System prezydencki - w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu. W myśl tych zasad prezydentowi (jako organowi władzy wykonawczej) przysługuje pełnia władzy wykonawczej, oraz zwolnienie z odpowiedzialności przed parlamentem - pozbawiony zostaje jednak możliwości ustawodawczych.
System gabinetowo-parlamentarny - system rządów, który charakteryzuje przewaga gabinetu nad parlamentem, a głowa państwa pełni jedynie funkcję reprezentacyjną
System mieszany - Systemy mieszane charakteryzują się wymieszaniem elementów systemu parlamentarnego i systemu prezydenckiego. W tym systemie istnieje podwójna władza wykonawcza (egzekutywa). Władzą wykonawczą jest Prezydent i jest też rząd. Prezydent ma rolę istotną w władzy wykonawczej, ale nie jest szefem władzy wykonawczej. Szefem władzy wykonawczej jest Premier. Prezydent jest głową państwa. Parlament nie może mianować Premiera. Prezydent tylko może mianować Premiera. Wotum zaufania Parlamentu musi uzyskać Premier (rząd). Rząd podlega Prezydentowi jako głowie państwa jak i Premierowi
ZASADY NA JAKICH OPIERA SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ PAŃSTWO DEMOKRATYCZNE
1. Zasada suwerenności społeczeństwa
źródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach najważniejszych dla państwa (sprawowanie władzy pośredniej- wybierając parlament, prezydenta itp., bezpośredniej- uczestnicząc w referendum lub korzystając z prawa weta i inicjatywy ludowej)
2. Zasada pluralizmu politycznego
Pluralizm polityczny oznacza, że w państwie istnieją różnorodne siły polityczne oraz możliwość wypowiadania własnych poglądów. Wyróżnia się pluralizm:
- społeczny, który zakłada istnienie wielu zróżnicowanych grup społecznych,
- ekonomiczny, który zakłada istnienie mechanizmów rynkowych,
- ideowy, który zakłada wielość konkurujących ze sobą idei,
- polityczny, który zakłada możliwość wypowiadania swoich poglądów
3. Zasada podziału władzy
Zasada ta charakteryzuje państwo demokratyczne. Jej istotą jest podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. W większości państw podstawowe znaczenie ma relacja władza ustawodawcza – władza wykonawcza. Zasada ta wyraża się również poprzez istnienie tzw. czwartej władzy, czyli mas mediów, które są wyrazicielami opinii publicznej
4. Zasada państwa prawa
Państwo prawne jest to państwo konstytucyjne, czyli praworządne, a więc takie, w którym stosunki między organami państwowymi i między organami a obywatelami są określone przez normy prawne. System aktów prawnych jest zhierarchizowany, a najważniejsze miejsce zajmuje w nim konstytucja. Administracja jest kontrolowana sądownie. Granicą działania państwa są prawa człowieka.
NA CZYM POLEGA WSPÓŁCZESNY MODEL DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ
- Każdy przeciętny obywatel na jednakowy wpływ na treść podejmowanych decyzji.
- Instytucje za pomocą, których urzeczywistnia się demokracja:
1. Referendum,
2. Inicjatywa ludowa
3. Zgromadzenie ludowe
Referendum to forma odwołania się do opinii i woli obywateli. Poprzez referendum, organ, który je rozpisał, chce poznać opinie obywateli. Rodzaje referendum:
- Kryterium okres przeprowadzenie referendum
a) przedparlamentarne
b) poparlamentarne
c) pozaparlamentarne
- Kryterium znaczenie referendum
a) charakter konsultacyjny
b) charakter rozstrzygający
c) zatwierdzające
- Kryterium przedmiot referendum
a) konstytucyjne (obligatoryjne, fakultatywne)
b) ustawodawcze
Inicjatywa – określona w konstytucji liczba obywateli ma prawo zgłosić pod obrady parlamentu bądź referendum projekt ustawy zwykłej bądź konstytucyjnej (w Polsce 100 000 obywateli może zgłosić projekt ustawy, Włochy 500 000). Z inicjatywy korzystają głównie ludzie w stosunku do tematów kontrowersyjnych.
Zgromadzenie ludowe – zebranie ogółu pełnoprawnych obywateli, którego celem jest stanowienie prawa i wybór egzekutywy (władzy wykonawczej)
Zachowały się w kilku kantonach Szwajcarii – zwołuje się raz w roku
ZASADA PODZIAŁU WŁADZY W PAŃSTWIE DEMOKRATYCZNYM
Struktura organów we współczesnym państwie jest określana przez zasadę podziału i równowagi władz. Zasada ta charakteryzuje państwo demokratyczne. Jej istotą jest podział władzy na:
- ustawodawczą,
- wykonawczą
- sądowniczą.
W większości państw podstawowe znaczenie ma relacja pomiędzy władza ustawodawczą a władzą wykonawczą. Żadna z władz nie ma przewagi nad pozostałymi. Zasada ta wyraża się również poprzez istnienie tzw. czwartej władzy, czyli mass mediów, które są wyrazicielami opinii publicznej.
ISTOTA MECHANIZMU SYSTEMU WYBORCZEGO WIĘKSZOŚCIOWEGO PROPORCJONALNEGO
WIĘKSZOŚCIOWY SYSTEM WYBORCZY
Polega na tym, że mandaty otrzymuje tylko ten kandydat, który zebrał określoną prawem większość głosów w danym okręgu, np. wybory parlamentarne USA, WB, Francja a także wybory do Senatu w Polsce.
Większość bezwzględna – warunkiem jest otrzymania przez kandydata więcej niż połowy wszystkich ważnych głosów w okręgu ( 50% +1 głos). Jeśli żaden z kandydatów jej nie uzyska, przeprowadzana jest druga tura wyborów.
Większość względna – mandat otrzymuje ten kandydat, który uzyskał większa ilość głosów niż inni. Rywalizacja jest na ogół w okręgach jednomandatowych; zwycięzcą jest ten, który uzyskał największa ilość głosów; do zwycięstwa w okręgu nie jest wymagane osiągnięcie większości bezwzględnej.
PROPORCJONALNY SYSTEM WYBORCZY
Rozdział mandatów pomiędzy partie lub ugrupowania, dokonuje się proporcjonalnie do liczby (odsetka) uzyskanych przez nie głosów. Podział mandatów ustalany jest wg metody d’Hondta bądź Sainte-Lague.
Jego celem jest podział mandatów pomiędzy partie odpowiednio do liczby głosów zebranych przez każdą z tych partii. Zasada proporcjonalności może być stosowana tylko wtedy, gdy występują okręgi wielo mandatowe. U podstaw systemu proporcjonalnego znajduje się tzw. zasada liczby rozdzielczej. Jest to liczba głosów potrzebna do wytypowania jednego deputowanego.
