Zagadnienia na egzamin- partie i systemy partyjne

Partie i systemy partyjne

Partia polityczna organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu.

System partyjny obejmuje partie polityczne, normy na podstawie, których one działają oraz relacje między nimi i funkcje jakie spełniają wobec otoczenia.

Geneza p.p.

Uważane są przez większość pedagogów za twór europejski W 1 kolejności pojawił się w Europie. Później dopiero na innych kontynentach.
Kolejnym podłożem organizującej się partii była rewolucja angielska w latach (1640-1680). Poza Europą terenem kształtujących się partii politycznych było terytorium amerykańskie w czasie wojen z Anglią (1775-1783).
Wyspy Japońskie (1867)
Indie (Indyjski Kongres Narodowy 1885)
Terytorium Afrykańskie

Przyczyny rozwoju p.p.
a) demokratyzacja prawa wyborczego i rozwój parlamentarny
b) konflikty polityczne oraz krytycyzm społeczno-gospodarczy


Etapy rozwoju p.p.
a) okres ugrupowań narodowych
b) grup arystokratycznych
c) klubów politycznych (okres międzywojenny)
d) partii masowych (współczesne)

Typy p.p.
a) honoraciorów (wielce szanowni) to ugrupowanie oparte na luźnych i nietrwałych związkach. Kierowane są przez niezawodnych przywódców. Partie te występowały w XIX w. obecnie można je spotkać na poziomie lokalnym.
b) Partie masowej integracji ? to ugrupowanie o dużej liczbie członków i wyborców, partie te współcześnie są ukierunkowane na walkę o głosy wyborców i dążą do zdobycia jak największego poparcia we wszystkich grupach społecznych.
c) Kadrowe ? partie o silnej organizacji i centralnie kierowanej. Skupiają w swych szeregach znaczną liczbę członków (np. partie faszystowskie)

Typy partii ze względu na ideologię:
a) konserwatywne
b) liberalne
c) socjal-demokratyczne
d) chadeckie
e) prawicowe
f) lewicowe

Ze względu na funkcje:
a) światopoglądowe (to ugrupowanie, którego celem jest wybór jego przywódcy na kierownicze stanowisko w aparacie państwowym np. republika USA)

b) patronatu (to ugrupowanie którego polityka jest skierowana w kierunku uwypuklenia określonych idei politycznych mieszczących się w określonym światopoglądzie (Niemcy)

Ponadto wyróżniamy partie:
1) antysystemowe (to ugrupowanie których fundamentem jest cecha opozycyjności. Odrzucają i zwalczają struktury, normy i reguły zastosowania porządku publicznego)

2) lojalne wobec systemu (partie te tworzą rząd ale ponadto występują też w opozycji. Ale ich podstawową zasadą jest akceptowanie reguł konstytucyjnych)

Partie polityczne podlegają regułom prawnym. Instytucjonalizacja prawna odnosi się do statusu partii. Wyróżniamy:
a) publiczno-prawną która odnosi się do przepisów prawa państw i obejmują:
- konstytucje
- specjalną ustawę o partiach politycznych
- regulaminy parlamentu
- nominacje wyborcze

b)Prawna część instyt. Określa cechy jakim powinna odpowiadać partia polityczna i jakie istnieją warunki jej zalegalizowania.
Instytucjonalizacja autonomiczna odnosi się do prawa wewnętrznego partyjnego.
Ustawy o partiach sankcjonują:
- cechy partii
- porządek ich tworzenia ich delegalizacji
- status prawny
- najważniejsze zadania i funkcje partii

Poza partiami mogą funkcjonować organizacje które w swym postulacie i założeniu przypominają partie polityczne a świadczy o tym:
a) uczestniczenie w kampanii wyborczej
b) konstytucja, przestrzeganie przepisów prawa
c) strukturalny charakter

Finansowanie p.p:
1) ze źródeł wew. organizacyjnych ( składki własne lub organizowanie imprez i wydawnictwo publikacji)
2) od osób fizycznych i instytucji (wysokość wpłat określają przepisy)
3) z budżetu państwa (po spełnieniu określonych kryterium, np. przekroczenie progu wyborczego)


Środki zebrane przez p.p. mogą być przeznaczone na:
? działalność organizacji
? działalność wydawniczą
? kampanię wyborczą
? organizację imprez itp.

Funkcje p.p:

1) integracyjna (organizowanie grup społ. w celu obrony lub transformacji istniejącego sys. społ-gosp i politycznego)
2) selekcyjna (rekrutacja kandydatów na obieralne stanowiska publiczne)
3) społeczna (tworzenie podłoża w procesie pośrednictwa pomiędzy społeczeństwem a państwem)
4) państwowo-publiczna (bezpośrednie uczestnictwo w państwowym procesie decyzyjnym)
5) organizacyjna (celem partii jest utrzymanie zdolności organizacyjnych)
6) kształtowani opinii i postaw (mobilizowanie społeczeństwa do udziału w wyborach , upowszechnianie światopoglądu głoszonego przez partię)
7) wyborcza (selekcja kandydatów do wyborów, kształtowanie platformy wyborczej)
8) rządzenia (określa obsadzanie stanowisk państwowych, określanie kierunków polityki państwa, kontrola władzy państwowej)
9) partycypacyjna (udział partii w tworzeniu kierunków polityki państwa)
10) rekrutacji elit politycznych (kształtowanie i wyłanianie liderów politycznych)

Ustawa o partiach 28.07.1990

1) członkami mogą być tylko obywatele pełnoletni
2) nazwa i symbole zgłoszone przy rejestracji podlegają ochronie
3) partie uzyskują osobowość prawną po wpisaniu do ewidencji
4) musi być 15 osób żeby założyć
5) ewidencja partii jest jawna i obywatele mają do niej wgląd
6) mogą prowadzić działalność gosp. w formie spółdzielni i poprzez udział w spółkach
7) nie mogą korzystać ze wsparcia finansowego od osób zagranicznych
8) źródła finansowania są jawne
9) mają dostęp do massmediów

Partie patronażu- nastawione są na zdobycie władzy dla swojego przywódcy i jego otoczenia.

Partie światopoglądowe ? nastawione na realizację abstrakcyjnych zasad (interesów poszczególnych grup i warstw społecznych).

Tworzenie partii politycznych:
1) administracyjna-występuje gdy organy administracji państwowej sprawują nadzór nad działalnością p.p. na zasadach podobnych jak stowarzyszeni co określają stosowne przepisy.
2) koncesyjnym-polega na tym, że odpowiedni organ państwowy udziela koncesji na działanie p.p. o ile zostały spełnione warunki przewidziane w ustawie, nie do końca zgodne z zasadami demokracji
3) rejestracyjnym-uznaje się pełną swobodę tworzenia p.p., które po założeniu i spełnieniu pewnych wymogów formalno-prawnych zostaną zarejestrowane

Ostateczne rozstrzygnięcie o rejestracji podejmuje sąd powszechny lub konstytucyjny.
W Polsce tworzenie partii jest swobodne, nie musi być zgody żadnego organy, mogą być partie zarejestrowane i niezarejestrowane(nie mają osobowości prawnej, ale są legalne).

Likwidacja p.p.:
1) wykreślenie z ewidencji
2) wydanie zakazu funkcjonowania
3) samorozwiązanie

System partyjny dzielimy na 4 podsystemy:
1) ps. instytucjonalny-utożsamia system partyjny z p.p.
2) ps. narmatywny-zawiera zasady i reguły określające stosunki między p.p. a innymi elementami systemu politycznego)
3) ps. komunikacyjny-charakteryzuje się zakresem stosunków panujących pomiędzy partiami a aparatem państwowym
4) ps. funkcjonalny-p.p. i s.pol. przeplatają się w jedną całość

Systemy polityczne można podzielić na 4 podsystemy:
a) podsystem instytucjonalny charakteryzuje się tym że utożsamia system partyjny tylko z partią polityczną
b) normatywny ? wchodzi w skład systemu partyjnego , zawiera zasady i reguły określające stosunki między partiami a innymi elementami S.P
c) komunikacyjny ? jest elementem S.P dla którego charakterystyczną cechą jest zakres stosunków panujących pomiędzy partiami a aparatem państwowym czy innymi interesu
d) funkcjonalny ? charakteryzuje się tym, że pp i sp przeplatają się w jedną całość.

Francja
-republika francuska jest unitarnym państwem demokratycznym
- system wielopartyjny
-Partia Socjalistyczna, Unia na rzecz Ruchu Ludowego, Front Narodowy

Niemcy
- ustrój polityczny Republiki Federalnej Niemiec to demokratyczna republika federalna z jedynym w swoim rodzaju systemem kanclersko-parlamentarnym
-system wielopartyjny
- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD), Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU), Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU)

Anglia
- monarchia parlamentarna z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem
-system wielopartyjny
- Partia Pracy, Partia Konserwatywna, Partia Zielonych Anglii i Walii

Rosja
- państwo federacyjne o semiprezydencki (mieszanym) systemie rządów
-system wielopartyjny
- Jedna Rosja, Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji, Sprawiedliwa Rosja

Włochy
- demokracja parlamentarna, ustrój państwa można określić jako odmianę systemu parlamentarno-gabinetowego, w której wzmocniono rolę prezydenta
-system wielopartyjny
- Naprzód, Włochy! (FI), Sojusz Narodowy (AI), Unia Chrześcijańskich Demokratów i Demokratów Centrum (UDC)