Makbet - tyran, który zabił śmierć

WSTĘPNE ROZPOZNANIE PROBLEMU
1. geneza Makbeta (powstał na przełomie renesansu i baroku, ale dotyczy średniowiecza, epoki, w której na ludzkie postawy silnie oddziaływały wzorce osobowe)
2. wprowadzenie w akcję utworu (rozgrywa się w wieku XI w Szkocji, trwa wojna między wojskami szkockimi a norweskimi, królem Szkotów jest Dunkan)
3. umiejscowienie fragmentu w kontekście książki: po zwycięskiej bitwie, w czasie której dokonał wielu wspaniałych czynów, Makbet dowiaduje się, że mógłby zostać królem – musi „tylko” popełnić zbrodnię)
BOHATEROWIE SCENY
4. Makbet
a)tan Glamis, który walnie przyczynił się do zwycięstwa Szkotów w bitwie i pognębił zdrajców ojczyzny (m.in. tana Kawdoru, którego godność przejął w nagrodę za zasługi)
b)Makbet jest doskonałym rycerzem, wiernym ojczyźnie, władcy i rycerskiemu kodeksowi honorowemu
c)po usłyszeniu przepowiedni Makbet staje przed możliwością sięgnięcia po koronę, musiałby jednak zamordować Dunkana (swego krewnego i seniora)
5. Lady Makbet – żona Makbeta, która usiłuje przekonać męża do popełnienia zbrodni
INTERPRETACJA FRAGMENTÓW:
Fragment 1
6. czas i miejsce akcji – zamek Makbeta w Inverness, niedługo po przybyciu króla Dunkana z orszakiem
7. Makbet – początkowo sam – ogarnięty jest wątpliwościami, czy zabić króla
8. moralne rozterki bohatera: czy wolno zabić?
9. niemożność podjęcia ostatecznej decyzji, związana z rozmyślaniami o konsekwencjach krwawego czynu
10. świadomość kary, jaka czeka za zbrodnie królobójstwa
11. obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa królowi – władcy oraz gościowi
12. obraz władcy jako osoby czystej moralnie, doskonałego monarchy bez skazy
13. ambicja jako przyczyna zbrodni („wyłącznie jeden tylko bodziec / Podżega we mnie tę pokusę, to jest / Ambicja”)
14. Lady Makbet jako osoba umiejętnie podsycająca żądze męża, gdy ten proponuje odstąpienie od planu
15. psychologiczne gra Lady Makbet z mężem
a)wypomina mężowi brak zdecydowania, tchórzostwo, obłudę
b)wyszydza jego słabość, nadmiar skrupułów
16. okrucieństwo Lady Makbet (słowa o rozbiciu główki karmionemu niemowlęciu)
17 Lady Makbet jako autorka szczegółowego planu królobójstwa
18. Makbet podejmuje decyzję o zabiciu Dunkana („Niech się więc stanie!”)
Fragment 2
19. czas i miejsce epizodu: tuż po zamordowaniu Dunkana
20. ważny motyw: zamordowanie śpiącego, bezbronnego króla
21. tajemniczy głos mówiący o zabiciu snu („Makbet zabija sen, niewinny sen”)
22. przepowiednia dotycząca przyszłości (głos: „Nie zaśniesz już więcej”)
23. zapowiedź stopniowego pogrążania się Makbeta w obłędzie
ODNIESIENIE FRAGMENTU DO CAŁOŚCI – konsekwencje zbrodni
24. wieloznaczność znaczenia słowa „sen”
a)ulga od zmartwień (odcięcie się od rzeczywistości)
b)odpoczynek dla ciała
c)odpoczynek dla umysłu
d)odpoczynek dla duszy
e)źródło regeneracji sił witalnych
25. zabicie człowieka jako zabicie snu – własnego sumienia (siebie) – początek całej sekwencji zdarzeń
26. Makbet nie jest już doskonałym rycerzem, jest tyranem i mordercą
27. zabójstwo króla uruchamia machinę zbrodni – Makbet musi zabijać (osobiście lub zlecać zabójstwo) następnych ludzi:
a)strażników Dunkana
b)Banka
c)Lady Makduf i jej syna
28. karą za zbrodnię jest brak spokojnego, czystego sumienia – brak snu
a)Makbeta nawiedzają upiory (duch Banka)
b)powoli pogrąża się w obłędzie, jego najbliższym towarzyszem staje się strach
c)degradacja fizyczna (bezsenność)
d)degradacja psychiczna (zobojętnienie na świat, na chorobę żony, na wojnę)
29. obłęd dosięga także Lady Makbet
a)popada ona w chorobę psychiczną w czasie snu, gdy do głosu dochodzi podświadomość
b)motyw umywania rąk (motyw piętna kainowego)
30. Makbet coraz silniej pogrąża się w chaosie, staje się znienawidzonym tyranem
31. śmierć jako kara za zbrodnie, konsekwencja wyboru dokonanego pod wpływem żony i ambicji
a)samobójstwo Lady Makbet
b)śmierć Makbeta z ręki Makdufa
PODSUMOWANIE
32. ukazanie stopniowego upadku bohatera: od doskonałego rycerza, poprzez człowieka motywowanego do zbrodni przez wyrachowaną żonę i własną ambicję, po tyrana i mordercę. Motyw stopniowego zatracania ludzkich cech: z honorowego, uczciwego człowieka Makbet przeistacza się w istotę na skraju obłędu, pozbawioną ludzkich odruchów i emocji. Przesłanie: przed własnym sumieniem nie da się uciec.





MAKBET - TYRAN, KTÓRY ZABIŁ SEN

„Makbet” to tragedia, którą napisał William Szekspir około 1606 roku. Akcja książki toczy się w XI wieku w Szkocji i Anglii. Głównym bohaterem jest Makbet – początkowo dobry dla swoich poddanych władca regionu w północnej Szkocji, lecz w późniejszych scenach, zachłanny i dążący po trupach do celu, morderca. Drugoplanową rolę odgrywa miedzy innymi jego żona – Lady Makbet, która prowokuje prawego męża do królobójstwa. Akcja rozpoczyna się na wrzosowisku, gdzie trzy wiedźmy przepowiadają Makbetowi przyszłość: morderstwo i władzę. Ten fakt i wiara wodza w proroctwa prowadzą do obsesji, a później śmierci wielu ludzi.
O tym, jak bardzo i przez kogo zmieniał się Makbet mówi najlepiej fragment dramatu zaczynający się od słów „Jeśli to, co ma się stać, stać się musi…”(Akt I Scena 7). Zachłanna i żądna władzy Lady Makbet namawia męża do zabicia swojego krewnego. Za wszelką cenę stara się osiągnąć władzę, którą po morderstwie zdobyłby Makbet. Sam bohater waha się nad podjęciem decyzji i obawia konsekwencji. Próbuje stawić się towarzyszce, jednak, kiedy ta nazywa go tchórzem i kolejny raz zapewnia, że wszystko pójdzie po ich myśli, Makbet zaczyna wierzyć w dobro morderstwa. Widzimy, że jest słabszy i nie potrafi oprzeć się pokusie. We fragmencie, wypowiedzianym przez Makbeta: „Skoro tych śpiących ludzi krwią pomażemy I użyjemy ich własnych sztyletów, Któż nie pomyśli, że ta zbrodnia była Ich dziełem?”, da się zauważyć, że Lady Makbet udaje się skutecznie utwierdzać go w przekonaniu, że ta zbrodnia pozostanie bez kary, a oni zostaną czyści i wolni. Jednak już po zabiciu Dunkana okazuje się, że byli w błędzie. Pierwsza zbrodnia prowadzi do kolejnej, ta do następnej i jeszcze następnej. Po pewnym czasie dla Makbeta staje się to codziennością, nie zwraca uwagi na nic, jest bezwzględny i samotny. Zaczynają otaczać go jedynie wyrzuty sumienia i widok krwi na dłoniach. Po zabójstwie staje się tyranem, z pozoru nie zdolnym do jakichkolwiek ludzkich uczuć.
W tragedii pokazany jest motyw snu, który możemy rozpatrywać na wiele sposobów. Sen to odpoczynek nie tylko ciała, ale również duszy. Bez odpoczynku nie da się żyć. Makbet zabijając innych, zabijał siebie – przez brak snu. Słyszał głosy zmarłych, które mówiły mu, że nie zaśnie już nigdy. Można na to spojrzeć również z innej strony. Człowiek, kiedy śpi nie jest w stanie wiedzieć dokładnie, co się wokół niego dzieje, jest bezbronny.
W końcu główny bohater ginie w pojedynku z Macduffem, wierząc w przepowiednie. W czasie walki dowiaduje się jednak, że Mackduffa nie urodziła kobieta, tylko został wyjęty z łona matki. Lady Makbet nie mogąc dać sobie rady z własnym sumieniem, brakiem wsparcia męża, który staje się tyranem oraz samotnością, popełnia samobójstwo.
William Szekspir pokazuje, że zbrodnia nigdy nie zostaje bez kary. Nawet jeśli nie wyznaczą jej ludzie, wyznaczy ją nasze własne sumienie. Potępia postępowanie morderców i udowadnia, że nie trzeba wierzyć w przepowiednie, gdyż nawet jeśli są prawdziwe, mogą być zagadką nie do rozwiązania.