Motyw cierpienia w literaturze

Temat, który wybrałam na prezentacje maturalną to: "Różnorodne ujęcia motywu cierpienia w literaturze. Omów na wybranych przykładach."

Teza, która postawiłam w tym temacie brzmi: Różnorodność cierpienia podyktowana jest odmiennością doświadczeń życiowych bohaterów. Postanowię w prezentacji udowodnić tą właśnie tezę.

Motyw cierpienia jest częstym motywem w tekstach literackich, ponieważ cierpienie jest tym, czego w jakiś sposób doświadczyliśmy i cały czas o nim pamiętamy, bo jest obecny w życi

Cierpienie definiowane jest jako intensywny ból fizyczny lub psychiczny; męka.

Ponieważ czas jest niezwykle ograniczony nie sposób przywołać tu wszystkich tekstów, które mówią o cierpieniu. Odwołam się do kilku (moim zdaniem) najlepiej ilustrujących odmienność cierpienia utworów.

Pierwszym motywem cierpienia, które chciałabym zilustrować jest motyw cierpienia z samotności. Podobno nawet w tłumie człowiek może być samotny. Bohater "Wieży" G.H. Grudzińskiego przez tłum na tę samotność zostanie skazany. Trędowaty Lebross mieszka samotnie w Wieży strachu. Gdy jego siostra, która przez pewien czas mieszkała razem z nim umiera, postanawia on w rozpaczy spalić się razem z wieżą. Gdy znajdzie w jej pokoju list postanowi dalej trwać. List nada sens jego życiu w cierpieniu. Postanowi godnie znosić swe cierpienie.

List zawierał wskazówkę, gdzie szukać pociechy. Przecież nie on pierwszy cierpi w ten sposób. Trąd był także powodem cierpienia biblijnego Hioba, który stanie się symbolem cierpienia niezawinionego, ponieważ, mimo iż nic złego nie zrobił zostaną na niego zesłane liczne cierpienia. Przez zakład Boga z szatanem Hiob straci wszystko, zostanie nawet dotknięty trądem, przez co straci szacunek innych, bo tę chorobę uważano za karę za grzechy. Mimo namówień żony by wyrzekł się Boga, postanowił godnie znosić cierpienie, ponieważ głęboko wierzył w Boga i słuszność jego postępowania. Dzięki swej wierze zosta nagrodzony, odzyskał wszystko, co stracił.

W egzystencji człowieka znamiennym jest nie tylko cierpienie człowieka skazanego na boskie wyroki czy chorobę. Udziałem wielu ludzi staje się cierpienie powodowane utratą bliskiej osoby. Tu też pojawia się rozdzierające poczucie osamotnienia i opuszczenia, buntu przeciw boskim wyrokom i sensom ludzkiej egzystencji. Najwyższą skalę osiąga cierpienie rodziców z powodu śmierci dziecka. To rodzice powinni "odchodzić" pierwsi, kiedy tak się nie dzieje dodatkowym powodem cierpienia staje się uczucie porażki, zaniedbanie obowiązków (nie potrafili uchronić swych dzieci).

Takie emocje miotają Barbarę Niechcic, kiedy po śmierci Piotrusia ucieka na cmentarz. Wówczas cały świat jest jej niepotrzebny. Liczy się tylko jej strata, ból, cierpienie i chęć fizycznego bycia blisko ukochanego synka.

Bunt przeciw rzeczywistości okrutnych boskich wyroków obserwować możemy także na przykładzie "Trenów" J. Kochanowskiego. Cały zbiór "Trenów" jest poświęcony cierpieniu ojca związanemu ze śmiercią córki Urszulki. Córka była dla niego bardzo droga, ponieważ uważał, że będzie ona jego spadkobierczynią, a śmierć mu ją zabrała. Po tym zdarzeni ojciec bardzo cierpiał i przelał swoje cierpienie na papier.

Przytoczyć tu kilka cytatów z "Trenów":
1. "Pańska ręka mię dotknęła, Wszytkę mi radości odjęła: Ledwo w sobie czuję duszę I tę podobno dać muszę"
Tren XVII

2. "Zgwałciłaś, niepobożna Śmierć, oczy moje, Żem widział, umierając dziecię swoje. Widziałem, kiedyś trzęsła owoc niedordzały, A rodzicom nieszczęsnym serce się krajały" Treny IV

3. " Wielkieś mi uczyniło pustkę w domu moim, Moja droga Orszolko, tym zniknieniem swoim! Pełno nas, a jakby nikogo nie było: Jedyną maluczką duszą tak wiele ubyło."
Treny VIII

Cierpienie powodowane rozstaniem będzie też wplecione w motyw cierpienia powodowanego miłością.

Cierpienie miłosne występuje w wielu utworach ja przytoczę tu dwa: "Dzieje Tristana i Izoldy" J. Bdier i "Romeo i Julie" W. Szekspira.

Tristana i Izoldy z "Dziejów Tristana i Izoldy" cierpią z powodu swej bezgranicznej miłości. Mimo iż darzyli się tak silnym uczuciem nie mogli być razem. Cierpieli z powodu złamania zasad. Kochankowie cierpią, również, kiedy są rozdzieleni, ale gdy los sprawi, że mogą być razem, cierpienie ich nie opuszcza, ponieważ wiedzą, że zdradzają króla Marka, którego oboje kochali i szanowali.

Z "Dziejów Tristana i Izoldy" przytoczę takie cytaty jak:
1." To rzecz o Tristanie i Izoldzie królowej słuchajcie, w jaki sposób w wielkiej radości, w wielkiej żałobie miłowali się, później zasię pomarli w tym samym dniu, on przez nią, ona przez niego"
I. Dzieciństwo Tristana

2. "Nie to nie było z własną żoną,
Lecz było mu to obojętne,
Był to długotrwały ból;
Bez końca cierpienie serdeczne,
Które oboje życiem przypłacili."
IV. Napój Miłosny Gotfryd ze Strasburga

3. "(...) Król Marek (...) Obok kaplicy (...), pochował ich w grobie (...) z grobu Tristana wybił zielony i liściasty głóg (...) który wznosząc się ponad kaplicą, zanurzył się w grobie Izoldy (...) miejscowi ucięli głóg i nazajutrz odrósł na nowo (...) i znowuż utopił się w łożu Izoldy Jasnowłosej. Po trzykroć chcieli go zniszczyć, na próżno (...) donieśli o cudzie Królowi Markowi. Król zabronił odtąd ucinać głóg."
XIX. Śmierć

Romeo i Julia w dramacie "Romeo i Julia" pokochali się od pierwszego wejrzenia, ale nie mogli być razem, ponieważ pochodzą z dwóch zwaśnionych od dawna rodów, miłość nie miałaby akceptacji w społeczeństwie. Cierpienie ma wymiar psychiczny i fizyczny. Ich uczucie pozwoliła im przetrwać cierpienia związane z oddaleniem, a nawet poświęcić życie po stracie ukochanej osoby. Rodziny Romea i Julii po stracie dzieci postanowiły przerwać pasmo bólu i nieszczęść.

Z dramatu Szekspira wybrałam cytaty takie jak:
1. "(...) Lecz gdy nienawiść pierś ojców pożera,
Fatalna miłość dzieci ich jednoczy
I krwawa wojna, co z wieków się toczy,
W cichym ich grobie na wieki umiera.

Miłość Kochanków śmiercią naznaczono,
Wściekłość rodziców i wojna szalona,
Zerwana późno nad mogiłą dzieci(...)"

Prolog
2. "...Każe (...) Posąg jej ulać ze szczerego złota,
(...) pamięci Julii poświęcony.
(...) Romeo stanie przy swej żonie;
Dzieląc za życia, złączymy ich po zgonie"
Akt V Scena III

Przedstawione przeze mnie przykłady cierpienia wskazują na fakt, iż bywa ono tak różnorodne jak różni są ludzie, ich sposoby pojmowania świata i ludzi a także warunki historyczno - społeczno - polityczne, w jakich żyją. Nie wolno tu także zapomnieć o kontekście religijnym ( wiara).