Jednostka wolna i zniewolona. Jakie jest miejsce obywatela w systemie demokratycznym, a jakie w totalitarnym?

Jednostka wolna i zniewolona. Jakie jest miejsce obywatela w systemie demokratycznym, a jakie w totalitarnym?



Wolność jest pojęciem wieloznacznym. Można ją rozważać w wielu aspektach, ja w swojej pracy postaram się omówić m.in. wolność w sferze społeczno-państwowej w systemach demokratycznym i totalitarnym.
Demokracja jest formą ustroju państwa, w której obywatele sprawują rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli. Ustrój ten zyskał na znaczeniu po II wojnie światowej. Zaczęto ją utożsamiać z gwarancją światowego pokoju. Jedną z fundamentalnych zasad demokracji jest zasada suwerenności narodu, polega to na sprawowaniu przez niego najwyższej władzy, której przejawem jest podejmowanie ostatecznych decyzji. Oczywiście wola narodu nigdy nie jest jednomyślna, i aby nie doprowadzić do dyktatury większości demokracja zapewnia ochronę praw mniejszości. Władza państwowa dzieli się na niezależne od siebie: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Działają również niezależne media i opozycja. Kolejną zasadą jest pluralizm, który oznacza możliwość istnienia różnych poglądów politycznych, idei, obyczajów. Demokracja jest systemem opartym na konstytucji, rządzi się zgodnie z obowiązującym prawem. System ten obowiązuje m.in. w większości państw europejskich.
Idea państwa totalitarnego zrodziła się jako jeden z elementów propagandy faszystowskiej we Włoszech. Twórcą tej idei jest Benito Mussolini. Istotą państwa totalitarnego jest ingerencja we wszystkie sfery życia społecznego, a także sfery życia jednostki. Władza jest skupiona w jednych rękach, obowiązuje jedna ideologia, jedna masowa partia i wódz. Poza Włochami systemy totalitarne występowały w hitlerowskich Niemczech oraz stalinowskiej Rosji.
Demokracja zapewnia ochronę praw i wolności człowieka. Możemy wyróżnić trzy generacje praw człowieka. I generacja praw człowieka określa prawa osobiste i polityczne, II – prawa kulturowe, społeczne, gospodarcze; III – zapewnia m. in. prawo do demokracji, respektowania religii, kultury mniejszości. W systemie demokratycznym dużą wagę przywiązuje się do wolności człowieka. Prawo do życia oznacza zakaz umyślnego pozbawiania życia człowieka. Jednak różne państwa różnie definiują początek życia, dlatego dla jednych aborcja jest zabójstwem, inne ją dopuszczają. Różnicą jest też podejście do kary śmierci, w niektórych stanach USA jest ona dozwolona, ale już dla Unii Europejskiej jest to łamanie praw człowieka. Kolejną sprawą, którą chciałabym omówić jest wolność i nietykalność osobista, obywatela nie można pozbawić wolności poza sytuacjami ściśle przewidzianymi przez prawo, w czasie wojen człowiek może być pozbawiony np. nietykalności osobistej czy tajemnicy korespondencji, prawa własności. System demokratyczny zapewnia wolność słowa, każdy ma prawo do wyrażania swoich poglądów. Lecz i to czasem może budzić kontrowersje. Przykładem może być opublikowanie karykatur Mahometa, co wzbudziło dyskusje o granicy wolności słowa. W państwach o systemie demokratycznym obowiązuje zakaz tortur, również w czasie wojen, gdyż w żadnym przypadku nie można ich usprawiedliwiać. Prawa te mogą być łamane, dlatego istnieją liczne systemy ochrony praw człowieka, wewnętrzne i zewnętrzne np. Konwencje Genewskie czy Konwencja Praw Człowieka, jak i wiele innych, gdyż także władza w systemie demokratycznym może łamać prawa człowieka.
Diametralnie inna sytuacja panuje w ustroju totalitarnym. W systemach totalitarnych istnieją liczne formy i sposoby ograniczania swobód obywatelskich. Dotyczą one tak istotnych dla demokracji zasad i wartości, jak życie i wolność człowieka, prawo do prywatności i sprawiedliwego sądu. Prawa polityczne podlegają całkowitej likwidacji. W państwie demokratycznym obywatel ma zagwarantowane prawo do życia. W systemie totalitarnym stosowane są liczne represje, a także fizyczna likwidacja przeciwników politycznych. Przykładem są obozy koncentracyjne w hitlerowskich Niemczech i gułagi w komunistycznej Rosji. Jednym z fundamentalnych praw jednostki zagwarantowanym przez system demokratyczny jest wolność od tortur, natomiast w państwie totalitarnym tortury i zastraszanie stały się jedną z metod walki z osobami, których poglądy są sprzeczne z uznanymi przez władze za słuszne. Nie ma czegoś takiego jak wolność myśli, poglądów. Więzienie ludzi z naruszeniem fundamentalnego dla demokracji prawa do sądu zdarza się bardzo często. W państwie totalitarnym zakres kontroli państwa nad życiem jednostki jest nieograniczony, narzucane są ustalone przez władze zasady moralności publicznej. Ograniczony zostaje pluralizm polityczny i związane z nim prawa polityczne obywateli. Obowiązuje system jednopartyjny, opozycja formalnie nie istnieje. W takich warunkach trudno o działanie typowych dla demokracji instytucji takich jak parlament. Zwykle powołuje się go w wyniku fikcyjnych wyborów. Oczywiście środki masowego przekazu pozostają pod kontrolą aparatu partyjno-państwowego, cenzura całkowicie ogranicza wolność słowa.
Na świecie łamane są nie tylko prawa I Generacji, ale także II i III. Spowodowane to jest m. in. bezrobociem i biedą, łamane są wtedy prawa pracownika do godziwego wynagrodzenia, wypoczynku, zatrudniane są nawet dzieci. Występują problemy z zakładaniem związków zawodowych. Prawa człowieka nie uwzględniają różnic kulturowych, religijnych. Przykładem są tu państwa islamskie, gdzie często dochodzi do łamania praw człowieka względem kobiet.
Podsumowując, chciałabym przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że w państwach totalitarnych nie ma miejsca na wolność jednostki. To władza decyduje o wszystkim. Jednak i w państwach demokratycznych łamie się prawa człowieka, jednostka może czuć się zniewolona. Jednak wolność jest, według mnie jest najważniejszą wartością w życiu każdego człowieka, dlatego należy walczyć z wszelkimi przejawami jej ograniczania.