Forma rządzenia - oznacza strukturę najwyższych organów władzy, ich wzajemne relacje i sposoby powoływania głowy państwa. Forma państwa to określony sposób organizacji życia politycznego i społecznego.
MONARCHIA – forma rządów w której stanowisko głowy państwa należy do monarchy. Władzę swą monarcha uzyskuje poprzez dziedziczenie albo w wyniku wyborów.Wyróżnia się monarchie: Nieograniczoną – władza monarchy jest niepodzielna, jednolita, pochodząca od Boga, zatem nie może być ograniczona przez ludzi, Ograniczoną – pozycja monarchy określona jest przez konstytucję, a władza ogranicza się do funkcji reprezentacyjnych i ceremonialnych.
Sposób otrzymania władzy: dziedziczna – monarcha uzyskuje władzę przez dziedziczenie i z zasady ją sprawuje dożywotnio Np.Dania,Wlk.Bryt,Holandia,Szwecja, elekcyjna: monarcha zostaje wybrany. Np. Rzeczpospolita Obojga Narodow XVI-XVIIIw Zakres władzy: absolutna: władca dysponuje w sposób samodzielny całą władzą i jest nieograniczony prawem. Np. Arabia Saudyjska, konstytucyjna: zakres uprawnień władcy określa konstytucja, władca na podst. Konst dzieli władzę z org przedstawicielskim np. Monako, parlamentarna – monarcha pełni funkcje reprezentacyjne, integracyjne i symbolizujące tradycję oraz ciągłość historyczna. Obowiązuje zasada: krol panuje, ale nie rządzi. W. Ustawodawcza – parlament, monarcha – glowa panstwa, parlament nie może jej usunąć. Np. Belgia, Norwegia, Hiszpania i Wlk. Brytania
REPUBLIKA – głowa państwa jest prezydent wybierany przez ogół lub grupy obywateli w wyborach
PAŃSTWO UNITARNE –państwo jednolite wewnętrznie, w którym występuje jednolity porządek prawny, jednolite obywatelstwo, jednolity system organów państwowych. Jednostki terytorialno-administracyjne są podporządkowane organom centralnym. Na terytorium tego państwa jest takie samo prawo, obywatelstwo i wszystkie jednostki administracyjne są podporządkowane władzom centralnym. państwa unitarne - np. Polska, Portugalia, Finlandia, Wielka Brytania, Holandia.
PAŃSTWO FEDERALNE - państwo, które składa się z mniejszych części (stanów, landów). Każda taka część weszła w skład państwa federalnego dobrowolnie, oddając część swoich uprawnień i suwerenności centralnemu rządowi federalnemu i zgadzając się na respektowanie wspólnej konstytucji. Np. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Republika Federalna Niemiec Federacja (łac. foederatio - sprzymierzenie) - państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów, landów, prowincji), ale posiadających wspólny (federalny) rząd. Państwa związkowe posiadają zwykle szeroką autonomię wewnętrzną oraz tworzą w niektórych kwestiach własne prawa, wspólna pozostaje najczęściej polityka zagraniczna i obronna. Do państw federalnych należą między innymi Stany Zjednoczone, Rosja, Niemcy, Kanada, Serbia i Czarnogóra, Malezja, Austria, Belgia, Australia oraz Indie. W starożytności Forma uzaleznienia polis. Związek polityczny greckich polis z Macedonią w którym polis musiały całkowicie podporządkować się Filipowi II w polityce zagranicznej lecz zachowaly samodzielność w swojej polityce wewnętrznej. Konfederacja to związek państw (z bardzo ograniczoną władzą centralną), partia, związek, lub zrzeszenie utworzone przez grupę, albo miasta dla osiągnięcia określonych celów, mający istnieć do chwili osiągnięcia tego celu. Np. Wspólnota Niepodległych Państw
PAŃSTWO DEMOKRATYCZNE obywatele mają istotny wpływ na funkcjonowanie państwa, mają prawo brać udział i faktycznie biorą udział w podejmowaniu decyzji państwowych, wpływają na ich realizację i kontrolują je. Reżim demokratyczny opiera się na aktywnym udziale obywateli w życiu państwa, czy to przez zastosowanie demokracji bezpośredniej, czy to przez ożywione życie partyjne i procedury umożliwiające kontakt społeczeństwa ze sprawującymi władzę, oraz na praktykowaniu zasady, że państwo jest służebne wobec potrzeb obywateli, którzy w tym celu je utrzymują. W takim reżimie obywatele są podmiotem, a nie przedmiotem decyzji państwowych, bo organy państwa nie działają bez ich przyzwolenia i wbrew ich woli. Metodą działania stosowaną wobec obywateli w takim państwie jest osiąganie kompromisu lub rozstrzyganie sporów między władzą a obywatelem według odpowiedniej procedury. Reżim demokratyczny wymaga jednak istnienia w społeczeństwie konsensusu (czyli zgody) co do podstawowych spraw państwa. Demokratyczny reżim oddziela cele od środków, poprzez co jednakowo dba o jednostki jak i o zbiorowości. Państwo demokratyczne utrwala takie kardynalne wartości jak: wolność, równość, sprawiedliwość i porządek. Np. Wielka Brytania pod rządami Margaret Thatcher. We współczesnym świecie istnieją dwa modele państwa demokratycznego: Państwo liberalne – obowiązuje w nim trójpodział władzy, parlament zajmuje czołową pozycje wśród organów państwowych. Państwo socjalne – duża aktywność państwa w sferze gospodarczej i polityce socjalnej.
PAŃSTWO TOTALITARNE- cechą główną takiego państwa jest zmierzanie do całkowitej kontroli wszelkich sfer życia obywateli. Państwo totalitarne stanowi główne zagrożenie dla demokracji. Celem władzy totalitarnej jest bowiem całkowita kontrola nie tylko stosunków międzyludzkich, lecz nawet kontrola poglądów obywateli, głównie przez tworzenie ideologii i indoktrynację, czyli wpajanie tej ideologii. Państwo totalitarne konsekwentnie narzuca obywatelom określony sposób myślenia nie tylko przez prasę i propagandę, organizację szkolnictwa, wychowania i kontrolę nad systemem nauki, lecz także przez stosowanie różnych form przymusu, nie wyłączając terroru tak fizycznego, jak i psychicznego. W reżimie totalitarnym państwo wciąga do realizacji swej polityki wszystkich obywateli, w zasadzie nie pozostawiając swobody na ich „prywatne życie”. Dla państwa totalitarnego wszystko, co nie pozostaje w zgodzie z oficjalną ideologią, jest wrogie, a organy państwa wymagają bezwarunkowego podporządkowania życia jednostki życiu organizacji państwowej. W tym celu państwo o reżimie totalitarnym nie tylko rozbudowuje aparat policyjny i stosuje kontrolę, lecz także eliminuje fizycznie swoich przeciwników albo usiłuje ich odpowiednio ukształtować przez obozy pracy czy obozy poprawcze. W państwie totalitarnym zazwyczaj istnieje jedna legalna partia polityczna skupiająca znaczną część ludzi (tzw. monopartia). Państwa o reżimach totalitarnych kontrolują także gospodarkę, dokonując tego przez reglamentację produkcji czy przydziały surowców. W reżimach totalitarnych na ogół władzę sprawuje dyktatorską władzę „wódz”, wywodzący się jakoby z woli mas. Państwo totalitarne ma charakter zdecydowanie negatywnie nastawiony do jednostki. Np. Korea Północna, Kuba, Niemcy hitlerowskie oraz ZSRR w okresie stalinizmu.
PAŃSTWO AUTORYTARNE- jest to państwo, w którym organy władzy państwowej uznają się za nadrzędne wobec obywateli, wymagając przede wszystkim uległości i tego, by obywatel podporządkował się ich decyzjom, z reguły podejmowanym przez wąską elitę władzy. Większość regulatorów zachowań społecznych (ideologia, prawo, rynek) jest mało skuteczna, odgrywa drugorzędną rolę. Społeczeństwo wykazuje apatię polityczną. Udział w życiu politycznym obywateli jest ściśle kontrolowany. Rola oraz wolności, zarówno społeczeństwa jak i jednostki są bardzo ograniczone. Np. Portugalia, Argentyna, Hiszpania
SYSTEM RZĄDÓW PARLAMENTARNYCH Charakteryzuje się przewagą władzy ustawodawczej nad władzą wykonawczą. W.ustawod należy do parlamentu, w.wykonawcza – głowa państwa i rząd(inaczej gabinet).Występuje tu dualizm władzy politycznej. W.ustawodawcza i w.wykonawcza jednocześnie uzupełniają się i współdziałają w procesie rządzenia. 2 warianty systemu parlamentarnego: parlamentarno-gabinetowy i gabinetowo – parlamentarny. Rząd powoływany jest przez głowę państwa. Głowa państwa powołuje premiera i na jego wniosek pozostałych członków rządu. Rząd musi uzyskać zaufanie publiczne parlamentu. Utrata poparcia parlamentu dla rządu powoduje automatycznie dymisję gabinetu. Aby zapobiec temu wprowadzono konstruktywne wotum nieufności – głowa państwa przyjmuje dymisję rządu tylko wtedy, gdy większość, która go odwołała jednocześnie zgłosi i zyska poparcie rządu dla nowego kandydata. Uprawnienia głowy państwa są bardzo ograniczone. Nie jest odpowiedzialna politycznie za swą działalność i w czasie swojej kadencji nie może być odwołana. Głowa państwa posiada uprawnienia które nie wymagają kontrasygnaty premiera/odpowiedniego ministra.
SYSTEM RZĄDÓW PREZYDENCKICH Głowa państwa(prezydent) łączy funkcje prezydenta i szefa rządku. Zostaje on wybrany w wyborach powszechnych i jest bezpośrednim reprezentantem narodu. W systemie prezydenckim występuje rozdział władzy wykonawczej, ustawodawczej – są równorzędne. Parlament dysponuje pełnią władzy ustawodawczej. Prezydent ma całkowitą władzę wykonawcza(polityka zagraniczna+zwierzchnik sił zbrojnych). Prezydent+ministrowie nie są odpowiedzialni politycznie przed parlamentem. Ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną za Ew. naruszenie konstytucji. Prezydent nie ma prawa rozwiązać parlamentu. Np. USA
SYSTEM RZĄDÓW PARLAMENTARNO – PREZYDENCKICH W tym systemie wyst. Elementy syst. Parlament. i prezydent. Istenie 2 członowa władza wykonawcza(prezydent+rząd), występuje polityczna odpowiedzialność rządu przed parlamentem. Inicjatywa ustawodawcza należy do rządu+parlamentu. Głowa państwa ma prawo do rozwiązania parlamentu. Wybór prezydenta w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Głowa państwa dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej, może wydawać ustawy za kontrasygnatą premiera+ministrów. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej. Deputowani mogą być członkami rządu. Parlament wobec rządu i ministrów może uchwalić wotum nieufności. Np. Francja
SYSTEM PARLAMENTARNO – KOMITETOWY Najważniejsza zasada: jedności władzy (nie występuje trójpodział). Całość władzy należy do parlamentu – najwyższego organu sprawującego władze w imieniu narodu. Parlament powołuje pozost. Organy, określa ich zadania,sprawuje nad nimi kontrolę. Rząd – komitet wykonawczy parlamentu jest bezpośrednio wybierany przez parlamentu, przed którym jest odpowiedzialny. Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu. Np. Szwajcaria.
FUNKCJE PAŃSTWA: wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne; liberalne) prawodawcza - państwo za pośrednictwem swojego aparatu tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium, porządkowa - państwo jest zobowiązane do zachowania porządku i bezpieczeństwa na całym terytorium jego jurysdykcji, administracyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego wewnętrzne (socjalistyczne; interwencjonistyczne; etatystyczne) gospodarczo-organizacyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać gospodarką i finansami kraju, socjalna - państwo jest zobowiązane zapewnić swoim obywatelom minimum środków do życia, kulturalno-oświatowa - państwo jest zobowiązane zorganizować system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli zewnętrzne: obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw, kontakt z innymi państwami - państwo powinna organizować współpracę z innymi państwami
TEORIE POWSTANIA PAŃSTWA: teoria teistyczna- widzi w państwie twór istoty nadprzyrodzonej. W starożytności władca uznawany był za Boga. Św. Augustyn głosił, że władza pochodzi od Boga. Wg. Św. Tomasza od Boga pochodziła sama zasada władzy, ale konkretne państwo było wynikiem działania ludzi. teoria podboju i przemocy- państwo ma być wynikiem podboju jednych plemion przez drugie. Podział na rządzących i rządzonych wynikał z odmienności pochodzenia i różnic ras. Państwo powstało w celu utrwalenia panowania zwycięzców nad pokonanymi.
teoria umowy społecznej- porozumienie między przedstawicielami różnych grup społecznych marksistowska (bazy i nadbudowy) – państwo jest formacją, która istnieje wyłącznie w społeczeństwach klasowych; powstaje, by bronić klas panujących przed klasami podporządkowanymi, wyzyskiwanymi, stać na straży nierówności społecznych i chronić stan posiadania klas dominujących; autorami tej koncepcji są Karol Marks i Fryderyk Engels teoria państwa w katolickiej nauce społecznej – według tej koncepcji państwo istnieje w świadomości człowieka i ma za zadanie służyć poprawie jakości bytu obywateli
CECHY PAŃSTWA: przymusowość - obywatele są zmuszeni do subordynacji względem władz państwowych, w przeciwnym razie może zostać zastosowany wobec nich aparat przymusu, suwerenność - państwo jest niezależne od innych organizacji państwowych w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa, powszechność - cecha ta dotyczy powszechności zasad prawnych w państwie, które obejmują wszystkich obywateli w równym stopniu, terytorium - to obszar lądowy i w głąb ziemi, jak i wody przybrzeżne, strefa powietrzna nad państwem, statki wodne, a także placówki dyplomatyczne.
ELEMENTY PAŃSTWA: terytorium państwa jest to określony granicami obszar lądowy, sięgający w głąb ziemi oraz strefa powietrzna nad obszarem lądowym, wody przybrzeżne, statki wodne, powietrzne, placówki dyplomatyczne, ludność państwa tworzą rządzący i rządzeni. Ludność państwa podlega jego władzy i musi przestrzegać obowiązujących w nim przepisów, władza dysponuje ośrodkiem władzy, który podporządkowuje sobie całą ludność znajdującą się na terytorium państwa. Władza państwa jest sprawowana przez jego organy. Bez władzy nie ma państwa.
LEGITYMIZACJA WŁADZY (dosłownie: upoważnienie do działania), uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji, posłuszeństwo wobec władzy nie jest wymuszone. W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechniona forma legitymacji władzy są wolne wybory, łączy się to z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród. Z kolei siły rządzące, nie wyłonione w drodze legalnych wyborów, szukają poparcia społecznego, powołując się najczęściej na: glos ludu, sprawiedliwość dziejową, potrzebę zaprowadzenia porządku w państwie czy też zagrożony interes narodowy.
Władza-relacja podporzadkowana, jaka zachodzi miedzy grupami lub jednostkami dajac jednej ze str prawo do podejmowania decyzji w imieniu rzadzonych oraz sprawowania nad nimi kontroli. Funkcjonujac w ramach zorganizowanego spolecz peli w nim role integrujaca.Wladza to tez osoby instytucja lub organizujace sprawujace wladze.Wladza posiada srodki przymusu.
LEGITYMIZACJA PRZEZ TRADYCJE-wynika z przekonania ze osoba rzadzaca ma naturalne prawo do sprawowania wladzy plynace z tradycji.Prawomocnosc-zagwarantowana przez organizacje spoleczenstwa w ktorej istotna role odgrywa przymus.(monarchia dziedziczna)-
LEGITYMIZACJA PRZEZ CHARYZME- rzadzacy wyroznia się niezwyklymi cechami które umozliwia mu przywodztwo bez koniecznosci sprawowania formalnej wladzy.Istnienie porzadku spolecznego-przywodcy(zdarza się w okresach kryzysowych)Gdy przestaja istniec lub ulegaja zmianie stosunki spoleczne rzadzeni mogą wycofac wobec tej osoby swoje poparcie(np. chartzmatyczny przywodca-J.Pilsudski)
LEGITYMIZACJA PRZEZ PRAWO(zw. Legalną), rządzący sprawuje wladze w wyniku formalnych procedur dotyczacych wszystkich obywateli. Posluszenstwo rzadzonych wynika z przekonania, ze wladza zostala przez nich wybrana i dziala w ramach obowiazujacego prawa. Przykład-autorytet prezydenta wybranego w wyborach powszecnych.
PODZIAL WLADZY-w panstwie wynika z jej charakteru.I-podzial-John Locke, potem Monteskiusz-Charles de Montesquieu.Locke podzielil dzidziny dzialania wladzy na:stanowienie praw,Wykonywanie praw i ochrone wspolnoty z zewnatrz. Przyporzadkowal im rodzaje wladzy panstwowej-wiec waldze prawodawcza, wykonawcza (rzad i sądy) i federacyjna(polit zagraniczna). Za klasyczna uwaza się koncepcje Monteskiusza.Wskazal on 3 dziedziny władzy prawodawcza, wykonawcza i sadownicza. Zasada trojpodzialu wladz zostala uwzgledniona w pierwszych konstytucjach(amerykanskiej-1787,PL 1791, FR 1791)
CHADECJA Chrześcijańska demokracja (potocznie chadecja od skrótu ChD) - nurt w myśli politycznej i społecznej, który pojawił się pod koniec XIX wieku jako odpowiedź myśli katolickiej na rosnące wpływy socjalizmu, ateistycznego w swym charakterze, a skrytykowanego w papieskiej encyklice Rerum Novarum. Nazwa "chrześcijańska demokracja" po raz pierwszy została użyta przez księdza Antoine'a Pottiera, następnie zaakceptował ją papież Leon XIII. Myśliciele katoliccy poczęli zdawać sobie sprawę, że Kościół katolicki może utracić wpływ na robotników, jeżeli nie zaproponuje atrakcyjnej i jednocześnie konkurencyjnej wobec socjalizmu wizji porządku społecznego. Tworząc doktrynę chrześcijańskiej demokracji czerpano z dwóch źródeł: społecznej nauki Kościoła katolickiego oraz kierunku filozoficznego zwanego personalizmem.
Ustrojem politycznym propagowanym przez chrześcijańskich demokratów jest demokracja, która szczególny nacisk kładzie na rozwój wszelkich form samorządności lokalnej i zasadę pomocniczości. Wynika to z poglądu, że na najniższych szczeblach życia publicznego najpełniej może być realizowany ideał solidaryzmu społecznego. W dziedzinie polityki gospodarczej chrześcijańscy demokraci są autorami koncepcji społecznej gospodarki rynkowej. Jest to model, który w pełni respektuje własność prywatną, ale jednocześnie uwzględnia potrzebę umiarkowanej ingerencji państwa w sferę socjalną. W takim duchu sformułowany jest na przykład program polityczny największej na świecie partii chrześcijańskich demokratów - niemieckiej CDU (Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej).
SOCJALDEMOKRACJA, ruch społeczny zapoczątkowany przez robotników zmierzający początkowo do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem, a następnie do uspołecznienia gospodarki rynkowej i zmniejszenia nierówności społecznych. Nazwa wiąże się z powstaniem w 1869 roku Socjaldemokratycznej Partii Robotników (SPR) w Niemczech. Powstające wówczas partie i ugrupowania często zawierały w swoich nazwach słowo socjaldemokratyczna lub socjalistyczna. W 1889 wszystkie partie socjaldemokratyczne zrzeszała Międzynarodówka - międzynarodowa organizacja partii socjaldemokratycznych. Główną partią, która ukierunkowała inne europejskie partie była właśnie (SPR), to jej członkowie pełnili najważniejsze funkcje w Międzynarodówce. Obecne partie socjaldemokratyczne skupiają się w Międzynarodówce Socjalistycznej.
HISTORIA DEMOKRACJI: Ustrój ten wywodzi się ze starożytnej Grecji. W Atenach reformę przeprowadził Salomon potem kontynuował ja Klejstenes (VIw.p.n.e).
Władza należała do mężczyzn pow. 20 roku zycia,obywatele Aten, musieli być wolnymi ludzmi. Każdy obywatel mógł uczestniczyć w sprawowaniu władzy, biorąc udział w Zgromadzeniu Ludowym było kilka razy w miesiącu do jego kompetencji należała władza ustawodawcza. Przez losowanie wybierano na rok Rade Pieciuset-500obywateli, sprawujących władze wykonawcza.
Trybunał Ludowy dawał Atenczyka ochronę praw obywatelskich. Ubogim mieszkancom płacono za sprawowanie urzedow. Republika Rzymska(509-27p.n.e) nie miala charakteru demokratycznego. Głowna rola-najbogatsi przedstawiciele rodzin(patrycjusze). Sprawowali oni urzedy konsulow pretorow oraz cenzorow.
Senat-kierowal biezaca polityka panstwa.
Zgromadzenie Ludowe odrzucalo lub przyjmowalo propozycje senatu.
Trybunał Ludowy-zajmowal się ochrona praw ludnosci.
Demokracja szlachecka wykształciła się w PL w 2-pol XVw, a szczyt osiagnela w XVI. Polegal na tym ze jednemu stanowi-szlachcie-przyznano wszystkie prawa ekonomiczne i polityczne. Konstytucja 1505 mowila ze bez zgody sejmu i senatu. Nie uchwalono zadnego nowego prawa-ograniczone prawa króla. Szlachcic miał prawo wyboru króla w wolnej elekcji.
Demokracja burżuazji -etapy- rewolucja ang w XVIIw i francuskie w XVIIIw
oraz powstanie USA w XVIIIw
Do powstania tej burżuazji przyczynili się- Monteskiusz i Jean Jacques Rousseau.
Ich poglądy dotyczące trójpodziału władzy i teorii umowy społ. –podstawy rozwoju zasady suwerenności narodu. Wyrazem demokracji było uchwalenie pierwszych konstytucji w USA(1787) Polsce(1791) i we Francji(1791). Pierwsze prawa wyborcze wywalczyly kobiety z Nowej Zelandii(1893). Demokracji znaczenie wzroslo po II wojnie Świat.
1989- panstwa Europy Wsch. Wkroczyly na droge demokratycznych reform,obalajac rezimy totalitarne.
ZASADY DEMOKRACJI: zasada suwerenności ludu (suwerenność-niezależność władzy państwowej od innej władzy) J.J.Rousseau, za suweren uznał naród. Suwerenność oznacza ze władza narodu jest najwyzsza i ostateczna. Z.Suwerennosci narodu we wspolczesnym panstwie jest realizowana za pomoca demokracji bezposredniej i posredniej- narod który jest suwerenem uczestniczy w sprawowaniu wladzy lub oddzialuje na nia. Do form demokracji bezposredniej należy referendum,inicjatywa ludowa i weto ludowe.Demokracja posrednia-realizowana przez sprawowanie władzy przez przedstaw. Wybranych w wyborach i nazywana jest-demokracja przedstawicielska. Uczestniczac w wyborach narod powoluje swoich przedstaw. którym przekazuje swoje suwerenne prawa wladcze. Do zasad demokratycznej procedury glosowania należą zasady jednomyslnosci lub wiekszosci. Z.Jednomyslnosci- stosowana rzadko. Z.Wiekszosci- ma 3 odmiany: Zasada większości względnej(zwyklą)-żeby decyzja ważną za przyjęciem danego projektu musi glosować więcej niż za każdym innym. Zasada większości bezwzględnej(absolutnej)- żeby decyzja ważną za przyjęciem danego projektu musi głosować ponad polowa os biorących udział w glosowaniu. Zasada większości kwalifikowanej- żeby decyzja ważną za przyjęciem danego projektu wymagana jest określona ulamkowo lub procentowo ogólna liczba głosów. Zasada podziału i rownowagi władz: Struktura organów we wspol. Państwie określana przez zasade podzialu i rownowagi władz. Zasada ta charakteryzuje państwo demokratyczne. Istotą jej podział władzy na ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. W większości państw znaczenie ma relacja władza ustawodawcza-wladza wykonawcza. Żadna z władz nie ma przewagi pozostalymi.Zasada ta wyraza się tez przez istnienie tzw.czwartej wladzy, mediow które sa wyrazicielami opinii publicznej. Zasada praworządności(zasada panstwa prawa)
Panstwo prawne to panstwo konstytucyjne-praworzadne wiec w nim stosunki miedzy
Organami panstwowymi i miedzy organami a obywatelami sa określone przez normy prawne.System aktow prawnych jest shierarchizowany a najwazniejsze miejsce zajmuje konstytucja. Administarcja-kontrolowana sadownie. Granica dzialania panstwa sa prawa czlowieka. Zasada pluralizmu: Oznacza ze w panstwie istnieja roznorodne sily polityczne i mozliwosci wypowiadania swoich pogladow. Wyroznia się pluralizm:polityczny-zaklada mozliwosc wypowiadania swoich poglądów, ideowy-zaklada wielkosc konkurujacych ze soba idei, ekonomiczny-zaklada istnienie mechanizmow rynkowych, spoleczny-zaklada istnienie wielu zroznicowanych grup społecznych.
PODSTAWOWE WARTOSCI DEMOKRATYCZNE: wolnosc, rownosc, sprawiedliwość. Wolnosc-znaczacy problem wspolczesnego swiata. W Chinach,korei płn, Kubie nadal istnieja m.in. wolnosc slowa
Zrzeszania się czy wyznania. Rownosc-zapewnienie obywatelom podobnych warunkow zyciowych np. dostep do dobr materialnych,zaspokajajacych podst. Potrzeby zyciowe
czy dobr niematerialnych sprawiedliwosc-polega na tym ze każdy czlonek grupy spolecznej powinien otrzymywać to co się mu należy. Społeczeństwo demokratyczne charakteryzuje się uznawaniem roznych wartosci. Niejednokrotnie sa to wartosci sprzeczne, jak nie zagrazaja nikomu nie można ich dzielic na lepsze czy gorsze.Wybor wartosci jest prawem kazdego obywatela i ani slowo ani panstwo nie spolecz. Nie mogą mu narzucic bądź ograniczyc ich wyboru.
KLASYFIKACJA DOKTRYN POLITYCZNYCH:
Uprawnienie polityki to dzialalnosc osob spr wladze-polityjow którzy uczestnicza
W funkcjonowaniu panstwa.
IDEOLOGIE - zaangażowanie się nie tylko w różnorodne działania polityczne ale i teoretyczne rozwiązania dotyczące aspektów owej działalności. Ideologia odwołuje się odwołuje się do określonego systemu podst. wartości tj. wolność, równość, sprawiedliwość i odpowiednio je interpretuje. Zadaniem ideologii- mobilizowanie do walki o władze lub uzasadnienie utrzymania zdobytej władzy zgodnie z interesem grupy społecznej, organizacji lub partii politycznej. Ideologia zawiera podst. Poglądy funkcjonowania państwa. DOKTRYNA-pozwala zastosować ideologie w praktyce poprzez określenie sposobów osiągania celów które są sformułowane w ideologii. Doktryna gdy jest postawiona w postaci programu politycznego-ma najbardziej konkretna formę. Najczęściej stosowany jest podział odnoszący się do partii politycznych: prawica, centrum, lewice Skrajnej prawicy, prawicy, centroprawicy, centrum, centrolewicy, lewicy i skrajnej lewicy.
ELEMENTY CHARAKTERYSTYCZNE: prawica-szacunek dla tradycyjnych wartości (tradycji kultury rodziny) i podkreśla ich role. Ważniejsza jest wolność niż równość. Jest niechętna do gwałtownych zmian. Zwolennicy prawicy twierdza ze bogactwo człowieka zależy od niego samego(wkład pracy i pracowitość). Odrzuca kontrole państwa oraz nacjonalizacje. politycy prawicowi opowiadają się za gospodarka rynkowa .Ich zdaniem spolecz. Powinno charakteryzować się hierarchoicznoscia. centrum-dążenie do utrzymania równowagi miedzy interesami różnych grup społecznych.Uznaje istnienie nierownosci społecznych, ale domagają się ich ograniczeń i łagodzenia negatywnych skutkow gospodarki rynkowej, nie tylko przez państwo ale przez spoleczenstwo.Doktryny te sa kompromisowe. lewica-glosi hasla sprawiedliwość społecznej oraz zasade równości wszystkich ludzi.Wystepuje w obronie jednostek slabszych ekonomicznie(biednych). Wazniejsza dla nich jest rownosc od wolnosci.Wystepuje przeciwko dyskryminacja (np. kobiet) i żąda demokratyzacji zycia politycznego.Uznaje kontrole panstwa nad gospodarka oraz postuluje
prowadzenie programow spolecznych(bezplatnej oswiaty)
CHARAKTERYSTYKA DOKTRYN POLITYCZNYCH: KONSERWATYZM- ideologia charakteryzujaca się powiazaniem istniejacego porzadku i do tradycyjnych wartości. Sprzeciwiajac się zmianom broni tradycyjnego porzadku społecznego. Opartego na prywatnej wlasnosci,silnej pozycji panstwa i wartosci religijnych. Państwo jest nadrzędne wobec jednostki. Edmund Burke XVIIIw/ Charles MaurrasXIXw Powstała ta ideologia w pol. XXw jako przeciwstawienie liberalizmowi i zmianom spol. Wprowadzonym przez rewolucje francuska i filozofie oświecenia. Czlowiek-powinieni szukać wskazówek dla swoich działań w religii bo stworzył go Bóg. Religia jako zrodlo wiary i zbiór zasad moralnych wpływa dyscyplinująco na człowieka. Tym samym zycie clzowierka poddane jest działaniu określonych wartości A religia to podstawa zycia spolecznego. Każdy obywatel ma określone obowiązki i prawa które musi wypelnic i ktorych musi przesterzegac. Inters jednostki podporządkowany interesowi panstwa. Czlowiek ma dazyc do zachowania istniejacego porzadku spolecznego. spoleczenstwo-istnieje naturalny nadrzedny porządek spoleczny. Ludzie nie sa rowni ,spoleczenstwo posiada hierarchie. Spol stanowi zbudowana hierarchicznie wspolnotę nadrzędną w stosunku do jednostki. Każdy w spol wypelnia okreslona role .Ważne znaczenie ma rodzina: ksztaltuje czlowieka zatem wplywa na lad spoleczny. W każdym społeczeństwie sa elity-przynaleznosc do nich laczy się nie tylko z przywilejami ale tez z obowiązkami. Rozwojem spoleczenstwa kieruje regula historycznej ciągłości. Zachowanie ladu gwarantuje tradycja przekazywania z pokolenia na pokolenie. panstwo-stoi na strazy ladu spolecznego i jest gwarantem praw posiadanych przez obywateli. By bronic ladu panstw może naruszyc prawa 1 czlowieka czy tez grupy spolecznej. Konserwatyzm wystepuje przeciw centralizmowi-bo uwaza ze rozbija on i niszczy naturalne wiezi spoleczne oraz grupy i stowarzyszenia powstale w sposób naturalny.
Ustrojem politycz. który laczy autorytet panstwa i wolnosc obywateli jest-demokracja przedstawicielska. Rzady wiekszosci powinny podlegac bardzo scislym przepisom prawnym.
Konserwatysci sa zwolennikami rzadow prawa i podkreslaja przede wszystkim koniecznosc przestrzegania prawa. Ich zdaniem powinno być surowe(prawo)sa zwolennikami kary smierci. gospodarka-opiera się na wlasnosci prywatnej i zasadnacvh wolnego rynku. Panstwo powinno bronic tylko przestrzegania regul rynkowych. Konserwatysci wystepuja przeciwko interwencjonizmowi ze str panstwa. Rola panstwa powinna być ograniczona do minimum. Czlowiek, jak chce posiadac wlasnosc musi sam się o nia postarac. Może tez nia swobodnie dysponowac jednak musi brac pod uwage obowiazujace prawo i zasady moralne. Konserwatysci krytykuja wszelkie programy nacjonalizacji i kolektywizacji.
LIBERALIZM-ideologia zgodnie z która najwazniejszy jest czlowiek. Glosi hasla wolnosc, racjonalizmu, indywidualizmu, które uznaje za podst. Wartosci dla jednostki. Liberalizm ogranicza role panstwa do minim i glosi zasade ze wolna i niczym nieskrepowana działalność. Jednostek zarówno w zyciu gospodarczym jak i politycznym jest źrodłem postepu. Wartosci liberalne maja zapewnic czlowiekowi nieskrepowany rozwoj. Liberalizm jako doktryna polityczna pojawil się na przeł. XVII/XVIII. Adam Smith,John Stuart Milla, Hans Kelsen Fridrich, August von Hayek Karol, Raimund Popper. Czlowiek-liberalowie uwazaja ze wszyscy ludzie maja naturalne prawo do wolnosci rowosci i wlasnosci. Prawa naturalne nadawane sa przez wladze ale wynikaja z idei czlowieczenstwa. Osiagniecie liberalow to rozwiniecie idei prawa czlowieka. Lib. Koncepcja czlowieka ma charakter indywidualistyczny zaklada ze każdy czlowiek ma cechy wlasciwe tylko sobie.Wynika z tego ze nadrzednosc jednostki i jej praw nad wszelkimi zbiorowosciami. Idealem liberalistow jest wolnosc jednostki gdyz czlowiek zostal obdarzony rozumem i sam może rozpoznawac i okreslac swoje potrzeby. Powinien mieć swobode dzialania i decydowania o wlasnym losie.Granice jego wolnosci wyznacza wolnosc drugiego czlowieka która nie może być przez nikogo ograniczona. Czlowiek ponosi odpowiedzialnosc sam za siebie. Liberalowie wiaza rownosc ze sprawiedliwoscia-oznacza ona rownosc wobec praw natury, ludzie maja takie. Same prawa do korzystania z wszelkich wolnosci. Potrafia z nich korzystac w różny sposób co jest przyczyna zroznicowania spoleczenstwa.Liberalowie uznaja ze sprawiedliwosc spoleczna nie iestnieje. Społeczeństwo-stanowi zbior jednostek i grup spolecz o przeciwnych interesach. Jak wladza sprawowana jest w demokratyczny sposób to sprzecznosci daje się pogodzic. Spoleczenstwo jest pluralistyczne i daje rozwoj indywidualny kazdego czlowieka. Zycie spolecz powinno być zorganizowane żeby instytucje ekonomiczne i polityczne stwarzaly ludziom warunki. Do korzystania z ich praw.Liberalowie uwazaja ze programy socjalne sa wyrazem nierownego traktowania. Obywateli przez panstwo i psuja moralnie rozne grupy spoleczenstwa. Egalitaryzm godzi wiec wolnosc jednostki.Spoleczenstwo musi być elitarne i otwarte gdyz jest to z godne z naturalnym prawe rozwoju ludzkosci. Państwo-powinno cechowac się praworzadnoscia. Ma wypelniac podstawowe funkcje zapewniac bezpieczenstwo wew+zew, dac jednostkom mozliwosc swobodnego dzialania gwarantujac wolnosc obywateli i nietykalnosc wlasnosci prywatnej. Przysluguje niewielki zakres uprawnien i kompetencji. Silne panstwo stanowi zagrozenie dla jednostki i jej interesow. Jednostka sama rozpoznaje wlasne potrzeby wiec sama się troszczy o swój los. Panstwo jest czyms uzupelniajacym dodatkowym najwazniejszym jest czlowiek. Panstwo powinno mieć jasno i scisle okreslone uprawnienia. Model idealnego ustroju to stosowana w praktyce zasada trojpodzialu wladz. Gdy ten podzial nie wystepuje nie ma wolnosci. Gospodarka-zasada liberalnej gospodarki jest zasada wolnego rynku a centralna idea- leseferyzm-zaklada ze najlepszy jest taki system gospodarczy który gwarantuje swobode podejmowania roznych dzialan przez jednostki swobodna walke konkurencyjna bez ingerencji panstwa. Umozliwia to wszechstronne zaspokojenie wszytskich potrzeb ludzkich. Wszystkie decyzje ekonomiczne osadza i koryguje rynek. Panstwo nie może brac bezposredniego udzialu w zyciu gospodarczym , powinno stwarzac warunki dla wolnej konkurencji. Wlasnosc prywatna jest podstwa wolnosci czlowieka. Wlasnosc ma służyć czlowiekowi, nie może być wiec od niego wazniejsza. Wlasnosc prywatna pobudza aktywnosc gospodarcza i daje mozliwosc wszechstronnego rozwoju ludzkich umiejetnosci. Skrajny liberalizm postuluje calkowita prywatyzacje i ograniczenie roli panstwa do minimum.
KONSTYTUCJA- akt prawny najważ, obowiazujacy w państ, zawiera zasady organiz państ i działania wszyst jego organów, określa ich wzajemne relacje, prawa, obowiązki obywateli. Ustalone są reguły relacji miedzy obywatelami a władzą; uchwalana przez demokrat wybrane władze i ratyfikowana przez narod, za pomoca referendum;
KRYTERIA i typy K: FORMA: PISANE: 1 lub kilka aktow prawnych o szczegolnej mocy prawnej, tresci o specjalnym trybie uchwalania i zmiany; NIEPISANE: wiele akt prawnych, norm prawnych, niepisanych w postaci zwyczajow, procedur prawnych; TREŚĆ: PEŁNE: regulują sprawy ustroju państwa i określają: obszary działania, strukture i aparat panstwa; forme panstwa; prawa i wolnosci obywatela; zawieraja zasady ustroju spol-gosp; precyzuja tryb wprowadzania zmian do K; NIEPEŁNE: reguluja sposob powoływania i funkcjonowania naczelnych organów państwowych, przyjjmowane sa na czas okreslony; OKRES obowiązywania: STAŁE: bez wyznaczonego terminu obowiązywania; CZASOWE: zawieraja określony czas obowiązywania; SPOSÓB powstania: OKTROJOWANE: nadawane: nadane np przez glowe panstwa lub inne panstwo bez udzialu organow przedstawicielskich danego panstwa; OBYWATELSKIE: uchwalane, uchwala je organ przedstawicielski (parlament lub konstytuanta) lub je akceptuje; SPOSÓB zmiany: SZTYWNE: sposób zmiany okresla ścisle ustalona procedura; ELASTYCZNE: sposob zmiany jest taki sam, jak zwyklych ustaw; CECHY: moc prawna: nie ma aktow ktore są ponad nią, inne przepisy prawne musza byc zgodne z nia; szczegolna tresc: zawiera zasady struktury panstwa, aparatu pań, ustroju społ-polit, ust zasadnicza mowi o ustroju gosp, ukazuje stosunek do wlasnosci, okresla pozycje prawna obywatela; szczegolny tryb uchwalania lub zmiany- procedura odmienna niz przy uchwalaniu lub zmianie ustawy zwyklej; w danii szwajcarii zmiana wymaga referendum, w pl i austrii wiekszosci parlamentarnej;
FUNKCJE: prawna: podstawa systemu prawa; organizacyjna: zasady organizacji, sposob funkcjonowania, strukture wew; wychowawcza: okreslony system wartosci, idei, przekonan społ i sposobow ich realizacji; programonwa: kierunki rozwoju panstwa;
WYBORY: demokratyczna prcedura wyłaniająca przedstawicieli państwa przez obywateli drogą głosowania; panują zasady demokracji pośredniej czyli przedstawicielskiej
ZASADY: POWSZECHNOŚĆ: wszyscy obywatele maja prawo glosowac bez wzgledu na rase, pochodzenie, wiare; czynne prawo wybor: obywatel ma prawo wybierac przedst org panstwa; bierne: obyw moze kandydowac do bycia wybieranym przez innych; czynne i bierne prawo przysluguje w okreslonym w ustawie wieku; RÓWNOŚĆ: równe prawa, przysługuje ta sama ilość głosów, każdy głos ma tą samą moc; BEZPOŚREDNIOŚĆ: kazdy wyborca glosuje osobiscie na kandydata; TAJNOŚĆ: warunki zapewniające prywatnosc, tajnosc; SYSTEMY: wynik zalezy od sposobu rozdzialu mandatów WIĘKSZOŚCIOWY system wyborczy: mandaty o3muje kandydat lub partia z wiekszoscia glosow w danym okregu; w okregu jednomandatowym mand o3muje ten kto dostal najwieksza liczbe glosow; wielomandatowym- lista o najwiekszej liczbie glosow; system eliminuje zmniejsza liczbe malych partii, stabilizuje rzady wylaniajac silna wiekszosc parlamentarna; PROPORCJONALNY: podzial mandato miedzy partie proporcjonalny do liczby glosow oddanuch na kazda z nich; glosuje sie na listy partyjne; wygrywa ten kto jest na czele listy; zaleta: male partie maja szane na wjescie do parlamentu;
PARTIA POLITYCZNA
GRUPY PARTII: dzieli się je ze względu na prezentowane poglady dotyczace najwazniejszych spraw w panstwie: KONSERWATYWNE- silne panstwo, w sferze zewnetrz, jak i wewnetrznej, istnienie gospodarki rynkowej, podkreslanie antysocjalizmu. Dla konserwatystow istotne: :rodzina,religia,narod (Konserwatywna Partia Wielkiej Brytanii)- P.LIBERALNE - się dazenie do ograniczenia roli panstwa w gospodarce, obrona wlasnosci prywatnej i gospodarki rynkowej, antyklerykalizmem (np. Unia Polityki Realnej-Polska)- P. CHRZEŚCIJAŃSKO-DEMOKRATYCZNE (chadeckie) - wprowadzenie spolecznej gospodarki rynkowej i antykomunizm. najwazniejszy jest czlowiek który powinnien postepowac zgodnie z normami moralnymi (Unia Chrzesciajansko-Demokratyczna-Niemcy)- P.SOCJALDEMOKRATYCZNE- pogodzenie zasad gospodarki rynkowej ze sprawiedliwoscia spoleczna. Zmierzaja do rozszerzania praw socjalnych obywateli i zapewnienia jednostce bezpieczenstwa w sferze socjalnej (Socjaldemokratyczna Partia Niemiec-Niemcy; Sojusz Lewicy demokratycznej-Polska);
SYSTEMY PARTYJNE: legalnie działające partie polityczne i stosunki miedzy nimi; legitymizuje władze państwową poprzez sposób wyłaniania i zmian , konfrontuje programy partii, kształtuje opinie polityczną i kulturę polityczną; S.1-PARTYJNY: jedna partia kieruje panstwem, inne nie maja prawa; np w panstwie totalitarnym, autorytarnym; w panst faszystwoskim partie sa zdelegalizowane. Na arenie pozostaje jedna, laczaca funkcje kierownictwa politycznego i bezpośrednim rzadzeniem panstwa; w socjalizmie decydujace so organy partujne a nie panstwowe; S.2-PARTYJNY: jest wiele partii, panują dwie; stabilizuje to sytuacje polityczną w panstwie; nie zawiera sie koalicji, partia jest w stanie utowrzyc samodzielnie rzad
ELEMENTY ŻYCIA PARTYJNEGO: KOALICJA: porozumienie przez dwie lub kilka partii w celu wspolnego utworzenia rzadu; OPOZYCJA: partia(e) polityczne, programowo przeciwne rzadzacej partii, lub rzadzacym partiom; nie uczestnicza w rzadzie, krytykuja go i kontroluja jego dzialania; przedstawiaja konstruktywne rozwiazania dotyczace danego problemu; 2 rodzaje: O.LEGALNA: działa zgodnie z regułami istniejącegosystemu politycznegi i prawnego; NIELEGALNA: działa wbrew obowiazujacym normom i systemowi politycz przynaleznosc do niej i gloszenie programu jest karane; O.PARLAMENTARNA: działa w parlamencie, nie wchodzi w skład rządu; O.POZAPARL: nie ma przedstawicieli w parlmencie, przeciwstawia się polityce prowadzonej przez rząd i popierający go parlament; w panstwach niedemokratycznych opozycja nielegalna; demokrat- znaczacy mechanizm rzadzenia; zasada alternatywnosci rzadow, partia wygrywajaca tworzy wiekszosc, ktora rzadzi , a pozostale partie tworza opozycje;
SYTUACJA PRAWNA PARTII POLIT: po II wojnie parite polityczne- staly element struktury panstwa; panstwo demokratyczne zyskalo okreslenie panstwa partii politycznych; konieczne bylo wporwadzenie unormowan prawnych dotycz działalnosci i zasad funkcjonowania partii; przepisy prawne: konstytuacja, ustawy dot tylko partii politycznych; regulaminy parlamentarne; ordynacje wyborcze; cel: zapewnienie partiom odpowiedniej pozycji w panstwie i objecie ich dzialalnosci kontrola ze str panstwa; prawo okresla def partii polit; prawo wew zawarte jest w statutach i regulaminach;
GRUPY INTERESU:
Przeczytaj podobne teksty
Czas czytania: 30 minut
Ciekawostki ze świata
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.