Tango

Epoka
Współczesność
• Epoka triumfu groteski w sztuce; groteska – próbuje oddać problemy współczesnego
świata.
• Istotne kwestie: funkcjonowanie systemów totalitarnych, kryzys wartości mający u swoich
podstaw m.in. II wojnę światową (niemożność porozumienia się ludzi, brak idei),
kryzys relacji międzyludzkich (rozpad tradycyjnej rodziny, poczucie samotności w tłumie).
Dzieło
Tango
Dramat opublikowany w 1964, premiera sceniczna w czerwcu 1965.
Forma utworu
• Miejsce – salon w domu Stomila i Eleonory; hiperdokładnie opisany w didaskaliach.
• Czas – nie został dokładnie określony, prawdopodobnie ok. 1958 r.; akcja trwa niecałe
dwa dni.
• Sposób pokazywania rzeczywistości: groteska (obecność absurdu, deformacji, karykatury).
• Język – mieszanina stylów, np. napuszonego, naukowego stylu Stomila z językiem
prymitywnym, potocznym (Edek).
• Utwór można też odczytywać jako alegorię, np. przyczyn władzy totalitarnej.
Konteksty
W tekście dramatu można odnaleźć wiele nawiązań do innych utworów, zwłaszcza ważnych
dzieł literatury polskiej. Najważniejsze konteksty interpretacyjne to:
• Hamlet Szekspira (śmierć Artura tak samo bezsensowna jak śmierć Hamleta; nadwrażliwość
obydwu bohaterów )
• III cz. Dziadów Mickiewicza (Artur jak Konrad walczący bezskutecznie o „rząd dusz”)
• Wesele Wyspiańskiego (fascynacja prymitywem, konfrontacja dwóch grup społecznych
i ocena społeczeństwa, słabość inteligencji, kończące obydwa utwory symboliczne
sceny tańca)
• Moralność pani Dulskiej Zapolskiej (dramat rodzinny, konflikt pokoleń, Tango jako
parodia dramatu rodzinnego)
• Ferdydurke Gombrowicza (problem Formy i nowoczesności – Młodziakowie, fascynacja
parobkiem, groteskowa forma)
• Ślub Gombrowicza (groteska, motyw ślubu, problem Formy)
• Szewcy Witkacego (także obecność groteski, podobieństwo postaw szewców i Edka)
• Kartoteka Różewicza (podobny obraz powojennego świata – samotność jednostki,
dezintegracja społeczeństwa)
Bohaterowie
• Artur – 25-letni student trzech fakultetów, który w świecie pełnym chaosu próbuje
zaprowadzić porządek („buntuje się w imię prawa do buntu”): planuje ślub z Alą.
Okazuje się jednak zbyt słaby psychicznie – zostaje zabity przez prymitywnego Edka.
• Eleonora – matka Artura, w młodości wraz z mężem łamiąca wszelkie zasady, później
czuje presję ciągłego bycia nowoczesną. Sypia z Edkiem „od czasu do czasu”.
• Stomil – ojciec Artura; eksperymentator i awangardowy artysta. Wcześniej łamał
wszelkie konwencje obyczajowe; gdy ich zabrakło, zajął się eksperymentami teatralnymi.
• Eugenia – babcia Artura pozująca na nowoczesną. Krzykliwie się ubiera i gra w karty
z Edkiem. Jej śmierć Artur odczyta jako propozycję idei mogącej przywrócić ład
w świecie.
• Eugeniusz – nazywany wujciem; zagubiony w nowoczesności popiera starania Artura,
by przywrócić zasady, jednak po jego śmierci łatwo podporządkowuje się Edkowi.
Nieśmiały, uległy, słaby.
• Ala – 18-letnia kuzynka i narzeczona Artura. Cyniczna egoistka. Jej zdrada jest bezpośrednią
przyczyną klęski bohatera.
• Edek – niechlujny prymityw, fascynujący naturalnością i prostotą. Nie ma żadnych
zasad i własnych myśli, ale wiele sprytu i silny cios. W finale zabija Artura i przejmuje
władzę (on prowadzi w tangu).
Tango jako utwór o…
• rodzinie, konflikcie pokoleń
• porażce jednostki wrażliwej
• sytuacji człowieka we
współczesnym świecie
• kryzysie kultury i cywilizacji
• śmierci elit
• utopii spełnionej i pułapce
awangardyzmu
• zwycięstwie prymitywu
• początkach totalitaryzmu
Autor
Sławomir Mrożek
(ur. 1930)
• Współczesny dramaturg, ale też
autor felietonów, powieści; grafik
i satyryk.
• Debiutował w latach pięćdziesiątych.
• Po 1968 przez wiele lat przebywał
na emigracji.
• Ważne utwory sceniczne: Policja
(debiut dramatyczny w 1958),
Męczeństwo Piotra Oheya
(1959), Emigranci (1975), Miłość
na Krymie (1994).