Polska jest krajem, w którym możemy zaobserwować wiele problemów społecznych. Począwszy od ubóstwa i bezrobocia, poprzez patologie, takie jak środki odurzające, przemoc, przestępczość i prostytucję, na piratach drogowych skończywszy. Jak widać jest to szeroki przekrój wszelkiego rodzaju odchyleń od normy.
Myślę, że jednym z najważniejszych w naszym kraju jest problem ubóstwa. W Polsce można w dużym stopniu zaobserwować podział ludności na zamożnych i biednych. Jednak nie byłoby to niczym niezwykłym, gdyż w każdym kraju takowa granica jest widoczna, lecz mamy u nas do czynienia z ubóstwem, które jest skrajną formą biedy. Niepokojący jest fakt, że może ono wynosić aż 30%! Wynika z tego ze ok. 14mln Polaków ledwie wiąże koniec z końcem. Rozróżniamy dwa ujęcia rozumienia ubóstwa. Pojmowanie absolutne dotyczy stanu niezaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, uznanych za minimalne w danym społeczeństwie i czasie, natomiast w ujęciu względnym rozumiemy ubóstwo jako naruszenie zasad sprawiedliwości społecznej przez istnienie nadmiernego dystansu pomiędzy poziomem życia poszczególnych grup ludności.
Z tym faktem bardzo ściśle łączy się kwestia bezrobocia, będąca bardzo często przyczyną ubóstwa. Według definicji encyklopedycznej bezrobocie to zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia. Jeżeli ktoś przez dłuższy czas nie ma możliwości zarabiania, automatycznie pojawia się problem z utrzymaniem rodziny. W gospodarce bezrobocie jest czymś normalnym, pod warunkiem, że nie przekracza 3-5%. Niestety w Polsce w roku 2003 wynosiło ono 19,6%, czyli około 3mln osób.
W zależności od przyczyn wyróżniamy:
- bezrobocie frykcyjne, obejmujące osoby czasowo bezrobotne z powodu zmiany miejsca pracy lub kwalifikacji,
- bezrobocie strukturalne, związane z ograniczeniem produkcji lub zanikaniem pewnych dziedzin działalności gospodarczej, w związku, z czym powstaje nadmiar pracowników reprezentujących określone zawody,
- bezrobocie technologiczne, związane z wprowadzaniem postępu technicznego, zastępowaniem pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń,
- bezrobocie klasyczne, pojawiające się, gdy w wyniku działalności związków zawodowych lub ustawodawstwa pracy poziom płac jest wyższy od poziomu równowagi (pracodawcy zmniejszają wówczas popyt na pracę),
- bezrobocie koniunkturalne, powstaje w wyniku zmniejszenia się popytu globalnego w fazie załamania gospodarczego.
Trzeba zauważyć, że wszelkie dane statystyczne nie obejmują tzw. bezrobocia ukrytego czyli np. występującego na wsi, a co za tym idzie rzeczywisty poziom bezrobocia w Polsce może być znacznie wyższy niż oficjalnie się mówi. Ponadto poziom bezrobocia zależy od wieku, płci i wykształcenia. Bezrobocie częściej dotyka kobiet (20,6%) niż mężczyzn (19%), maleje wraz z wiekiem (15-19 lat – 50,2%; 20-24 lata – 42%). Jednak najbardziej istotne jest tutaj wykształcenie:
| wyższe | policealne | średnie zawodowe | średnie ogólnokształcące | zasadnicze zawodowe | podstawowe |
|---|---|---|---|---|---|
| 7,5% | 16,2% | 17,6% | 24% | 23,8% | 25,4% |
Przyczyn bezrobocia może być bardzo wiele:
- bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest z reguły niewystarczająca liczba wolnych miejsc pracy,
- recesja gospodarcza w kraju przyczyniająca się do spadku produkcji, a zarazem do masowych zwolnień w przedsiębiorstwach,
- niekorzystna struktura gospodarki, będąca pozostałością po poprzednim ustroju,
- wadliwa organizacja rynku pracy,
- brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych,
- trudności mieszkaniowe uniemożliwiające przesuwanie nadwyżek siły roboczej do ośrodków wykazujących jej niedobór,
- postęp technologiczny dzięki któremu praca robotników jest zastępowana maszynami,
- oferowanie zbyt niskich stawek płac (np. w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych).
Opracowuje się wiele sposobów walki z bezrobociem i ubóstwem:
- system opieki społecznej, a więc miejskie oraz gminne ośrodki pomocy społecznej, centra pomocy rodzinie. Pomagają zaopatrzyć rodziny dotknięte problemem ubóstwa i bezrobocia w żywność, odzież, umożliwiają uiszczenie opłat na wyżywienie dzieci w szkołach itd.
- instytucje społeczne niosące pomoc bezdomnym np. MONAR
- programy aktywne i pasywne dla bezrobotnych. Bardziej efektywne są te pierwsze, gdyż polegają one na udzielaniu pożyczek bezrobotnym na „rozkręcenie” własnej działalności, szkolenie ich itp. Natomiast programy pasywne są to głównie zasiłki.
Jednak najlepszą metodą uniknięcia bezrobocia i ubóstwa jest edukacja. W dzisiejszych czasach większość młodych ludzi zdaje sobie sprawę, że im lepsze wykształcenie tym większa szansa na godne życie w przyszłości.
Jednak bezrobocie i ubóstwo to dopiero początek problemów społecznych Polaków. Kolejną kwestią, którą chcę poruszyć są patologie. Patologia jest to jakiekolwiek zachowanie grupy bądź jednostki odbiegające od ogólnie przyjętych zasad. Niejednokrotnie można usłyszeć stwierdzenie, iż „wszystko jest dla ludzi”, jednak zasada ta traci sens w przypadku jakiejkolwiek przesady. Ludzie uzależniają się od tytoniu, alkoholu, substancji odurzających i psychotropowych, hazardu, seksu oraz wielu innych czynników, które w nadmiarze są podstawą patologii.
Zacznę od używek. Bardzo dużej części społeczeństwa trudno sobie wyobrazić życie bez alkoholu. Pojawia się on w postaci wina, jako dodatek do obiadu czy też w postaci piwa i mocniejszych alkoholi jako „rozweselacz” na przyjęciach, bądź spotkaniach towarzyskich. Jednakże dla części społeczeństwa stanowi on podstawę funkcjonowania w świecie. społeczeństwa. Alkoholicy, bo o nich tu mowa, nie tylko niszczą wówczas własne życie, lecz także innych ludzi przebywających w ich otoczeniu. Można przyjąć, że alkoholizm dotyczy ok. 1 mln ludzi w Polsce. Jeżeli weźmie się pod uwagę rodziny alkoholików otrzymujemy liczbę około 5 mln ludzi! Nadużywanie alkoholu prowadzi bezpośrednio do utraty zdrowia. Już niewielka ilość wypitego alkoholu wpływa na zachowanie człowieka. Alkohol działa szkodliwie na układ nerwowy. Praktycznie każda jego dawka powoduje obniżenie sprawności funkcjonowania CUN. Z licznych badań przeprowadzonych na temat alkoholizmu wynika, że wraz z ilością wypitych kieliszków zmniejsza się zdolność osądu, zanika krytycyzm i precyzyjne myślenie. Nawet niewielkie dawki alkoholu, które nie wywołują widocznych zmian w zachowaniu się człowieka powodują zaburzenia reakcji wzrokowej, słuchowej, pogarszają tez precyzje ruchów. Blednie się wiec sadzi, ze alkohol działa na układ nerwowy pobudzająco, działa hamująco zaburzając jego sprawność. Dochodzą do głosu instynkty i popędy, prymitywne zachowania, które z reguły odbijają się na otoczeniu. Alkoholizm jest najczęstszą przyczyną przemocy w rodzinie. Przemoc to każde zachowanie, które nas poniża, narusza nasze prawa i powoduje psychiczne lub fizyczne cierpienie. Nie musi wiązać się z fizycznymi obrażeniami. Znęcanie się psychiczne i wymuszanie współżycia seksualnego są również formą przemocy. Niejednokrotnie przecież można usłyszeć o przypadkach pobicia dzieci lub żony przez pijanego ojca, wiele razy media donoszą nawet o śmierci osób pobitych. Jednym z negatywnych skutków przemocy stosowanej wobec najmłodszych członków rodziny jest zaburzenie ich obrazu samego siebie. Bite dziecko dochodzi do wniosku, że jest złe i do niczego się nie nadaje.
Jeżeli chodzi o narkotyki to każdy kontakt z nimi jest bardzo niebezpieczny i może prowadzić do uzależnienia. W Polsce z dnia na dzień przybywa narkomanów szacuje się ze jest ich obecnie około 100 tys., także wiek sięgających po narkotyki stale się obniża.
Istnieje wiele przyczyn sięgania po narkotyki:
- osobowościowe: mała odporność na stres, niedojrzałość społeczna i emocjonalna, obawa przed światem, lek przed problemami, próba ucieczki od nich.
- czynniki środowiskowe: osobą uzależnioną może być każdy, niekoniecznie człowiek ze środowiska patologicznego. Często są to np. dzieci z "dobrych domów".
- nacisk grupowy: pod jego wpływem szerzy się moda na narkotyki. Może być próba zademonstrowania przez młodzież dorosłości;
- fałszywe opinie: opinie lansowane przez środowiska rozprowadzające narkotyki maja na celu zmniejszanie obawy potencjalnych odbiorców przed narkotykiem i wyolbrzymiają jego pozytywne skutki.
- ciekawość: ciekawość to pierwszy stopień do piekła - tak mówi przysłowie. W przypadku narkotyków jest ono całkowicie prawdziwe.
Narkotyzowanie się prowadzi do wyniszczenia organizmu, a następnie śmierci. Niestety problem ten dotyczy coraz większej ilości zwłaszcza młodych ludzi, którzy szukają jak najmocniejszych wrażeń i rozrywek.
Bardzo niepokojący jest fakt, że w ostatnich latach nasilają się takie zjawiska jak prostytucja i łączący się z nią niejednokrotnie handel ludźmi.
Prostytucję możemy podzielić na dwa obszary. Pierwszy – prostytucja w wyniku handlu kobietami i drugi – prostytucja „z wyboru”. Dużą część prostytutek stanowią kobiety, którym obiecano dobrze płatną pracę za granicą na korzystnych warunkach. Zwabione na tak banalną przynętę kobiety wyjeżdżają z reguły na zachód, gdzie zamiast wymarzonej pracy, czekają na nie domy publiczne. Nie mają one żadnego kontaktu z rodziną, tracą zdrowie, a niejednokrotnie w wyniku zarażenia wirusem HIV życie. Handlem ludźmi trudnią się zwykle grupy przestępcze, dla których prostytucja jest ogromnym źródłem zysków. Oddzielną kwestię stanowią kobiety, które dobrowolnie i świadomie wybrały „zawód” prostytutki. Jest to niestety częste zjawisko, także wśród młodzieży. Brak pieniędzy na wakacyjny wyjazd, czy też konieczność zdobycia środków do życia na tzw. „gigancie”, zmuszają młodych ludzi (nie tylko dziewczyny!) do zarabiania własnym ciałem, zwłaszcza, że jest to sposób prosty i dochodowy. Nie wiadomo dokładnie na jak wielką skalę występuje ten proceder, jednak niepokojący jest fakt, że skala ta na pewno wzrasta.
Opisane powyżej przeze mnie problemy społeczne nie są oczywiście jedynymi jakie występują. Możemy długo wyliczać kolejne takie jak kradzieże, rozboje, gwałty i wszelkiego rodzaju przestępczość (także wśród nieletnich), wykroczenia drogowe, które są u nas plagą, jazda (samochodem, rowerem etc.) po pijanemu, nietolerancja, a nawet zwykłe ściąganie w szkole. Najważniejsze jest, by pamiętać, że każdy problem można rozwiązać przy odrobinie dobrej woli. Tak więc każdy z nas na miarę możliwości powinien walczyć z patologiami i przestępczością. Nigdy nie wiadomo czy my kiedyś nie będziemy potrzebowali pomocy.