Czy pedagogika Herbarta ma prawo funkcjonowania we współczesnej szkole?

Jan Fryderyk Herbart niemiecki filozof, pedagog i psycholog, nadał pedagogice miano nauki.

Przedstawił własny system pedagogiczny, oparty na etyce i psychologii. Etyka stała się sformułowana celów wychowania a psychologia środków. Za główny cel wychowania i kształcenia uważał Herbart ukształtowanie moralnego charakteru , a za prowadzące do tego główne środki – kierowanie dziećmi, karność i nauczanie wychowujące. Karność to był konieczny warunek wyrobienia u każdego wychowanka moralności opartej na silnym charakterze tzn. najwyższego celu wychowania. Szkoła Herbarta nazywana jest szkołą tradycyjną. Charakteryzuje ją konserwatyzm i autokratyczne stosunki nauczycieli – uczniowie, gdzie zaznaczona jest dominacja nauczyciela. Surowa dyscyplina, nauczyciel steruje uczniami poprzez system karania i nagrodzenia, przede wszystkim najistotniejsze jest nauczanie i kształcenie mniej wychowawcze (dyscyplina), wszystkie czynności ucznia są kierowane przez nauczyciela – brak samodzielności. Wszystkie osiągnięcia uczniów są klasyfikowane, uczniowie motywowani są poprzez rywalizacje, ranking klas, szkół.

W szkole tradycyjnej obowiązywał podział treści nauczania na przedmioty. Nauczyciel przekazywał wiedzę, podawał tylko materiał. Jego rolą było realizowanie programu nauczania czyli nauczyciel nauczał i kierował uczniami. Natomiast uczeń miał siedzieć cicho, był na ogół pasywny, tylko słuchał, czytał i myślał za nauczycielem. Uczeń nie decydował o doborze treści nauczania .

W szkole Herbarta dominuje uczenie się pamięciowe proces nauczania jest percepcyjny odtwórczy. Uczniów mają , zachęcać do nauki motywy zewnętrzne , głównie stopnie. Stosowana jest częsta kontrola wyników nauczania. Szkołę cechuje również współzawodnictwo oraz słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów. Szkoła jest jedynym terenem uczenia się, tylko prace domowe wykonywane są poza nią.

Dlatego uważam, że pedagogika Herbarta nie ma prawa funkcjonowania we współczesnej szkole, ponieważ szkoła współczesna w przeciwieństwie do tradycyjnej jest demokratyczna. Cechuje ją jedność nauczania i uczenia się. Uczniowie samodzielnie zdobywają wiedzę i umiejętności, są aktywni, pracują indywidualnie i grupowo. Sami mogą kontrolować i oceniać wyniki swojej pracy. Natomiast nauczyciel przekazuje wiedzę, ale również tłumaczy, wyjaśnia niezrozumiałe dla uczniów treści. Uczniowie współpracują z nauczycielem mogą wyrażać swoje zdanie, mówić co myślą na dany temat. Mogą zadawać pytania, rozwijać swoją wiedzę i umiejętności w interesującym ich kierunku. Szkoła nie jest jedynym terenem uczenia się, ponieważ uczniowie zdobywają wiedzę również w domku, jak i poza nim, oglądanie interesujących ich programów telewizyjnych, czytanie książek, programy komputerowe, Internet.

Szkołę współczesną charakteryzuje również wszechstronność, czyli możliwość realizowania szerokiego wachlarza zadań dydaktycznych. Poza tym cechuje ją indywidualizowanie ucznia w odniesieniu do treści i tempa pracy, stopień zaawansowania w nauce. Na zajęciach uczniowie mogą pracować indywidualnie i wówczas uczeń słabszy może uzyskać pomoc nauczyciela. Tworzone są również klasy dla uczniów słabszych.

Szkołę współczesną cechuje elastyczność metodyczna i organizacyjna. Wiążę się to z różnorodnością stosowanych metod i form nauczania dobieranych do zadań. Zamiast stopni formalnych (jasności, kojarzenia, system, metoda) wprowadzonych przez Herbarta pojawiły się ogniwa procesu nauczania.
W szkole współczesnej wiedza jest usystematyzowana, a teoria jest łączona z praktyką.

Uważam, że pedagogika Herbarta nie może funkcjonować we współczesnej szkole, ponieważ oparta jest na autokratyźmie, karności i dyscyplinie, co nie sprawdziłoby się w szkole współczesnej. Szkoła współczesna, w której jest miejsce na elastyczne uczenie się w małych grupach roboczych, uczniowie angażowani są realizowanie projektów edukacyjnych, często wykraczających poza program szkoły. Styl pracy w szkole współczesnej można określić stylem demokratycznym, ważnym procesem jest proces uczenia się, wyzwalania umiejętności kreatywnych, samodzielności pracy, co było niemożliwe w szkole tradycyjnej, w której wszystkie czynności ucznia były kierowane przez nauczyciela, uczeń myślał za nauczycielem i nie było mowy o kreatywności i samodzielności. W szkole współczesnej dużą uwagę przywiązuje się też do pomocy naukowych i podręczników, czasopism, a także nowych technologii. Wiedza traktowania jest przez ucznia jako ważna i istotna, która polega weryfikacji i modyfikacji. Zadaniem szkoły jest ukształtowanie postawy ucznia jako przyjaciela wiedzy, którą chce zdobywać i rozwijać swoje umiejętności, dlatego pedagogika Herbarta nie ma prawa funkcjonowania we współczesnej szkole.