Pieniński Park Narodowy - informacje

Park Narodowy jest to duży obszar, w Polsce zajmuje ponad 500 ha, wyróżniający się szczególnymi walorami przyrody i krajobrazowymi o charakterze naturalnym, chroniony ze względów naukowych, kulturalnych i estetycznych. W parku narodowym nie prowadzi się żadnej działalności gospodarczej, zwłaszcza w wyodrębnionych na jego terenie rezerwatach ścisłych, albo ogranicza się ją do zabiegów mających na celu zachowanie lub przywrócenie jego pierwotnych cech przyrody oraz udostępnienie go ludziom w celu wypoczynku i zwiedzania. Najstarszym parkiem narodowym na świecie jest założony w 1872 roku Park Narodowy Yellowstone w USA, największym zaś parkiem narodowym o powierzchni 70 mln ha, jest park obejmujący północno-wschodnią część Grenlandii. W Polsce całkowita powierzchnia 22 parków narodowych wynosi ponad 305 tys. ha. Powierzchnia parku nie może być mniejsza niż 1000 ha z wyjątkiem pojedynczych wysp. W jego obrębie wydziela się obszary objęte ochroną ścisłą, które są wyłączone całkowicie spod ingerencji człowieka oraz obszary objęte ochroną częściową, gdzie świadomie prowadzi się gospodarkę zmierzającą do przywrócenia stanu naturalnego, stosując zabiegi pielęgnacyjne i hodowlane. Wokół parku narodowego zostaje wydzielony obszar ochronny dla szczególnie cennych obiektów przyrodniczych, spełniający rolę bufora przed szkodliwymi oddziaływaniami zewnętrznymi czynników abiotycznych i biotycznych, zwany otuliną. Park narodowy stanowi najwyższą formę ochrony przyrody.

Parki narodowe tworzy się w celu poznania i zachowania całości systemów przyrodniczych danego obszaru, razem z warunkami jego funkcjonowania, jak również odtworzenia zdegradowanych lub zupełnie zanikłych ogniw rodzimej przyrody. Parki służą badaniom naukowym i turystyce poznawczej oraz edukacji.

W dziejach ochrony przyrody w Polsce Pieniński Park Narodowy zajmuje miejsce szczególne, wraz z utworzonym w tym samym czasie parkiem po stronie słowackiej. Był bowiem pierwszym w Europie, a drugim na świecie Międzynarodowym Parkiem Natury.

Myśl utworzenia w Pieninach parku narodowego wyszła w roku 1921 od prof. Władysława Szafera. Pierwszy prywatny rezerwat założył w 1921 roku w Czorsztynie Stanisław Konstanty Drohojowski. Rok później rozpoczęto wstępne przygotowania do stworzenia parku narodowego. 31 sierpnia 1930 w Szczawnicy uroczyście ogłoszono Pieniny parkiem narodowym.

Pieniński Park Narodowy obejmuje swym obszarem główną część Pienin. Rejon parku po stronie polskiej zajmuje powierzchnie 22 km2, z czego 16 km2 porasta lasami, a w połączeniu z częścią słowacką powierzchnia parkowa wynosi 44 km2. Swoiste piękno krajobrazu tworzą leśne, naskalne i łąkowe ekosystemy, ukształtowane przez wyjątkowo duże zróżnicowanie rzeźby terenu i mikroklimatów. Łąki rezerwatu porasta wyjątkowo bujna roślinność. W obrębie 1 km2 łąki można znaleźć nie licząc grzybów, 40 gatunków roślin. Większa część obszaru parku znajduje się w strefie lasów jodłowo-bukowych, odznaczających się szczególnie kwietnym runem wiosennym. Istnieją też w parku widoczne z daleka reliktowe laski sosnowe. Niskie przedziwne powykręcane stare sosny porastające szczyty gór wyrastają do roli symbolu pienińskiego środowiska. W parku rośnie wiele gatunków glonów, grzybów, porostów, mszaków i tysiąc sto gatunków roślin naczyniowych. Ochronie prawa podlega 52 wegetujących tu gatunków roślin. Faunę reprezentuje 160 gatunków ptaków, 48 gatunków ssaków, wiele gatunków ryb, płazów, gadów, owadów, a wśród nich 1600 gatunków motyli, z najpiękniejszym motylem Pienin niepylakiem appolo na czele. Do atrakcyjnych przedstawicieli fauny zaliczamy też: puchacza, kruka, bociana czarnego, sóweczkę, lisa, borsuka, kunę, jelenia, dzika i tchórza.

Endemicznym ekosystemem Pienin są skalne ściany i półki obrośnięte na skalną murawą górską. Pieniny zbudowane są z wapieni jurajskich i kredowych, duża odporność wapieni spowodowała wypreparowanie ich z osłony fliszowej i powstanie grzbietów z licznymi formami skalnymi o strzelistych kształtach między innymi takich jak: Trzy Korony, Sokolica, Kramnica i inne.

Pieniny przecięte są przełomem Dunajca, tworzącego jar o pionowych, miejscami 500 metrowych ścianach i krętym przebiegu. Szczególnie typowe dla Pienin są różne potoki i rzeki górskie o bystrym prądzie. Naturalne biotopy wód stojących są nieliczne, a ich flora i fauna dość uboga. Do najciekawszych potoków z licznymi kaskadami i przełomami należą: potok w Wąwozie Homole i Sobczańskim, Biała Woda oraz potoki Wielki i Mały Lipnik. U podnóża pasma Pienin nurt potoków jest wolniejszy, a największe z nich jak Grajcarek i Lipnik mają charakter niewielkich rzek górskich uchodzących do Dunajca.

Genetycznie związane z Pienińskim Pasem Skałkowym są cenne wody lecznicze w Szczawnicy i Krościenku, należące szczaw wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-jodkowych i znacznych różnicach w rodzaju mineralizacji.
Pod względem stosunków klimatycznych Pieniny korzystnie odróżniają się od sąsiednich regionów, zwłaszcza Tatr i Podhala. Mają one najcieplejszy i najłagodniejszy klimat w całych Beskidach Zachodnich. Zachmurzenie jest niewielkie, zwłaszcza w lecie i jesieni. Nasłonecznienie jest duże i intensywne, szczególnie na stokach o ekspozycji południowej. Wiatry wieją głównie z zachodu i północnego zachodu. Częstsze i silniejsze są one w wyższych partiach. W dolinach przełomowych wieją silne wiatry lokalne o charakterze „przeciągów” wpływ wiatrów halnych zaznacza się słabo, choć wywierają one znaczny wpływ na termikę, wilgotność powietrza.

W Pieninach podobnie jak w innych cennych przyrodniczo obszarach, zagrożeniem dla przyrody są zanieczyszczenia powietrza, zarówno dalekiego zasięgu jak też lokalne pochodzące z okolicznych miejscowości i ruchu samochodowego. W porównaniu z innymi parkami narodowymi Pieniny mają jeszcze stosunkowo niewielkie zanieczyszczenie powietrza przez skażenia dalekiego zasięgu. Jest to związane z osłonięciem tego obszaru przez wysokie pasma górskie, które zatrzymują dużą część emisji. Bardzo silne są natomiast zanieczyszczenia pyłami ze źródeł lokalnych.

Istnienie Pienińskiego Parku Narodowego nie przeszkodziło w realizacji projektu budowy zapory i zbiornika wodnego w Niedzicy. Inwestycja ta stwarza poważne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego Pienin, przede wszystkim rzadkich gatunków owadów i endemicznych gatunków roślin.

Teren parku jest udostępniony dla ruchu turystycznego, któremu służy 25km oznakowanych szlaków pieszych, prowadzących przez najpiękniejsze zakątki Pienin. Główną atrakcją turystyczną rezerwatu jest spływ przełomem Dunajca na tratwach flisackich.