Pieniński Park Narodowy stanowi północny fragment Pienińskiego Pasa Skałkowego i tworzy wyodrębnione pasmo górskie o długości około 35 km i szerokości do 6 km. Teren ostoi obejmuje Pieniny Właściwe, które usytuowane są między Czorsztynem a Szczawnicą
Położenie, Powierzchnia
Pieniński Park Narodowy położony jest na południu Polski, na granicy ze Słowacją, w województwie małopolskim. Park leży w Pieninach Właściwych, które wraz z Pieninami Spiskimi i Małymi Pieninami, rozdzielonymi przełomami Dunajca, tworzą wyodrębnione górskie pasmo – Pieniny, rozciągające się na odcinku 35 km, szerokie na 6km. Park utworzono decyzją Rady Ministrów w 1932 roku wyznaczając 736 ha powierzchni "Parku Narodowego w Pieninach", który w 1955 roku kolejnym rozporządzeniem ustanowiono "Pienińskim Parkiem Narodowym". Obecnie PPN zajmuje powierzchnię 2346ha, z czego lasy obejmują 1665 ha, powierzchnia uprawna stanowi 471 ha, a wody zajmują 32ha. Pieniny zbudowane są z różnego rodzaju wapieni, które począwszy od okresu jury i kredy gdy tereny te zalane były morzem, poprzez kolejne tysiąclecia ulegały przekształceniom na skutek ruchów górotwórczych, fałdowań i zjawisk wulkanicznych...
Charakterystyczne dla krajobrazu tych gór są nagie ściany skalne, odosobnione skałki - często w postaci iglic i kontrastujące z nimi zaokrąglone powierzchnie garbów lub łagodne stoki, które pokrywają łąki i pola.
W wyniku zmienności geologicznej w parku spotykane są liczne stadia rozwojowe gleb: od bardzo płytkich do głębokich, od kamienisto-rumoszowych do gliniasto-ilastych, od kwaśnych do zasadowych. Najczęściej występują rędziny i gleby brunatne.
Historia powstania
Jego historia sięga 1921 roku, kiedy to z inicjatywy prof. Władysława Szafera na terenie będącym własnością Stanisława K. Drohojewskiego powstał rezerwat dla ochrony łąk wokół ruin Zamku w Czorsztynie (7,5 ha). Pod koniec lat 20. XX w. rozpoczęto wykupy gruntów prywatnych położonych głównie w Pieninach Środkowych w Masywie Trzech Koron, z przeznaczeniem pod utworzenie pierwszego w Polsce parku narodowego. Wstępny projekt opracował prof. Stanisław Kulczyński. 23 maja 1932 r. minister rolnictwa podpisał rozporządzenie o utworzeniu z dniem 1 czerwca 1932 r. z rezerwatu w Pieninach jednostki organizacyjnej pod nazwą "Park Narodowy w Pieninach". Miał on mieć łącznie z rezerwatem na Zamku Czorsztyńskim powierzchnię 16,5 km². Rozporządzenie ukazało się w "Monitorze Polskim" Nr 123 (poz.156). W 1924 r. zawarto porozumienie z rządem Czechosłowacji w sprawie wspólnego utworzenia przygranicznych obszarów chronionych i uregulowania turystyki. Negocjacje prowadził prof. Walery Goetel, warto dodać, że było to pierwsze porozumienie z rządem Czechosłowacji. W 1926 r., gdy wszystkie procedury były już dopięte na ostatni guzik, wydawało się, że idea utworzenia parku zakończy się fiaskiem, znajdujący się bowiem w trudnej sytuacji finansowej Skarb Państwa odmówił wykupu od prywatnych właścicieli terenów po bardzo wygórowanych cenach, a ci nie mogąc się doczekać sfinalizowania transakcji rozpoczęli rabunkowy wyrąb lasów. W wyniku licznych głosów oburzenia rozpoczęto w końcu wykup gruntów i w sierpniu 1932 r. na obszarze 423 ha proklamowano utworzenie w polskich Pieninach Parku Narodowego, w tym samym też roku powstał czechosłowacki Pieniński Park Narodowy. Jeszcze przed II wojną światową powiększano dalej poprzez wykupy obszar parku, powstały też małe prywatne rezerwaty w Małych Pieninach.
Kolejną podstawą prawną istnienia parku było rozporządzenie Rady Ministrów z 30 października 1954 r. o utworzeniu z dniem 1 stycznia 1955 r. Pienińskiego Parku Narodowego. Obszar jego uległ powiększeniu do 2231 ha poprzez włączenie w skład parku terenów należących do chłopów i gromad wiejskich (ale z prawem do użytkowania przez nich). Zlikwidowano też nadmiar szlaków turystycznych. Aktualnie park funkcjonuje w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996 r., w 2003 r. ma powierzchnię 2346 ha i w dalszym ciągu powiększa się jego obszar poprzez wykupy.
Roślinność
Roślinność Parku jest bardzo bogata gatunkowo. Zadecydowało o tym wiele czynników. Przede wszystkim wapienne podłoże oraz duże zróżnicowanie geomorfologiczne i mikroklimatyczne, a także brak zlodowaceń. Ponadto sąsiedztwo Tatr oraz wapiennych pasm górskich Słowacji ułatwiło migracje roślinne. Dominującą formacją roślinną są dolnoreglowe lasy. Na stokach północnych i glebach brunatnych największy udział powierzchniowy ma zespół buczyny karpackiej z dominacją buka pospolitego i jodły białej lub tylko jednego z tych gatunków. Domieszkę stanowią świerk, jawor, wiąz górski i lipa szerokolistna. W runie tego zespołu wyróżniają się typowi przedstawiciele dna lasu, a równocześnie endemity lasów karpackich: żywiec gruczołowaty i żywokost sercolistny. Bardzo interesujący jest też zespół jaworzyny górskiej, rzadko spotykany w Polsce. Najlepiej wykształcone płaty tego zbiorowiska leśnego znajdują się w głębokich, cienistych wąwozach i żlebach. W drzewostanie jaworzyny dominuje oczywiście jawor z domieszką klonu zwyczajnego, jesionu, wiązu górskiego, buka i jodły. W bujnym runie jaworzyny górskiej w Pieninach dominuje zwykle miesiącznica trwała; występuje też rzadka i prawnie chroniona paproć-języcznik. Strome południowe zbocza porastają charakterystyczne dla Pienin ciepłolubne buczyny i jedliny z domieszkami graba, jaworu, lipy szerokolistnej i drobnolistnej, jesionu oraz wiązu górskiego. W Polsce jedynie w runie leśnym pienińskich ciepłolubnych buczyn i jedlin występują: turzyca biała i wiech lina styryjska, gatunki częstsze w Karpatach południowych. Na odsłoniętych południowych grzbietach i półkach skalnych spotyka się reliktowe laski sosnowe. Dominujące tu sosny zwyczajne są niskie, z parasolowatymi koronami i poskręcanymi konarami.
Wśród zbiorowisk nieleśnych Pienińskiego Parku Narodowego wyróżniają się murawy naskalne rosnące na mocno stromych ścianach i półkach skalnych oraz na drobnym gruzie i piargach wapiennych. Szczególnie interesujące jest endemiczne zbiorowisko naskalnej murawy górskiej, którego skład gatunkowy jest całkowicie naturalny i specyficzny dla Pienin. Przypuszcza się, że naskalna murawa górska w mało zmienionej formie utrzymuje się w Pieninach od około 12 tys. lat. W tym zbiorowisku przetrwał do naszych czasów relikt trzeciorzędowy i endemit - mniszek pieniński. Ta roślina, poza Pieninami, na świecie nigdzie nie występuje, podobnie jak pszonak pieniński, rosnący jedynie na górze zamkowej w Czorsztynie.
Pienińskie łąki, choć ich powstanie zawdzięczamy zarówno siłom natury, jak i człowiekowi, zadziwiają różnorodnością gatunkową i kolorystyką zasiedlających je roślin oraz motyli i innych owadów, zwłaszcza przed lipcowymi sianokosami. Za najcenniejsze zbiorowisko łąkowe Pienińskiego Parku Narodowego uznawana jest umiarkowanie sucha łąka pienińska. Łąki zaklasyfikowane do tego zbiorowiska roślinnego zajmują jedynie 6% powierzchni wszystkich łąk w Parku, lecz ich bogactwu florystycznemu, z udziałem 8 gatunków storczyków, nie dorównuje żadna inna umiarkowanie sucha łąka w Polsce. Na większych wysokościach Pienin, tak jak na polanach pod Trzema Koronami, spotykamy również bujne łąki ziołoroślowe z letnią runią o wysokości do 2 m i łanami kwitnących przebiśniegów na przedwiośniu.
Zwierzęta
W Pieninach pierwsze odkryte ślady osadnictwa, pochodzą z okresu paleolitycznego (13-10 tys. lat p.n.e.). W 1257 roku, została na tych terenach zapoczątkowana akcja osadnicza, związana była z nadaniem tych ziem księżnej Kindze, która zbudowała w Starym Sączu w 1280 roku, klasztor klarysek. Zasadniczy wpływ na osiedlanie się ludzi na tym terenie miało wybudowanie Zamku Pienińskiego (najwyżej w Polsce położony zamek - 779 m n.p.m.) pełnił on funkcję refugium. W dolinie Dunajca powstały jeszcze dwa zamki, pierwszy z nich w okolicach Wronina, dziś jest to Czorsztyn, a drugi w Nidzicy (wówczas obszar należący do Węgier). Ruiny zamków dziś stanowią ważny element krajobrazy, stanowiący jedną z atrakcji turystycznych. W parku wydzielono 34 km pieszych szlaków turystycznych, biegną one m.in. przez najwyższe szczyty Pienin, skąd rozlega się cała panorama Pienin i Tatr. Jedną z największych atrakcji turystycznych jest spływ czółnami flisackim przełomem Dunajca.
W Pieninach pierwsze odkryte ślady osadnictwa, pochodzą z okresu paleolitycznego (13-10 tys. lat p.n.e.). W 1257 roku, została na tych terenach zapoczątkowana akcja osadnicza, związana była z nadaniem tych ziem księżnej Kindze, która zbudowała w Starym Sączu w 1280 roku, klasztor klarysek. Zasadniczy wpływ na osiedlanie się ludzi na tym terenie miało wybudowanie Zamku Pienińskiego (najwyżej w Polsce położony zamek - 779 m n.p.m.) pełnił on funkcję refugium. W dolinie Dunajca powstały jeszcze dwa zamki, pierwszy z nich w okolicach Wronina, dziś jest to Czorsztyn, a drugi w Nidzicy (wówczas obszar należący do Węgier). Ruiny zamków dziś stanowią ważny element krajobrazy, stanowiący jedną z atrakcji turystycznych. W parku wydzielono 34 km pieszych szlaków turystycznych, biegną one m.in. przez najwyższe szczyty Pienin, skąd rozlega się cała panorama Pienin i Tatr. Jedną z największych atrakcji turystycznych jest spływ czółnami flisackim przełomem Dunajca.
Dzięki doskonałym warunkom klimatycznym, zróżnicowaniem siedlisk, bogactwem szaty roślinnej oraz wapiennemu podłożu fauna Pienin jest bardzo bogata. Szacuje się, że w Pieninach może żyć aż ok. 13 tysięcy zwierząt, co odpowiadałoby prawie połowie opisanych dotąd gatunków w całej Polsce. Najliczniejszą grupę stanowią bezkręgowce, bo aż 7021 gatunków. Samych owadów jest około 6021 gatunków (wśród nich takie, które nie występujące nigdzie indziej w Polsce).
Wśród żyjących tutaj płazów wyróżnić można: traszki, żaby, ropuchy, kumaki, salamandry plamiste a z gadów: jaszczurki: zwinkę i żyworódkę, padalca zwyczajnego, a także węże: żmiję zygzakowatą, gniewosza plamistego i zaskrońca zwyczajnego.
Z ptaków na uwagę zasługują dwa gatunki śródziemnomorskie, nagórnik oraz pomurnik mający tu najdalej na północ wysunięte stanowisko w Europie. Jednym z najciekawszych zwierząt występujących w tych górach jest sokół wędrowny. Obecnie w Pieninach żyje jedna para, a w całej Polsce jest ich tylko 10. Pieniny są także bogatą ostoją puchacza. Żyje tu kilka par lęgowych tego zanikającego gatunku. Obok puchacza sowy reprezentuje puszczyk, sowa uszata, sowa włochata, pójdźka i sóweczka. Z drapieżników dziennych częste są w regionie pienińskim jedynie pustułka i myszołów, rzadziej trafia się jastrząb gołębiarz. Z innych ptaków warto wymienić bociana czarnego oraz przedstawicieli elementu tajgowego: dzięcioła trójpalczastego, orzechówkę i drozda obrożnego. Nad potokami i rzekami żyje zimorodek oraz dwa gatunki typowo górskie - pliszka górska i pluszcz.
Na uwagę zasługuje bogata fauna nietoperzy (10 gatunków), z których największą osobliwość stanowi stwierdzony w jaskini aksamitka podkasaniec, przedstawiciel nietoperzy tropikalnych, mający w Pieninach najdalej na północ wysunięte stanowisko.
Niestety nie spotkamy tu wielu przedstawicieli dużych ssaków ze względu na niewielki obszar pasma górskiego. Jednak żyją tutaj dziki, sarny i jelenie, a w dolinie Dunajca wydry. Przedstawiony wyżej krajobraz oraz przyroda Pienińskiego Parku Narodowego należy do szczególnie urozmaiconych i bogatych, a wśród otaczających terenów wyróżnia się odmiennym charakterem oraz wybitną wartością. Dlatego warto tu przyjechać i zobaczyć to piękno jakie stworzyła na tym terenie przyroda. Piękno, którego tak naprawdę nie da się w pełni opisać.
ważne miejsce wśród czynników kształtujących rzeźbę Pienin
Działalność człowieka, rozwój turystyki
W Pieninach pierwsze odkryte ślady osadnictwa, pochodzą z okresu paleolitycznego (13-10 tys. lat p.n.e.). W 1257 roku, została na tych terenach zapoczątkowana akcja osadnicza, związana była z nadaniem tych ziem księżnej Kindze, która zbudowała w Starym Sączu w 1280 roku, klasztor klarysek. Zasadniczy wpływ na osiedlanie się ludzi na tym terenie miało wybudowanie Zamku Pienińskiego (najwyżej w Polsce położony zamek - 779 m n.p.m.) pełnił on funkcję refugium. W dolinie Dunajca powstały jeszcze dwa zamki, pierwszy z nich w okolicach Wronina, dziś jest to Czorsztyn, a drugi w Nidzicy (wówczas obszar należący do Węgier). Ruiny zamków dziś stanowią ważny element krajobrazy, stanowiący jedną z atrakcji turystycznych. W parku wydzielono 34 km pieszych szlaków turystycznych, biegną one m.in. przez najwyższe szczyty Pienin, skąd rozlega się cała panorama Pienin i Tatr. Jedną z największych atrakcji turystycznych jest spływ czółnami flisackim przełomem Dunajca.
