Opis uczuć wewnętrzych Tadeusza po powrocie do domu - "Pan Tadeusz"

Tadeusz szczęśliwy wbiega do domu, czule ogląda ściany, sprzęty, których dawno nie widział. Biega po całym domu szukając swojego dawnego pokoju, w końcu go odnajduje. Wchodzi i zaraz zdumiony cofa się – zaskoczony, zauważa, że coś tu się zmieniło. Ten pokój nie wygląda jak dawniej. Przestraszony po chwili zauważa zmiany. Ciekawy ich powodu, ciągle rozgląda się po pomieszczeniu. M.in. po białej sukience rzuconej niedbale domyśla się, że mieszka tu jakaś kobieta. Wygląda przez okno i nagle dostrzega mały ślad stopy. Coraz bardziej zaskoczony zauważa młoda dziewczynę, która na jego widok nagle ucieka. Zawstydzony Tadeusz wychodzi z pokoju nie wiedząc, co ma o tym myśleć.
Spotyka wuja, z którym się serdecznie wita. Przez chwilę żywiołowo rozmawiają, a po chwili idą do suto zastawionych stołów na wieczerzę. Puste miejsce przy stole bardzo go intryguje i z niecierpliwością wyczekuje osoby, dla której ono jest przeznaczone. W tym czasie Sędzia wygłasza mowę o grzeczności, lecz Tadeusz rozmyśla tylko o tym pustym miejscu. Ma nadzieję, że zajmie je ta sama tajemnicza postać, która z niewiadomych przyczyn umknęła mu w ogrodzie. Po pewnym czasie zauważa, że na tym miejscu usiadła piękna, inteligentna dama. Tadeusz, myśląc, że to jest ta dziewczyna z ogrodu, wdaje się z nią w dyskusje na różne tematy. Zostaje oczarowany, czuje do niej sympatię.