Urbanizacja na świecie

Urbanizacja jest procesem rozwoju miast postępującym w wyniku napływu ludności ze wsi do miast oraz wchłaniania osiedli podmiejskich, co prowadzi do koncentracji ludności w miastach. Nie wyróżniono jednolitej definicji miasta, gdyż w ustalaniu liczby miast stosuje się różnorodne kryteria, np. w Polsce miastem jest skupisko ludności, któremu nadano prawa miejskie. Na ogół miasta posiadają zwartą zabudowę, zwykle też przeważająca część ludności pracuje w zawodach pozarolniczych. Miasta pełnią różne funkcje społeczno-gospodarcze, np. są w miastach targi, węzły komunikacyjne, porty, ośrodki górnictwa, przemysłu, uzdrowiska, ośrodki administracji. Zwykle miasto pełni kilka funkcji, przy czym jedna lub dwie są dominujące. Najważniejszym czynnikiem miastotwórczym jest na świecie przemysł.

Miernikiem urbanizacji jest wskaźnik określający procent ludności mieszkającej w miastach, np. dla świata wynosi on blisko 50%. Najwyższe wskaźniki urbanizacji osiągnęły wysoko rozwinięte kraje kontynentu europejskiego, na którym procesy urbanizacji rozpoczęły się najwcześniej, np. Belgia 96%, Wielka Brytania 90%, Holandia 89%. Najniższe wskaźniki urbanizacji mają kraje słabo rozwinięte Afryki i Azji, np. Etiopia 13%, Bangladesz 18%, Indie 24%.

Przebieg procesów urbanizacji na świecie nie jest jednorodny. W większości krajów wysoko rozwiniętych wzrost liczby ludności miejskiej został spowolniony. Charakterystyczny jest odpływ ludności z centrum miast na ich peryferie. W grupie krajów słabo rozwiniętych procesy urbanizacji mają najwyższe tempo na świecie. Żywiołowe migracje z przeludnionych wsi do miast powodują narastanie rozległych slumsów skupiających znaczącą liczbę ludności poszczególnych miast. W specyficznej sytuacji znajdują się miasta Ameryki Łacińskiej. Wielkoobszarowe gospodarstwa rolne i duża bezrolność chłopów koncentrują wysoki odsetek ludności w miastach. Wskaźniki urbanizacji Argentyny (87% ludności w miastach), Urugwaju, Meksyku czy Brazylii są niewspółmiernie wysokie w stosunku do poziomu rozwoju tych krajów. Urbanizacja krajów Ameryki Łacińskiej określana jest jako pozorna lub nadurbanizacja.

Procesy urbanizacji wykształciły różne formy układów sieci miast.
Układy te mogą tworzyć:
- aglomeracje, np. Warszawa, Paryż, Londyn, Moskwa
- konurbacje, np. GOP, Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie
- megalopolis, np. w Stanach Zjednoczonych San Francisco - San Diego, Okręgu Przyjeziernego

Wzrost liczby ludności miejskiej odbywa się głównie poprzez wzrost liczby ludności miast dużych, wielomilionowych. Do miast liczących powyżej 10 milionów należą: Meksyk, Tokio, Sao Paulo, Czungking, Szanghaj, Buenos Aires, Nowy York, Los Angeles, Kalkuta, Rio de Janeiro. Najwięcej miast liczących powyżej 1 miliona wykształciło się na kontynencie azjatyckim. Urbanizacja doprowadza do licznych przeobrażeń ekonomicznych, przestrzennych i społecznych. Miasta koncentrują przemysł i usługi, stanowią chłonne rynki zbytu, zmieniają strukturę zawodową ludności, strukturę demograficzną, kształtują miejski styl życia. Urbanizacja wywołuje wiele korzystnych przemian, ale po przekroczeniu pewnego pułapu koncentracji ludności szybko narastają negatywne skutki urbanizacji dotyczące zwłaszcza degradacji środowiska i patologii społecznej.