Instytucje społeczne

Pojecie instytucji społecznej odnosi się do osób lub grup osób, które wyłaniają się ze zbiorowości i są wyposażone w odpowiednie atrybuty, które pozwalają na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości. Stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizowania interesów.

Istnieje następujący podział instytucji wg różnych kryteriów:
a) instytucje formalne – utworzone prawnie i ich działalność jest uregulowana przepisami. Do takich instytucji możemy zaliczyć np. szkołę lub sąd.
b) instytucje nieformalne – powstają spontanicznie, kiedy zachodzi odpowiednia okoliczność. Do takich instytucji można zaliczyć np. Uniwersytety Latające, zakładane przez opozycję w czasach PRL-u.

Kolejny podział instytucji odnosi się do ich merytorycznych funkcji:
a) polityczne – wiążą się ze zdobywaniem, wykonywaniem i utrzymywaniem władzy
b) religijne – organizujące stosunek człowieka do sił transcendentalnych
c) ekonomiczne – zajmują się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza
d) wychowawcze i kulturalne – przekazywanie dziedzictwa kulturowego
e) socjalne – opiekuńczo wspomagające

Aby instytucja społeczna sprawnie funkcjonowała w społeczeństwie potrzebne są niezbędne warunki:
- wyraźne sprecyzowanie celu i zakresu czynności,
- racjonalna organizacja wewnątrz instytucji,
- odpowiedni stopień depersonalizacji i obiektywizacji czynności
- uznanie i zaufanie ze strony zbiorowości do funkcjonariuszy instytucji,
- bezkolizyjne włączanie się danej instytucji w system już istniejących instytucji – lokalnych, resortowych, itp.

Instytucja społeczna daje społeczeństwu zaspokajanie potrzeb, reguluje jego działanie, zapewnia ciągłość życia zbiorowego i integruje ludzi poprzez podtrzymywanie między nimi więzi społecznej, która stanowi elementarny warunek życia zbiorowego.

Centrum Kształcenia Ustawicznego jest placówką kształcenia, dokształcania i doskonalenia osób dorosłych w formach szkolnych i pozaszkolnych. Należy nadmienić, że nauka (kształcenie) w placówce jest bezpłatna. To już plasuje w/w placówkę jako instytucję społeczną formalną i wychowawczą, kulturalną a zarazem socjalną, bowiem pomaga ona w przygotowywaniu uczęszczających tam ludzi do znalezienia nowego miejsca pracy bądź specjalizowania się w już wykonywanym zawodzie. Oferta ta jest kierowana do osób dążących do rozwoju osobowości w powiązaniu z edukacją zawodową lub edukacją w obranym zawodzie. Uczestnicy tej formy szkoleń będą mieli możliwość zdobycia kwalifikacji zawodowych, doskonalenia zawodowego, reorientacji zawodowej, zdobycia umiejętności zawodowych na własny użytek. CKU na bieżąco dostosowuje swoją ofertę edukacyjną do potrzeb aktualnego i przyszłego rynku pracy.

Szkoła, bo w zasadzie Centrum Kształcenia Ustawicznego można tak nazywać, w zależności od profilu, kierunku kształcenia umożliwia zdobywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do uzyskania świadectwa ukończenia szkoły oraz zdobycia dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.
CKU umożliwia rozwijanie indywidualnych zainteresowań uczniów i czynnie wspiera ich udział we wszelkiego rodzaju konkursach i olimpiadach przedmiotowych. Ma również na celu kształcenie, dokształcanie i doskonalenie osób dorosłych zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy.

Centrum powinno także zapewniać pomoc i opiekę uczęszczającym do niej ludziom poprzez dokonanie świadomego wyboru dalszego kierunku kształcenia lub zawodu poprzez:
a) organizację spotkań i zajęć z pracownikami naukowymi wyższych uczelni,
b) organizację spotkań z pracownikami biur pracy, poradni psychologiczno-pedagogicznych i organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa.

Szkoła powinna sprawować opiekę nad uczniami i słuchaczami odpowiednio do ich potrzeb i możliwości placówki. W tym celu:
a) udziela uczniom pomocy w razie trudności w nauce,
b) udziela uczniom pomocy psychologicznej,
c) umożliwia zakwaterowanie w internacie i spożywanie posiłków,
d) ma system pomocy materialnej.

W szczególnych przypadkach CKU winno stwarzać odpowiednie warunki nauczania i pobytu uczniom i słuchaczom niepełnosprawnym.
By spełnić te wszystkie zadania, niezbędne jest przygotowanie środowiska dydaktyczno – wychowawczego, odpowiednio do warunków szkoły, a przede wszystkim do potrzeb uczniów i słuchaczy.

W tych ramach CKU musi:
- podporządkować całą swoją strukturę organizacyjną wyłącznie dydaktyczno- wychowawczym celom i zadaniom, kierując się przy tym dobrem uczniów i słuchaczy,
- zatrudniać nauczycieli z wysokimi kwalifikacjami pedagogicznymi i takich, którzy przestrzegają podstawowych zasad moralnych i etycznych oraz spełniają odpowiednie warunki zdrowotne,
- zatrudniać kompetentnych i kulturalnych pracowników administracji i obsługi niezbędnych dla prawidłowego i przyjaznego uczniom i słuchaczom bieżącego funkcjonowania szkoły i dla bezpiecznego oraz estetycznego utrzymania jej bazy lokalowej,
Ma wypracowane systemy:
a) monitorowania i diagnozowania zachowań uczniów,
b) informowania i konsultowania rodziców i prawnych opiekunów uczniów
w sprawach dotyczących ich zachowania i postępów na nauce.

Jako instytucja społeczna CKU musi stawiać na:
- rozwój systemu kształcenia ustawicznego dorosłych ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych technik kształcenia w tym kształcenia na odległość,
- preferowanie kierunków kształcenia na rzecz edukacji proinnowacyjnej
w tym elementów ekonomii, technik innowacyjnych, negocjacji, innowacji strategicznych,
- rozwój i modernizacja bazy dydaktycznej w tym pracowni komputerowych z dostępem do Internetu,
- organizowanie szkoleń i sympozjów na temat dorobku naukowo-badawczego, stosowania nowych technologii,
- organizowanie wystaw i targów nowej myśli technicznej,
- wprowadzanie korzystnego systemu kredytowania nauki dla dorosłych,
- rozwój instytucji kształcenia ustawicznego.

Ukierunkowanie systemów kształcenia na potrzeby rynku pracy, rozwój sieci kształcenia, lokalnych ośrodków szkoleniowych, dostosowywanie do zmieniających się potrzeb rynku, zwiększanie mobilności i elastyczności zawodowej, wzmocnienie powiązań między instytucjami oświaty i kształcenia a rynkami pracy to nadrzędne cele instytucji społecznej jaką jest Centrum Kształcenia Ustawicznego.
Centrum Kształcenia Ustawicznego jako instytucja społeczna przyjęła zasadę pomocniczości (subsydiarności), bowiem zajmuje się dostarczaniem jednostce wsparcia, gdy samodzielnie – wykorzystując zasoby dostępne poprzez rynek – nie jest ona w stanie zaspokoić swoich potrzeb. I to zadanie szkoły tego rodzaju spełniają i z tego tytułu można je zaliczyć do instytucji o których jest mowa w tym referacie.

Instytucje działające w systemie politycznym

Partie polityczne- to dobrowolna organizacja, skupiająca ludzi o podobnych celach politycznych i, by owe cele zrealizować, dążąca do zdobycia lub utrzymania władzy w państwie. Partie działające w danym kraju są elementami jego systemu partyjnego.

Głównymi czynnikami tworzenia partii politycznych jest proces tworzenia się nowoczesnego narodu i uprzemysłowienia a także konflikty między państwem a Kościołem.

Wyróżniamy następujące partie:
- liberałowie i konserwatyści- wyodrębnili się w związku z konfliktem między
systemem feudalnym a kapitalistycznym
- partie robotnicze- w odpowiedzi na rozwój systemu burżuazyjnego
- partie agrarne- jako reakcja na rozwój systemu przemysłowego
- partie regionalne- w związku ze scentralizowaniem władzy
- partie chrześcijańskie- jako odpowiedź na ideologię socjalistyczną i liberalną
- partie faszystowskie- w opozycji do systemu demokratycznego
- partie komunistyczne- wskutek podziału w ruchu robotniczym w opozycji do socjaldemokratyzmu
- partie protestu- jako odpowiedź na procesy biurokratyzacji i mechanizmy państwa dobrobytu

Partie realizują trzy zasady:
a) kształtowania opinii społecznej- przejawia się w propagowaniu programów partyjnych i pozyskiwaniu ich zwolenników
b) wyborcza- polega na budowaniu programów, selekcji kandydatów i uczestnictwie w wyborach
c) rządzenia- wykonuje partia która wygrała wybory, w konsekwencji czego samodzielnie lub koalicja z innymi partiami obsadza decydujące stanowiska w państwie.

Grupy interesu- są organizacjami, które:
- reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych grup
- przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym
- oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinie publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia.

Do grup interesu można zaliczyć zrzeszenie pracodawców, związki zawodowe. Grupy te postały i rozwijały się w związku z postępującą industrializacją współczesnych społeczeństw.

Działalność grup interesu sprowadza się do:
- zbierania informacji
- doradztwa
- pośrednictwa
- działalności edukacyjnej

Organy państwowe

Ważnym ogniwem struktury organizacyjnej systemu politycznego są organy państwowe. Rozróżniamy:

Głowa państwa- powstała w późno feudalnym systemie politycznym. Jest organem jednoosobowym, w monarchii- monarcha w republice- prezydent.
Monarcha jest autonomiczny i samorodny, w zasadzie nieusuwalny, jego władza jest dożywotnia i dziedziczna
Prezydent w odróżnieniu od monarchy jest wybierany na określoną kadencję. Konstytucyjnymi sposobami elekcji prezydenta są:
- wybory bezpośrednie dokonywane przez społeczeństwo
- wybory pośrednie, w których prezydent jest wyłaniany przez kolegium elektorów wybrane przez społeczeństwo
- wybory pośrednie, w których prezydenta wybiera parlament

Organy przedstawicielskie- najważniejszym takim organem jest parlament, jeden z trzech pionów organów państwowych, niezajmujący uprzywilejowanej pozycji. Ma ona ograniczoną rolę.
Pozycja parlamentu w państwie na przestrzeni dziejów zmieniała się. Jednak jest to istotny mechanizm w sprawowaniu władzy. W większości krajów jest on dwuizbowy, jednoizbowy zaś występuje w np. Dani, Grecji. Zakres pracy oraz jej porządek został określony w konstytucji i w specjalnym prawodawstwie. Deputowani grupują się w klubach partyjnych.

Parlament spełnia cztery funkcje:
a) proces ustawodawczy- obejmuje kolejno inicjatywę ustawodawczą, debatę nad projektem ustaw na posiedzeniach plenarnych, rozpatrywanie projektu ustaw, przyjęcie projektu, przesłanie projektu do drugiej izby, sankcjonowanie przez głowę państwa i opublikowanie ustawy w oficjalnym organie w określonym, ustawowym terminie.
b) Formowanie organów państwowych- parlament uczestniczy w tej czynności jak i zarówno w kontroli
c) Funkcja kontrolna- sprawowana jest wobec rządów za pomocą zróżnicowanych środków działania. W systemie parlamentarnym są to przede wszystkim: debata, sprawozdanie z realizacji zadań, komisje parlamentarne.

Organy administracyjne (wykonawcze)- system organów tych obejmuje:
- pion administracji ogólnej z rządem na czele
- pion administracji gospodarczej i socjalno-kulturalnej
- pion organów bezpośredniego przymusu

Działalność tych organów polega na wykonywaniu zadań państwowych, określonych przez władzę prawodawczą. Główną rolę odgrywa tutaj rząd.

Rząd- składa się głównie z osób kierujących poszczególnymi resortami. Na jego czele stoją także ministrowie bez teki ( nie stojący na czele żadnego resortu). Stojącym na czele rządu jest premier. W dwojaki sposób dobiera się parlament na polecenie premiera w systemie parlamentarno- gabinetowym i głos prezydenta w systemie pozaparlamentarnym.

Główne działania rządu to:
- kierowanie aparatem administracyjnym
- wykonywanie parlamentarnych aktów prawnych
- wpływanie na działalność prawodawczą parlamentu, zwłaszcza poprzez występowanie z inicjatywą ustawodawczą
- tworzenie prawa
- opracowywanie i realizacja budżetu
- prowadzenie polityki zagranicznej państwa

Sądownictwo- władza sądownicza jest to wymiar sprawiedliwości sprawowany przez niezależne i niezawisłe sądy. Do zadań sądów należy orzekanie w sprawach z zakresu prawa cywilnego, karnego i administracyjnego. Sądy stoją na straży ochrony porządku publicznego, walczą z przestępczością oraz kontrolują legalność decyzji administracyjnych. Sąd powszechny orzeka w sporach cywilnych i sprawach karnych, mogą być powołane sądy szczególne, rozpoznające określony rodzaj spraw lub orzekające w stosunku do określonej kategorii osób, np. sądy pracy, sądy wojskowe.
W państwach demokratycznych sądy są automatycznie wobec organów prawodawczych i wykonawczych. W państwie niedemokratycznym sądy tracą swoją niezawisłość.

Środki masowego przekazu- tzw. czwarta władza .
Środki masowego odgrywają ważną rolę w życiu współczesnych społeczeństw i państw. Obok tradycyjnych mass mediów, takich jak słowo drukowane, radio, telewizja , film, płyty kasety video, rozwijają się nowe środki przekazu, np. komunikacja kablowa, telewizja satelitarna.
W systemach totalitarnych media są zależne od struktury władzy.
W systemach demokratycznych powstają warunki dla autonomii mass mediów. Są tworzone odpowiednie zabezpieczenia instytucyjne i prawne stojące na jej straży ( np. Rada ds. Radiofonii i Telewizji ).
Poważnym problemem jest pozyskiwanie przez mass media środków finansowych przy równoczesnym zachowaniu niezależnych od sponsorów.
Demokracja nie może obyć się bez środków komunikowania. Są one źródłem informacji, kreują postacie polityków, wpływają na wyniki wyborów, kontrolują działalność władz państwowych, stanowią swoistą „czwartą władzę” w państwie.

Styl życia a instytucje społeczne
1. Życie społeczne przejawia się w czterech wymiarach:
a. jednostki;
b. małej grupy społecznej (rodzina, grupa przyjaciół itp.);
c. społeczności (społeczność lokalna, sąsiedzka, spółdzielcza, grupy nieformalne, organizacje - NGO, stowarzyszenia itp.);
d. społeczeństwa (naród, państwo).
Trzy pierwsze wymienione wyżej poziomy organizacyjne są podstawowe dla funkcjonowania społeczeństwa o nastawieniu proekologicznym. W ich obrębie realizować można najważniejsze społeczne funkcje integracyjne, tożsamościowe, kulturowe, ekonomiczne, socjalne, samoobronne itp
2. Czwarta forma organizacyjna (system państwowy, organizacja społeczeństwa jako całości) jest możliwa do utrzymania, a być może nawet niezbędna, z uwagi na konieczność:
a. ochrony społeczeństwa przed zagrożeniem zewnętrznym, np. natury militarnej, ekologicznej czy ekonomicznej;
b. realizacji tzw. ogólnospołecznych czy ogólnopaństwowych funkcji kulturowo-integracyjnych czy ekologicznych (o ile poszczególne społeczności będą sobie tego życzyły).
Zakres ww. a) i b) powinien być ściśle określony przez prawo. Generalnie, poziom czwarty podporządkowany jest trzem pierwszym wymiarom życia społecznego.
3. Życie społeczne przebiega w harmonii i związane jest integralnie ze swym otoczeniem - środowiskiem przyrodniczym. Poczucie harmonii i równoprawności wszelkich form życia nie może być wartością narzucaną w jakikolwiek sposób społecznościom i jednostkom. Może wynikać jedynie z wewnętrznych przekonań jednostek, a w skali społecznej - z wysokiego poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa.
4. Ograniczenie roli więzi narodowej i państwowej oznacza zminimalizowanie istniejących w społeczeństwie powiązań pionowych, polegających przede wszystkim na podporządkowaniu potrzeb i wartości trzech pierwszych poziomów organizacji życia społecznego tzw. interesom ogólnospołecznym.
Dla zbiorowości realizującej idee ekorozwoju podstawowe znaczenie posiada natomiast wykształcenie więzi społecznych o charakterze poziomym, łączących równoprawne i niezależne jednostki oraz małego i średniego szczebla grupy społeczne zachowujące swą odrębność i tożsamość kulturową i społeczną, a nawet ekonomiczną i polityczną. Pozioma struktura więzi umożliwia niezależny rozwój poszczególnych podmiotów społecznych, wymianę kulturową, integrację społeczeństwa itp.
5. Jednym z istotnych problemów jest zapewnienie pełnej drożności połączeń pomiędzy wymienionymi wyżej trzema podstawowymi poziomami integracji społeczeństwa. Chodzi o to, by racjonalne i wartościowe kulturowo zachowania i wartości związane ze sferą prywatną jednostek znajdowały naturalne mechanizmy "uspołeczniające" je w ramach małej grupy, a następnie szerszej społeczności, a tym samym umożliwiły swobodny i zrównoważony rozwój osobowości ludzkiej i jej otoczenia społecznego, dążyły do zrównoważonego, indywidualistyczno-kolektywnego i egocentryczno-altruistycznego, stylu życia jednostek i społeczności.
6. W celu "uspołecznienia" wartości i dążeń jednostki i małej grupy społecznej (zakładam, iż integracja wartości pomiędzy tymi dwoma poziomami dokonuje się stosunkowo najłatwiej) na poziomie społeczności średniego szczebla, konieczne jest szczególne "instytucjonalne" rozbudowanie tego poziomu. Sprzyjać temu może określony system instytucji prawnych, ekonomicznych, politycznych i kulturowych, zapewniający:
a. polityczną i ekonomiczną samorządność wspólnot lokalnych (maksymalna decentralizacja władzy wsparta siłą ekonomiczną samorządów lokalnych: podstawowa część podatków pozostaje w gestii samorządów);
b. pełną swobodę rozwoju wszelkich inicjatyw obywatelskich (rozbudowany ruch inicjatyw społecznych - samorządy, stowarzyszenia, NGO, grupy nieformalne itp. - pełniący funkcje decyzyjne i realizacyjne, a nie tylko artykulacyjne i konsultacyjne);
c. techniczno-prawne możliwości swobodnego przepływu informacji, dostępu do środków masowego komunikowania (wielość niezależnych, szczególnie lokalnych mediów), łączności i mobilności poszczególnych jednostek i grup społecznych;
d. prawną gwarancję dla zachowania wielokulturowości społeczeństwa (tolerancja dla różnych tradycji i kultur) oraz dla wszelkiej kreatywności jednostek i grup.
7. Zagwarantowana prawnie własność prywatna stanowi podstawę zachowania integralności jednostki i poszanowania obszaru jej prywatności. Wszelkie ewentualne ograniczenia własności prywatnej (wynikające np. z wymogów ekologicznych) muszą być jasno i precyzyjnie określone w systemie prawa.
8. Funkcjonuje sprawny system instytucji rozjemczych i arbitrażowych, koniecznych dla wypracowywania swoistych consensusów społecznych w obszarach stykania się odmiennych wartości kulturowych i odmiennych interesów różnej skali (jednostki, grupy, społeczeństwa). System taki posiada strukturę profesjonalno-społeczną.
Istota i funkcje instytucji społecznych w zbiorowościach
Instytucje społeczne są konsekwencją dłużej trwających stosunków społecznych i stanowią kolejny etap rozwoju więzi. Instytucje umożliwiają człowiekowi zaspokajanie potrzeb, regulują jego działanie, zapewniają ciągłość życia zbiorowego i integrują ludzi podtrzymując między nimi więź społecznych.

Instytucje społeczne- to zespoły urządzeń materialnych, ogół środków działania i wybrane, powołane do spełnienia określonych funkcji osoby działające w imieniu grupy .

Elementy instytucji społecznej:
- personalne - osoby lub grupy osób powołane dla załatwienia spraw ważnych dla całej zbiorowości,
-czynnościowe - ogół form organizacyjnych i sposobów wykonywania czynności przez jednostki w imieniu zbiorowości,
-bazy materialne - zespoły urządzeń materialnych a więc budynki, urządzenia, budżet
-społeczne - role społeczne ważne dla życia grupy.

Warunki skutecznego działania instytucji:
- wyraźne określenie celu i zakresu wykonywania czynności,
- racjonalny podział pracy i racjonalna organizacja wewnętrznych instytucji,
- uniezależnienie wykonywanych czynności od interesów,
- uznanie i zaufanie dla pracowników .
Warunki współistnienia instytucji:
- wewnętrzna integracja w państwie.

Instytucje można podzielić na :
formalne - które prawnie utworzono i przepisami uregulowano ich działalność oraz ogólne zasady organizacyjne,
nieformalne - nie mają prawnych podstaw a ich funkcjonowanie regulują normy przyjęte zwyczajowo przez zbiorowości.

Ze względu na funkcje i rodzaj zaspokajanych potrzeb instytucje można podzielić na
-ekonomiczne - zajmujące się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza i organizacją pracy,
-polityczne - wiążące się ze zdobywaniem, wykonywaniem i utrzymywaniem władzy,
- wychowawcze i kulturalne - których celem jest podtrzymywanie i rozwijanie dziedzictwa kulturowego, socjalizacja i wychowanie,
-socjalne - opiekuńczo wspomagające ludzi o ograniczonej sprawności i instytucje powoływane do rozwiązywania ważnych problemów społecznych.,
- religijne - organizują stosunek człowieka do wiary,
- totalne – stanowią większe ograniczenia niż inne, ich ograniczający (totalny) charakter symbolizuje fizyczne bariery uniemożliwiające kontakt ze światem zewnętrznym,
1) instytucje powołane do opieki nad osobami niedołężnymi i nieszkodliwymi
(domy starców),
2) dla osób niezdolnych do samego zatroszczenia się o siebie (sanatoria),
3) instytucje dla ochrony społ. przed szkodzeniem mu w sposób świadomy (więzienie),
4) instytucje powołane do zadań czysto technicznych (koszary),
5) dla osób które świadomie wycofały się z czynnego życia (klasztory).
Kontrola społeczna i jej mechanizmy
Kontrola to rozwijany przez każdą grupę , każdą zbiorowość społeczną system zawierający miary , sugestie, sposoby, przekonywania, nakazy i zakazy, sposoby perswazji i nacisku , aż do przymusu fizycznego. Włącznie , sposoby wyrażania uznania , wyróżnienia nagród, dzięki któremu doprowadza się zachowania jednostek i podgrup do zgodności z przyjętymi wzorami działania do respektowania przyjętych i uznanych kryteriów wartości .
Wśród instytucjonalnych form kontroli wyróżniamy :
- kontrolę państwową , społeczną i organizacyjną. Kontrola państwowa ma za zadanie badanie celowości i legalności postępowania administracji oraz osób prawnych i fizycznych. Kontrola społ. to sprawowany przez przedstawicieli społeczeństwa nadzór nad tym, czy działanie administracji jest zgodne z potrzebami społeczeństwa Kontrola organizacyjna to kontrola wynikająca z zakresu sprawowanych obowiązków , kontrola sprawowana przez przełożonego: mistrza, kierownika w środowisku pracy.
Wyróżniamy następujące czynniki kontroli społ. :
- mechanizmy psychospołeczne, materialno- społeczne. Mechanizmy psychospołeczne zawierają postawy, oczekiwania, potrzeby i wszystkie inne właściwości psychiczne człowieka .Mechanizmy materialno - społeczne to wszystkie formy przymusu zew. Stosowane przez instytucje. Na pograniczu między mechanizmami psychospołecznymi, a mechanizmami materialno -społ. kontroli mamy do czynienia ze zwyczajami i obyczajami . Zwyczaj to ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami otoczenia. Obyczaj to ustalony sposób postępowania z którymi grupa wiąże już pewne oceny moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne.

Sankcje to reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych. Mogą to być sankcje negatywne czyli kary oraz pozytywne czyli nagrody. Ze wzgl. Na kryterium treści sankcje dzielimy na :
-prawne– system kar i nagród zawartych w ustawach jako najwyższej formie przepisów prawnych ,
- etyczne- system kar i nagród za zachowania kwalifikowane jako moralne i niemoralne ,
- satyryczne- drwiny, ośmieszenie,- religijne- nagrody i kary przewidziane za przestrzeganie lub naruszanie nakazów i zakazów religii.
Organizacje społeczne i jej rodzaje. Biurokracja jako typ organizacji
Jest to system środków powodujących, że w grupie jest ład i porządek.
Organizacje formalna – jest ustalona określonymi przepisami zawartymi w statucie, regulaminie rozporządzeniach jeśli chodzi o zakład.
Elementy organizacji formalnej o charakterze porządkującym:
1) podział ról i kompetencji, podział pracy,
2) normy org. i sankcje, normy org.
Są to przejawy określające zarówno zachowania jakie powinni realizować członkowie grupy i właściwości, którymi powinni się charakteryzować członkowie grupy. Często tworzą pewne systemy, określa się je jako wzory:
wzory przeciętne – określane są przez min. właściwości i zachowania jakie powinni realizować, nie spotykają się z żadnymi reakcjami instytucji grupowych.
wzór negatywny – określany jest przez te zachowania, których nie powinien realizować, wtedy wzór idealny – określany jest przez zachowania i właściwości, które będzie realizował i będzie się nimi charakteryzował.
Wtedy będzie się spotykać z reakcjami pozytywnymi.
3) system przekazywania informacji.
Organizacje nieformalna – powstaje spontanicznie, jest wytworem członków grupie elementy:
1) grupy, role koleżeńskie,
2) podgrupy o charakterze. przestępczym,
3) normy, sankcje o charakterze nieformalnym. Biurokracja. Socjologiczną teorię biurokracji stworzył Max Weber, podstawowe jej cechy: doskonałość techniczna, jej wzgl. samodzielność, działanie bezstronne.