Charakterystyka spółki komandytowej

Charakterystyka spółki

Spółka komandytowa jako spółka osobowa jest podmiotem praw i obowiązków zaciągniętych w jej imieniu. Może ona we własnym imieniu nabywać prawa oraz zaciągać zobowiązania. Spółka komandytowa ma także zdolność procesową - może pozywać i być pozywana. Spółka komandytowa jest handlową spółką osobową, która łączy w sobie wiele cech typowej spółki osobowej - spółki jawnej oraz pewne cechy spółki kapitałowej. Czynnikiem wyróżniającym spółkę komandytową spośród innych spółek osobowych jest charakter wspólników tej spółki. Spółka komandytowa może być utworzona, co najmniej przez dwie osoby, z których jedna jest komandytariuszem a druga komplementariuszem.

Według nowej ustawy spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki, co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność, co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. W porównaniu do regulacji kodeksu handlowego, ustawodawca zrezygnował z określenia, że spółka komandytowa to taka, która ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa w większym rozmiarze albo gospodarstwa rolnego. Obecnie, więc spółkę komandytową można powołać dla prowadzenia jakiegokolwiek przedsiębiorstwa, także tego "małego".

Firma spółki

Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa". Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu "sp.k."
Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem "spółka komandytowa". Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.
Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. Jeżeli jednak zostanie tam ono umieszczone, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Umowa spółki i wpis do rejestru

Umowa spółki komandytowej powinna zawierać:
1) firmę i siedzibę spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).
Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Zgłoszenie spółki komandytowej do sądu rejestrowego powinno zawierać:
1) firmę, siedzibę i adres spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz odrębnie nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komandytariuszy, a także okoliczności dotyczące ograniczenia zdolności wspólnika do czynności prawnych, jeżeli takie istnieją,
4) nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji; w przypadku, gdy komplementariusze powierzyli tylko niektórym spośród siebie prowadzenie spraw spółki - zaznaczenie tej okoliczności,
5) sumę komandytową.
Do sądu rejestrowego należy zgłaszać także wszelkie zmiany wymienionych danych.

Obowiązki wspólników

Komplementariusz odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi komplementariuszami i ze spółką (art. 102, 103 k.s.h.). Ponosi on odpowiedzialność:
• osobistą - oznacza, że komplementariusz odpowiada swoim majątkiem osobistym, odrębnym od majątku spółki,
• nieograniczoną - oznacza, że nie można w stosunkach zewnętrznych ustalić granic odpowiedzialności tego wspólnika. W stosunkach zewnętrznych górna granica odpowiedzialności wyznaczona jest wysokością zaciągniętych przez spółkę zobowiązań. W stosunkach wewnętrznych odpowiedzialność komplementariuszy może być zróżnicowana i ograniczona.
• solidarną - polega na tym, że każdy komplementariusz odpowiada za całość długu solidarnie z innymi komplementariuszami, komandytariuszami i spółką,
• subsydiarną - wierzyciel spółki może egzekucję z majątku komplementariusza, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Zasada ta nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (art.31 par.2 k.s.h.).
Komplementariusz ponosi odpowiedzialność nieograniczoną, osobistą za zaległości podatkowe spółki i wspólników wynikające z działalności spółki (art.115 par.1 ustawy z 29.08.1997r. - ordynacja podatkowa, Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (art.111 k.s.h.). Może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik (art.118 par.1 k.s.h.). Jeżeli dokona w imieniu spółki czynności prawnej nie ujawniając swego pełnomocnictwa odpowiada wobec osób trzecich bez ograniczenia. Dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres. Komandytariusz nie jest zobowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego, chyba, że działał w złej wierze (art. 112 par.4 k.s.h.).
Komandytariusz w zakresie swoich praw i obowiązków jest ograniczony. Ograniczenie to przedstawia się w następujący sposób:
• komandytariusz ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądać księgi i dokumenty celem sprawdzenia jego rzetelności
• komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki, jednak umowa spółki może mu takie prawo przyznać
• w odniesieniu do komandytariusza nieposiadającego prawa do prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania nie ma zastosowania art. 56, 67 k.s.h., które to przepisy dotyczą zakazu konkurencji
• w przypadku zbycia ogółu praw i obowiązków komandytariusza na nabywcę przechodzi prawo do prowadzenia spraw spółki
• komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki (jednak umowa może stanowić inaczej), inaczej razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu (art. 123 k.s.h.)
• śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw (art124 k.s.h.).

Prowadzenie spraw spółki

Sprawy spółki prowadzi komplementariusz. Jeśli umowa nie stanowi inaczej komandytariusz nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki (art121 1 k.s.h.). Wspólnicy mogą wybrać następujące warianty prowadzenia spraw spółki:
- powierzone tylko komplementariuszowi (komplementariuszem) komplementariuszem wyłączeniem komandytariuszy,
- powierzone komplementariuszowi i osobie trzeciej z wyłączeniem komandytariuszy,
- powierzone komplementariuszowi i komandytariuszowi,
- powierzone komplementariuszowi, osobie trzeciej i komandytariuszowi.
Nie ma przeszkód, aby ustalić zasady prowadzenia spraw spółki w ten sposób, że za niektóre czynności (mające charakter zwykłych czynności) potrzebna jest zgoda komandytariuszy. W tych przypadkach, w których komandytariusze są dopuszczeni do prowadzenia spraw należy przyjąć, że są traktowani analogicznie do komplementariuszy. We wszystkich przypadkach, gdy mamy doczynienia z czynnością przekraczającą zakres zwykłych czynności potrzebna jest zgoda komandytariusza, bez względu na to czy ma on prowadzić sprawy spółki czy też nie (art. 121 2 k.s.h.).

Reprezentacja spółki

Spółka komandytowa może być reprezentowana przez:
• komplementariuszy
• pełnomocników
• prokurentów

Umocowanie do reprezentacji spółki komplementariusz czerpie z przepisów prawa. Jest on przedstawicielem ustawowym. Spółkę reprezentują ci komplementariusze, których mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki (art. 117 k.s.h.).

Pełnomocnicy prokurenci są osobami trzecimi, którzy mogą reprezentować spółkę. Komandytariusz może reprezentować spółkę na zasadzie pełnomocnictwa. Udzielenie pełnomocnictwa komandytariuszowi powinno być zgodne z zasadami reprezentacji spółki. Powinno być udzielone przez komplementariuszy, ale nie można wykluczyć sytuacji, gdy przewidziana jest reprezentacja łączna przez łączne współdziałanie wspólników czy też wspólników prokurentów. Pełnomocnictwo powinno mieć formę pisemną pod rygorem nieważności. Jeśli do dokonania czynności prawnej jest wymagana szczególna forma, pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej samej formie. Umocowanie komandytariusza do dokonywania czynności prawnych należy rozciągnąć również na prokurę.

Zgodnie z art. 41 1 k.s.h. w związku z art. 103 k.s.h. ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, a udzielenie prokury odbywa się zgodnie z zasadami reprezentacji. Zakres umocowania komplementariusza jest szerszy. Nawet, jeśli komandytariuszowi udzielono prokury to nie może on zbyć przedsiębiorstwa, obciążyć go i ustanowić na nim prawa użytkowania, zbyć nieruchomości, obciążyć nieruchomości, ustanowić, udzielić i odwołać prokury.

Komplementariusz nie potrzebuje żadnych dodatkowych czynności w celu uzyskania prawa do reprezentowania. Reprezentacja przez komplementariuszy może odbywać się jednoosobowo lub łącznie z innymi komplementariuszami. Rozstrzygnięcie w tym zakresie zależy od umowy spółki. Pozbawienie komplementariusza prawa do reprezentacji wbrew jego woli może nastąpić z ważnych powodów prawomocnym orzeczeniem sądu (art. 30 2 k.s.h.).

Komandytariusz dokonując czynności prawnych w imieniu spółki ma obowiązek swoje pełnomocnictwo lub prokurę. Jeśli tego nie zrobi to odpowiada wobec osób trzecich bez ograniczeń za zobowiązania wynikające z tej czynności. Podobnie, gdy przekracza granicę umocowania albo działa w ogóle bez umocowania. Celem art. 118 2 k.s.h. jest ochrona interesów osób trzecich komplementariuszy. Komandytariusz będąc ograniczony w swej odpowiedzialności mógłby dążyć do zaciągania wyższych niż jego odpowiedzialność zobowiązań. Dlatego musi on pod rygorem odpowiedzialności szczególnej okazać pełnomocnictwo by nie wprowadzić w błąd osoby trzeciej.

O tym czy dopuścić komandytariusza do reprezentacji spółki decydują komplementariusze. Umożliwienie mu prawa do reprezentowania w charakterze prokurenta, mimo wskazanych różnic przybliża go do zakresu umocowania komplementariusza. W ten sposób wzrasta jego pozycja.
Komandytariuszowi nie przysługuje prawo do roszczeń z tytułu braku możliwości reprezentowania spółki, gdyż zasadą jest, że nie może on w pełni reprezentować spółki ze względu na swoją ograniczoną odpowiedzialność.

Udział w zyskach i stratach

Umowa spółki może swobodnie uregulować zasady podziału zysku i partycypacji w stratach. Można przyjąć zasadę analogicznego udziału w zyskach. Możliwe jest „oderwanie” od siebie proporcji w zyskach i stratach. W ten sposób można określić np. wyższy udział w zyskach i stratach.
Komandytariusz uczestniczy w stratach jedynie do wysokości umówionego wkładu. Tak, więc gdyby powstały wątpliwości, co do uczestnictwa w stratach należy stosować dwie normy:
• do komplementariuszy art. 51 k.s.h. (każdy wspólnik ma prawo do równego udziału zysku i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu)
• do komandytariuszy art. 123 3 k.s.h. (w razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stratach jedynie do wysokości umówionego wkładu).
Umówienie się wspólników na wnoszenie wkładu ma znaczenie wewnętrzne i odnosi się do partycypacji w stratach, natomiast wniesienie wkładu ma wpływ na odpowiedzialność komandytariusza w stosunku do wierzyciela spółki i ma wpływ na określenie udziału w zyskach. Zysk przypadający za dany rok obrotowy jest przeznaczony w pierwszej kolejności na uzupełnienie jego wkładu rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu (art. 123 2 k.s.h.).

Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki

Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki odbywa się według zasad określonych w spółce jawnej. Występują jednak pewne charakterystyczne rozwiązania dla spółki komandytowej:
- Spadkobiercy komandytariusza za każdym razem powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Oznacz to, że spadkobiercy zmarłego komandytariusza wchodzą na jego miejsce ex lege, bez względu na to czy było to przewidziane w umowie – wyjątek od art. 58 pkt 4 oraz art. 583 k.s.h.
- podział udziału między spadkobierców komandytariusza i przyznanie im statusu komandytariusza możliwe jest za zgodą wszystkich komandytariuszy i komplementariuszy. Podział powinien nastąpić w formie aktu notarialnego i zostać zarejestrowany. Podział jest możliwy, jeżeli zawarta zostanie umowa między spadkobiercami komandytariusza i gdy komplementariusze i komandytariusze wyrażą na to zgodę. W ten sposób zwiększy się liczba wspólników w stosunku do liczby z umowy spółki. Należy określić wysokość sumy komandytowej każdego nowego komandytariusza oraz wpisać ją do rejestru przedsiębiorców. Umowa między spadkobiercami, jak i zgoda wspólników powinny mieć formę aktu notarialnego.
- śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki (śmierć komplementariusza jest przyczyną rozwiązania spółki). Jednak mimo śmierci komplementariusza, jego upadłości czy wypowiedzenia dokonanego przez wspólnika lub jego wierzyciela osobistego, spółka trwa nadal między pozostałymi, jeśli tak stanowi umowa spółki i pozostali wspólnicy tak postanowią (art. 64 1 k.s.h.). Uzgodnienie takie powinno nastąpić w przypadku śmierci lub upadłości natychmiast, w przypadku wypowiedzenia – po upływie wypowiedzenia. W przeciwnym razie spadkobiercy, zarządca masy upadłości, wspólnik, który wypowiedział bądź też jego wierzyciel osobisty domagać się mogą przeprowadzenia likwidacji – wyjątek od art. 58 pkt 4 k.s.h.

W pozostałych przypadkach odnoszących się do rozwiązania spółki i wystąpienia wspólników zastosowanie mają przepisy odnoszące się do spółki jawnej. Należy pamiętać, że ze względu na specyfikę spółki komandytowej zawsze musi pozostać, co najmniej jeden komplementariusz i jeden komandytariusz.