Samotność i niezrozumienie.

Samotność wbrew pozorom nie jest wcale katastrofą dla człowieka. Adam Mickiewicz bowiem powiedział, że samotność jest „mistrzynią mędrców”, ale James Joyce stwierdził już iż „człowiek mógłby żyć samotnie przez całe życie, ale chociaż sam mógłby wykopać swój grób, musi mieć kogoś, kto go pochowa”. Poczucie osamotnienia, odrzucenia i niezrozumienia jest jednak stanem negatywnym, gdyż zakłada, że człowiek nie znalazł uznania, zrozumienia i akceptacji w swoim środowisku i został skazany na życie poza społeczeństwem, na pewien stan ostracyzmu. Przyczyny samotności mogą być bardzo różne. Czasem jest ona wynikiem negatywnego stosunku do świata, czasem jest niezawiniona przez człowieka i wynika z zaistniałej sytuacji. Na odrzucenie może skazać człowieka odmienność poglądów wobec tych, które są powszechnie przyjęte, na odrzucenie może go skazać również bunt.
Bohaterką, która niejako na własne życzenie skazuje się na samotność jest Antygona. Tragedię antyczną o tym samym tytule napisał Sofokles w V w.p.n.e. Jej główna bohaterka popada w nierozwiązywalny konflikt dwóch równorzędnych wartości. Jest więc postacią tragiczną, ponieważ musi dokonać wyboru pomiędzy prawem Kreona a prawem boskim. Król Teb daje zakaz pogrzebania ciała Polinejka, gdyż on, walcząc o władzę dopuścił się bratobójstwa. Kreon był stanowczym władcą, chciał, by respektowano jego zarządzenia, obawiał się, że jeśli zmieni swoje postępowanie straci szacunek i autorytet u poddanych. Nie brał pod uwagę praw boskich i dlatego powstaje konflikt pomiędzy władcą i Antygoną. Córka Jokasty i Edypa kieruje się miłością braterską i wartościami religijnymi. Nie wybiera między dobrem a złem lecz samotnie musi ocenić mniejsze zło, czy będzie nim nie respektowanie prawa ustalonego przez człowieka czy nieposzanowanie praw boskich. Prawa boskie stoją ponad prawami ludzkimi, choć wie, że sprzeciwianie się Kreonowi zciągnie na nią karę, kieruje się sumieniem i miłością – „współkochać przyszłam nie współnienawidzieć”. Kiedy prośby bohaterki nie dają efektów, odprawia obrzęd pochówku. Kreon nie zna litości, jest surowy nawet wobec rodziny, jest nieugięty i nakazuje zamurować buntowniczkę. Antygona gardzi tchórzostwem, jej kodeks moralny jesy jasny, odróżnia dobro od zła i jest wierna swoim ideałom. Kreon za późno zrozumiał rację Antygony, doprowadzając do samobójstwa siostrzenicy Hajmona a także Eurydyki.
Antygona jest samotna w swoim buncie przeciw ustanowionym przez Kreona prawom, nie ma poparcia rodziny ani też narodu Tebańskiego, który podzielał jej opinie ale obawiał się władcy Kreona i kary. Bohaterka
w momencie buntu jest osamotniona, odrzucona i niezrozumiana, ale tylko przez Kreona, gdyż jej narzeczony błaga ojca o ratunek, podobnie czyni Eurydyka i Terezjasz, znający wyroki boskie.
Następnym bohaterem, który wpisuje się w prezentowany przeze mnie temat jest Kordian, najważniejsza postać dramatu Juliusza Słowackiego o tym samym tytule. Już w pierwszym akcie poznajemy go jako młodzieńca, który jest wrażliwy, samotny i niezrozumiany nawet przez ukochaną przez siebie kobietę – Laurę. Doprowadza go to do próby samobójstwa. Jako dojrzały mężczyzna podróżuje po Europie, ale nadal jest samotnikiem. Doświadczenia z podróży spowodowały jego przemianę, odnajduje sens i cel w życiu. Czerpie przykład ze średniowiecznego szwajcarskiego bojownika o wolność Winkelrieda i staje się podobny do niego walcząc o dobro Polski choćby za cenę własnego życia. Swoje działania kieruje przeciwko carowi, który koronuje się na władcę Polski. Lud nie popiera koronacji cara, dlatego w podziemnych lochach kościoła Św. Jana spotykają się spiskowcy i dyskutują nad ewentualnym zamachem. Przeciwstawione zostają sobie argumenty prezesa i Kordiana. Prezes radzi roztropne działanie, chce powstrzymać młodych zapaleńców. Przypomina, że tron polski nie może być splamiony krwią, czyn ten krytykowany byłby przez Europę, poza tym zabijając cara musiałby zabić również jego rodzinę. Nie godził się na niejawną metodę walki, obawia się również zemsty Rosji. Podchorąży, którym okazuje się Kordian domaga się działania, uważa, że tylko aktywna walka może przynieść zwycięstwo. Bierne oczekiwanie może tylko przynieść klęskę narodu. Po niekorzystnym dla niego głosowaniu, osamotniony, niezrozumiany decyduje się sam zabić cara jednak przed drzwiami komnaty nachodzi go Strach i Imaginacja, które są uosobieniem jego lęków i wyrzutów sumienia. Wie, że jego zachowanie – zabójstwo jest niegodne, nie odnajduje w sobie siły, by przezwyciężyć strach i pada zemdlony. Kordian jest jednostką piękną moralnie, jest gotów poświęcić własne życie dla ojczyzny, jednak
w swoich działaniach nie jest popierany przez spiskowców, a jego decyzje ponoszą fiasko.
Jedną z najważniejszych powieści literatury światowej jest „Zbrodnia i kara”. Przedstawia losy Rodiana Raskolnikowa. Był on człowiekiem inteligentnym i wykształconym. To 24- letni student prawa, który obserwuje świat, widzi kontrast między biedą, która demoralizuje i bogactwem, które było źle wykorzystywane. Sprzeciwiał się on postawie chrześcijańskiej pokory, zgody na niesprawiedliwość i przyjmowanie bez sprzeciwu własnego losu. Obmyśla plan, który chce wcielić w życie izolując się od świata. Zamykając się w ciasnym pokoju obmyśla swą teorię, która ma dwa filary. Po pierwsze nie zgadza się na dotychczasową wartość, w tym nakazy dekalogu. Swoją teorię opiera na rozumie nie na miłości. Podstawą jego systemu jest rachunek zysku
i strat. Twierdzi, że jeśli dobro wielu ludzi wymaga poświęcenia czyjegoś istnienia – należy je poświęcić, ponieważ korzyści będą większe niż straty. Stara się sam przekonać czy należy do ludzi wielkich, niepospolitych, tzw. Napoleonów, czy też jest zwykłą wszą. Wkrótce się okazuje, że Rodion nie potrafi żyć z poczuciem winy, nie stać go na nieczułość, uświadamia sobie, że jest zwykłym obywatelem a nie przywódcą czy władcą. To powoduje jeszcze większą izolację, teraz nie chce kontaktować się z nikim, odrzuca przyjaciół, rodzinę. Szuka tylko zrozumienia u Soni. Bohaterka wspiera Rodiona gdyż kieruje się braterską miłością. Namawia go również do przyznania się i poniesienia kary. Rodion nie chce tego uczynić ulega jednak namowom Soni.
Nawet taki zbrodniarz jak Rodion Raskolnikow potrzebował miłości i zrozumienia ze strony kobiety, którą wybrał sobie na powiernicę. Wobec tego można wywnioskować, że człowiek nawet jeżeli szuka samotności to szuka jednocześnie kogoś bliskiego, kto pomoże mu podejmować właściwe decyzje.
Wszyscy omówieni przeze mnie bohaterowie literaccy: Antygona, Kordian Raskolnikow, są osamotnieni, a przynajmniej na pewnym etapie swojego życia niezrozumieni i odrzuceni. Każdy z nich przeżywa ten stan głęboko, ale tylko Kordian i Raskolnikow chcą go zmienić. Kordian odwołuje się do spiskowców i chce ich przekonać do idei zabójstwa cara. Raskolnikow szuka zrozumienia u osoby, która tak jak i on znajduje się poza akceptacją społeczeństwa. Tylko Antygona odrzuca ofiarę Ismeny, natomiast jej decyzja pociąga śmierć Hajmona i jego matki.
Człowiek nie może być osamotniony, wykluczony z grupy, odrzucony
i niezrozumiany. Dąży zawsze do uznania swych racji , szuka poparcia, bliskości drugiego człowieka, musi mieć przynajmniej jedną pokrewną duszę obok siebie.




JOYCE JAMES – irlandzki pisarz, tworzący w języku angielskim, jeden z najwybitniejszych prozaików XX w. Utwory liryczne, np. „Dchamber Music” i naturalistyczne opowiadania, np. „Dublińczycy”.

OSTRACYZM- przen. Bojkot towarzyski jakiejś osoby.