Idealiści w "Lalce" B. Prusa

Idealista to człowiek kierujący się w postępowaniu wzniosłymi zasadami, zdolny do poświęceń dla ich realizacji, wyobrażający sobie świat lepszym niż jest on w rzeczywistości. Idealista to także marzyciel, fanatyk idei, która przesłania mu realne spojrzenie na świat. Wśród bohaterów "Lalki" znaleźć możemy postacie, które odpowiadają powyższemu opisowi. Są nimi:

- Stanisław Wokulski, idealista miłości;
- Ignacy Rzecki, idealista polityczny;
- Julian Ochocki, idealista nauki.

Ignacy Rzecki jest człowiekiem, który na świat patrzy przez pryzmat swych młodzieńczych poglądów, nadziei na nigdy nie spełnione marzenia o wolności. Stary subiekt reprezentuje poglądy pokolenia dawnych żołnierzy napoleońskich, legionistów, do których należał także jego ojciec. Wychowany w kulcie Napoleona, w duchu haseł walki o wolność i sprawiedliwość, Ignacy Rzecki stał się niewolnikiem bonapartyzmu a także zagorzałym demokratą. Gdy w roku 1848 wybuchła w Europie Wiosna Ludów młody Ignacy porzucił pracę w sklepie Mincla i zgodnie z głoszonymi ideami walki "za wolność waszą i naszą" wyruszył wraz ze swoim przyjacielem Augustem Katzem na wojnę. Po zwycięstwie Austrii Katz popełnił samobójstwo, a Ignacy przeżył ogromne rozczarowanie. Jednak nie załamał się, swe ideały próbował wpoić Wokulskiemu. Zacięty bonapartysta nie przyjmował do wiadomości, że są to nierealne rojenia. W osobie i dziedzictwie Napoleona widział możliwość wyzwolenia ukochanej ojczyzny. Tak wbił sobie do głowy myśl o wyzwoleniu, które przyniesie idea Napoleona, wskrzeszona przez potomków cesarza, że nawet niektóre czyny Wokulskiego pojmował jako działania spiskowe.

Idealistą miłości był Stanisław Wokulski. Ten twardy, rozsądny i bardzo pragmatyczny człowiek dał się opanować i obezwładnić samym tylko wyobrażeniem o miłości. Uosobieniem tego uczucia i ideałem kobiety zarazem była w jego oczach Izabela Łęcka. Wokulski, opętany nieznanym mu wcześniej uczuciem, nie dostrzegał realiów, nie chciał znać prawdy o realnej sytuacji. Uciekając od świata zatopił się w marzeniu o szczęśliwej miłości, pięknym i bogatym wnętrzu wybranki i robił wszystko, by ją zdobyć. Przeżył ogromne rozczarowanie, gdy odkrył, kim naprawdę jest jego wymarzona kobieta.

Julian Ochocki jest człowiekiem, który poświęcił się nauce. Ten młody arystokrata, zarażony ideą nauki, swe życie podporządkował jednemu - stworzeniu"metalu lżejszego od powiet- rza", wynalazku użytecznego dla wszystkich. Przekonanie o nieograniczonych możliwościach człowieka, o szansie na zgłębienie niedostępnych dziedzin, niepoznanych do tej pory tajników wiedzy skazało go na wyobcowanie ze środowiska, na samotność i niezrozumienie. Dodatkowo jego smutnego losu dopełnia fakt, iż w kraju nie miał najmniejszych szans na prowadzenie czy choćby rozpoczęcie badań.

Powyższe typy idealistów formułuje w swej powieści Prus celowo. Czyni tak, by wykazać, iż przeminęły już romantyczne ideały, iż romantyczne podejście do życia jest skazane na porażkę, iż idealizm nie jest siłą budującą, lecz niszczącą. Idealiści - trochę szaleni, opętani, lecz sympatyczni - giną, gdy nie mają realnych podstaw do walki o swoją ideę. Idea Rzeckiego nie miała szans realizacji, staruszek zmarł, czekając nadejścia Napoleona. Idea Wokulskiego - romantyczna wiara w miłość - przyniosła opłakane skutki: być może śmierć, a z całą pewnością bolesne rozczarowanie i wykluczenie bohatera ze środowiska.

Jedynie idea Ochockiego wydaje się mieć pewne szanse powodzenia. Wprawdzie jego poszukiwania "metalu lżejszego od powietrza" skazane są na niepowodzenie, lecz jego idea spełnia się w postaci machin latających. To dzięki ludziom pokroju Ochockiego możliwy jest postęp w nauce i nowe wynalazki.

Idee giną, gdy nie mają podstaw. Jedynie nauka broni się przed tym werdyktem i potrzebuje marzycieli, by się rozwijać. Ale też nauka nie jest ideą romantyczną, lecz pozytywistyczną. Nauka, scjentyzm to ideały pozytywistów, dlatego też ten idealizm jest jeszcze w miarę umotywowany.