Wojny Greków z Persami

1. Powstanie i rozwój Państwa Perskiego
W VI w.p.n.e Persowie, lud indoeuropejski zamieszkujący Wyżynę Irańską w wyniku zwycięskich wojen podbił obszary Bliskiego Wschodu. Powstało w ten sposób mocarstwo rozciągające się od Indii na wschodzie po M. Egejskie na zachodzie. Największą potęgę osiągnęło państwo perskie za rządów DARIUSZA I (przełom VI/V w.p.n.e), który podzielił je na prowincje tzw. Satrapie (zarządzali nimi satrapowie), rozbudował system dróg, stworzył tajną policję (tzw. „oczy i uszy królewskie”) pilnująca aby na podbitych ziemiach nie wybuchały bunty. Dzięki wielkim dochodom skarbu, król perski mógł wybijać cenione w całym ówczesnym świecie złote monety.

2. Powstanie Greków Jońskich (499-494 r.p.n.e)
Persowie w VI w.p.n.e podbili miasta jońskie (tzn. miasta greckie w Azji Mniejszej- największymi z nich były: Milet i Efez). Aby uzyskać lepszą kontrolę nad Grekami jońskimi w podbitych miastach wprowadzili Persowie TYRANIĘ. Spotkało się to z niezadowoleniem Greków, którzy w 499r. rozpoczęli powstanie przeciw panowaniu perskiemu. Powstańcy szukali pomocy w Grecji macierzystej. Niestety niewielkie oddziały wysłały jedynie Ateny i miasto Eretria. Po stłumieniu powstania Persowie postanowili ukarać te miasta (tzn. Ateny i Eretrię) i podbić Grecję, aby zapewnić sobie spokój na zachodniej granicy państwa- tak doszło do wojen grecko- perskich.

3. Najazd perski na Ateny- Maraton (490 r.p.n.e)
W 490 r.p.n.e flota perska pojawiła się u wybrzeży Grecji: Persowie zdobyli i zniszczyli Eretrię, a następnie armia perska wylądowała w Attyce niedaleko Maratonu. Armia ateńska, którą dowodził MILTIADES zadała Persom klęskę w bitwie pod Maratonem. Po zwycięstwie armia ateńska obawiając się ataku Persów na pozbawione obrońców miasto (tzn. Ateny) szybko rozpoczęła odwrót. Przed armią dotarł do Aten goniec, który po zawiadomieniu mieszkańców o zwycięstwie miał umrzeć z wysiłku (słynny „bieg maratoński”)

4. Przygotowania Greków do odparcia kolejnego najazdu perskiego
W Grecji zdawano sobie sprawę, że w 490 r.p.n.e Persowie wysłali do Aten tylko cząstkę swych sił. Należało się spodziewać najazdu całej armii perskiej. W obliczu tego zagrożenia część państw greckich postanowiła się poddać władcy „Wielkiego Króla” (tytuł króla Persji). Sparta i Ateny były zdecydowane walczyć. W Atenach po Maratonie doszło do rywalizacji dwóch stronnictwo:
- jedno pragnęło rozbudować armię ludową,
- drugie dążyło do zbudowania wielkiej floty wojennej, która pokonałaby Persów na morzu.
Zwyciężyło stronnictwo „morskie” pod przywództwem TEMISTOKLESA- Ateny przystąpiły do budowy wielkiej floty.

5. Najazd Kserksesa na Grecję (480 r.p.n.e)
W 480 r.p.n.e po przekroczeniu cieśniny Dardanele do Grecji wtargnęło ponad 100 tys. armii perskiej, którą dowodził sam król KSERKSES. Armii towarzyszyła płynąca wzdłuż wybrzeży greckich potężna flota (ponad tysiąc okrętów). Państwa greckie, które postanowiły walczyć z Persami utworzyły tzw. ZWIĄZEK PANHE’LLENSKI (481 r.p.n.e) pod przywództwem SPARTY.

a) bitwy pod ARTEMIZJON i pod TERMOPILAMI (480 r.p.n.e)
Grecy postanowili zatrzymać armie perską w wąskim przesmyku TERMOPILE przez który prowadziła jedyna droga z Grecji północnej do środkowej. Jednocześnie flota grecka zajęła stanowiska niedaleko Termopil, koło przylądka Artemizjon. Flota perska zaatakowała grecką, a jednocześnie armia perska próbowała sforsować Termopile. Przez trzy dni Grecy pod dowództwem króla Sparty LEONIDASA bronili Termopil, zadając nieprzyjacielowi duże straty. Trzeciego dnia Persowie obeszli jednak stanowiska greckie górskimi ścieżkami i zaatakowali Termopile od tyłu. Na wieść o tym manewrze perskim Leonidas odesłał oddziały greckie, a sam na czele 300 Spartan bronił Termopil do końca. Wszyscy Spartanie zginęli, lecz ich bohaterstwo umożliwiło flocie greckiej wycofanie się spod Artemizjon, dzięki czemu uniknęła ona okrążenia.

b) bitwa pod SALAMINA (480 r.p.n.e)
Po opanowaniu Termopil Persowie zajęli całą Grecję środkową- zdobyli i spalili Ateny. Ludność Aten została ewakuowana na wyspę Salaminę, koło której zgromadziła się również flota grecka. Pozycję tę wybrał TEMISTOKLES- wąska zatoka uniemożliwiała jednoczesny atak całej flocie perskiej. Doszło do bitwy morskiej, w której flota perska została pobita i w przeważającej mierze zniszczona. Po tej klęsce Kserkses odpłynął do Azji, pozostawiając w Grecji armię lądową, która miała dokończyć podboju Grecji.

c) bitwa pod PLATEJAMI (479 r.p.n.e)
W następnym roku (479 r.p.n.e) wojska greckie, liczące ok. 70 tys. żołnierzy, dowodzone przez Spartanina PAUZANIASZA starły się ze 100 tysięczną armią perską pod Platerami. Bitwa zakończyła się pogromem persów- widmo podboju Grecji przez Persów zostało przekreślone.

d) bitwa pod MYKALE (479 r.p.n.e)
W tym samym roku pod Mykale (u wybrzeży Azji Mniejszej) flota grecka rozbiła flotę perską.

6. Wojny Grecko- Perskie (479-449 r.p.n.e)

a) powstanie ZWIĄZKU MORSKIEGO (478/477 r.p.n.e)
Pokonanie Persów pod Mykale umożliwiło wyzwolenie wysp greckich na Morzu Egejskim spod panowania Persji. Dla dalszego prowadzenia wojny z Persją miasta greckie utworzyły Związek Morski, pod przywództwem Aten. Członkowie Związku mieli dostarczać okręty bądź pieniędzy na prowadzenie wojny z Persją. Mimo znacznych sukcesów- wyzwolenie spod panowania perskiego wszystkie wyspy na M. Egejskim. Cypr i szereg miast w Azji Mniejszej- bardzo szybko doszło do konfliktów w obrębie Zw. Morskiego. Wiązały się one z polityką Aten, które dążyły do przekształcenia Związku we własne państwo i dlatego ograniczały prawa innych członków. Bunty przeciw zaborczej polityce Aten były krwawo tłumione przez flotę ateńską.

b) POKÓJ KALIASZA (449 r.p.n.e) zakończył się wojną z Persją, która uznała niezależność wyzwolonych miast greckich i zobowiązała się do wy cofania swej floty z M. Egejskiego.

7. POKÓJ KRÓLEWSKI (387/386 r.p.n.e)
Wojny, które toczyły ze sobą państwa greckie o dominację w Grecji (np. wojna peloponeska między Spartą a Atenami w II poł. V w.p.n.e) umożliwiły Persji ponowne opanowanie miast jońskich, Grecy zaakceptowali ten stan rzeczy zawierając z Persją tzn. pokój królewski.