Przyczyny sukcesów Greków w wojnach z Persami w V w.p.n.e.

Wojny grecko-perskie były z pewnością jednymi z najbardziej znanych i znaczących konfliktów zbrojnych w historii Europy. Były one próbami podboju Grecji i wymuszenie na greckich poleis uznania hegemoni Persji, czyli zaakceptowania przywództwa. Bitwy te toczone były w V wieku p.n.e. i dzięki różnym czynnikom oraz sukcesom podczas bitew, zakończyły się wygraną Hellenów.

Za rządów króla Dariusza, persowie narzucali koloniom greckim podatki i daniny. Doprowadziło to do buntu Greków z Jonii i wybuchnięcia powstania jońskiego, które trwało od 499 do 494 r.p.n.e. Mimo wsparcia m.in. Ateńczyków, zostało ono brutalnie stłumione przez Persów. Po tym powstaniu król perski wysłał wiadomość do greckich poleis, żądanie o uznanie jego władzy. Żądanie to spełniły wszystkie państwa wyspiarskie basenu Morza Egejskiego i liczne poleis z Grecji na kontynencie lecz, zostało odrzucone przez Ateny i Spartę.

W odpowiedzi na odmowę tych poleis, w 490 r.p.n.e. Dariusz zorganizował wyprawę przeciwko Grekom. Dowództwo powierzył Datysowi z Medii oraz Artafernesowi. Ateńczycy i platejczycy stoczyli walkę na czele z Miltiadesem. Bitwa toczyła się na otwartym polu, co dzięki wyszkoleniu technicznemu greków i umiejętności walki w falandze poprowadziło hellenów do zwycięstwa, mimo liczby ich armii, która wynosiła prawie dwa razy mniej niż armii perskiej. Po porażce Persowie wycofali się do Azji Mniejszej. Ich przegrana pod Maratonem odbiła się szerokim echem po całej Grecji.

Persowie wrócili do Grecji po 10 latach. W roku 480 r.p.n.e. sam “król królów” Kserkses poprowadził wielką wyprawę przeciw Helladzie. Świadomi o zbliżającym się wrogu Grecy przygotowali linię obrony w wąwozie Termopile, składającą się z 300 spartańskich hoplitów i 7000 żołnierzy greckich pod wodzą króla Leonidasa. Ich zadaniem było jak najdłuższe powstrzymanie armii perskich. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Persów, którzy wygrali dzięki zdradzie jednego z miejscowych pasterzy. Również po bitwie wielu greków uciekło z swoich miast na Peloponez i okoliczne wyspy.

W tym samym roku doszło do jeszcze jednej bitwy, która miała na celu obronienia przez greków półwyspu. Grecka flota pod dowództwem Eurybiadesa z Sparty zajeła pozycję pod Salaminą. Jednak większą rolę w tej bitwie odegrał Temistokles z Aten, genialny strateg i polityk. Skłonił on Kserksesa do zaatakowania na swoich warunkach niesprzyjających dla floty perskiej, która na niewielkiej przestrzeni nie mogła wykorzystać przewagi liczebnej. Hellenowie odnieśli zwycięstwo.

Bitwa pod Platejami w 479 r.p.n.e. była decydującym starciem. Obie strony konfliktu wystawiły do walki wojska, które liczyły ogromną ilość żołnierzy. Grecy rozgromili armię perską dzięki nieustępliwości Spartan prowadzonych przez Pauzaniasza, którzy przyjęli na siebie główne uderzenie. W tej walce zginęło tysiące persów. Po srogiej klęsce wycofali się oni z większości terenów greckich.

Jednym z czynników wygranych bitew przez greków było spartańskie wychowanie, które stosowano w Sparcie. Polegało ono na kształtowaniu wytrzymałości, dyscypliny i bezwzględności. Siedmioletni chłopcy opuszczali dom i do dwudziestego roku życia byli szkoleni w walce. Dostawali minimalne racje żywnościowe, chodzili boso i nosili jedną szatę przez cały rok. Wszystko to po to, aby zahartować młodych wojowników. Nawet niemowlęta były sprawdzane czy są wystarczająco silne, jeśli nie, porzucano je w górach. Miało to na celu wyeliminowanie słabszych jednostek.

Uzbrojenie Hellenów również wpłynęło na wyniki odbytych bitew. Hoplici, czyli ciężkozbrojni piechurzy, stanowili podstawę armii greckich poleis. Każdy hoplita posiadał długą włócznię, krótki miecz, okrągłą tarczę, zwaną hoplonem oraz hełm z brązu, pancerz i nagolennice. Walczyli w szyku zwanym falangą, który zapewniał im wielką skuteczność walki. Zazwyczaj składała się z ośmiu szeregów, w których hoplici musieli ściśle współpracować z sobą i osłaniać się nawzajem. Ta formacja idealnie nadawała się na starcia frontalne, lecz nie sprawdzała się w starciach z konnicą i ataków z skrzydeł.

Dużą rolę w bitwie pod Salaminą odegrała flota grecka. Podstawowymi jej jednostkami były triery, czyli trójrzędowce. Były wprawiane w ruch dzięki wiosłom i żaglom, a ich podstawową bronią był taran, którym podczas walk można było taranować okręty wroga. Miały długość około 40 metrów i były niezwykle zwrotne. Załoga triery zwykle składała się z marynarzy, w tym sternika i dowódcy oraz małej liczbie hoplitów i łuczników.

Wojny Greków z Persami ciągnęły się do połowy V w. p.n.e. Zakończyło je w 448 r. p.n.e. zawarcie tzw. pokoju Kalliasa. Persja zrzekła się dążeń do panowania nad rejonem Morza Egejskiego i uznała niezależność greckich polis w Azji Mniejszej.

Na podstawie faktów można śmiało stwierdzić, iż Grecja pomimo mniejszości liczebnej wojsk przewyższyła Persję pod względem strategii, taktyki oraz uzbrojenia. Tak więc triumf Hellenów podczas wojen grecko-perskich w V w.p.n.e. był spowodowany m.in. spartańskim przywództwem, ateńską lojalnością i grecką siłą bojową.