Nowożytność -od odkryć geograficznych do Pierwszej rewolucji przemysłowej

Wielkie Odkrycia Geograficzne
1.Przyczyny wielkich odkryć geograficznych
a) przyczyny techniczne
- nowe konstrukcje statków
- rozpowszechnienie kompasu
- użycie siatki kartograficznej b)przyczyny polityczno – gospodarcze
-zamknięcie przez Turków szlaku handlowego w europie na daleki wschód
-chęć wzbogacenia się władców Hiszpanii i portugalii
-zakończenie wojny z arabami
2. Główne wyprawy odkrywcze
a)odkrycie ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492r.
b) odkrycie drogi morskiej do Indii przez Vasco da Gama w 1498r.
c) wyprawa Amerika Vespucciego1499r.
d) wyprawa do dokoła świata Ferdynanda Magellana 1519-22r.
3. skutki wielkich odkryć geograficznych
a) skutki pozytywne
- odkrycie nowych terytoriów, wzrosła wiedza ludzi o świecie
- wzrost umiejętności żeglarskich
- rozwój wielkiego handlu
- poznanie nowych roślin (kakao, kauczuk, tytoń|)
- rozwój gospodarczy Europy
- poznanie przypraw
b) skutki negatywne
- ludobójstwo Indian
- zniszczenie cywilizacji Inków i Azteków
- powrót niewolnictwa
- wyludnienie części Afryki
- rozwój piractwa
- rozwój kolonizacji
c) skutki naturalne
-przesunięcie się centrum handlu Europejskiego z obszaru morza Śródziemnego na wybrzeże Atlantyku
-podział świata na strefy wpływów


Ekspansja zamorska i jej oddziaływania na Europę /
a) Kolonialne państwo hiszpańskie - W wyniku przeprowadzonych podbojów Hiszpanie stali się panami olbrzymich obszarów, obejmujących Meksyk, Amerykę Środkową i Amerykę Południową, z wyjątkiem Brazylii, gdzie usadowili się Portugalczycy. Do kolonii napływały stałe masy osadników w charakterze żołnierzy, urzędników, kupców, przedsiębiorców przemysłowych, zjawili się również i misjonarze, mający nawracać krajowców-pogan na wiarę chrześcijańską. Hiszpanie nie zadowolili się jednorazowym złupieniem ludności podbitej, kraje te miały zdobywcom przynosić stały dochód i bogactwa. Źródłem tych bogactw były kopalnie szlachetnych kruszców i drogich kamieni oraz plantacje. Europejczycy szybko się bowiem zorientowali, że wprawdzie w Ameryce nie rosły „korzenie”, ale warunki klimatyczne pozwalały na przeszczepienie pewnych roślin z Azji i Afryki. Tak powstały plantacje trzciny cukrowej, bawełny, kawy i herbaty.
b) Kolonie portugalskie – Inny charakter miały kolonie portugalskie. Portugalczycy rychło zorientowali się, że właściwy „rynek korzenny” znajduje się na półwyspie Malakka i na Molukkach. W następnych wyprawach opanowali Portugalczycy szereg punktów na tych terenach i założyli tam swoje faktorie handlowe. Główną bazą całego handlu i panowania Portugalczyków na Wschodzie buł port Goa, położony na północ od Kalikut. Jedynym konkurentem Portugalczyków w handlu z Indianami byli Arabowie. Portugalczycy przystąpili do niszczenia tego handlu. Flota portugalska patrolowała szlaki wodne, a napotkawszy statek arabski, konfiskowała towar i bezlitośnie zatapiała statek wraz z całą załogą. Zniszczywszy szereg nadbrzeżnych miast arabskich, Portugalczycy opanowali twierdze Ormuz przy wejściu do Zatoki Perskiej i Aden u wylotu Morza Czerwonego. Przecinając w ten sposób definitywnie arabski szlak handlowy i przejmując na okres półtora wieku monopol handlu ze Wschodem. Handel z krajami Wschodu nie koncentrował się jednak w Portugalii. Przejeżdżające z Indii statki zatrzymywały się jedynie w Lizbonie i kierowały się dalej do Antwerpii, gdzie znajdował się właściwy ośrodek europejskiego handlu kolonialnego i kontynentalnego. Do Antwerpii zjeżdżali się kupcy z całej Europy i dokonali transakcji kupna i sprzedaży. Powstała tu pierwsza giełda, gdzie zawierano umowy na dostawę towarów. Umowy dotyczyły często towarów będących jeszcze w drodze, stąd ryzyko, które bądź przynosiło wielkie bogactwa, bądź stawało się przyczyną bankructwa.
3. Niewolnictwo w Ameryce.
Ludność miejscową zamienili zdobywcy w niewolników i zmuszali ją do pracy w kopalniach i na plantacjach. Praca ta odbywała się w straszliwych warunkach i doprowadziła do wyniszczenia Indian. Aby zabezpieczyć sobie potrzebną siłę roboczą, zaczęto sprowadzać do hiszpańskich kolonii w Ameryce Murzynów z Afryki. Handel niewolnikami stał się nowym źródłem dochodów dla pozbawionych wszelkich skrupułów przedsiębiorców, organizujących polowania na Murzynów w Afryce. Schwytanych przewożono do Ameryki i sprzedawano na rynkach niewolniczych plantatorom.


Dualizm rozwoju gospodarczym Europy /
Dwa kierunki w rozwoju gospodarczym Europy
Spowodowany był odkryciami nowych lądów, rozwojem państwa kolonialnych, wzrostem zaludnienia (wiecej żywności, brak epidemii), postępem technicznym, rozwojem handlu, sytuacją polityczną scentralizowanych państw
W Europie zachodniej rozwinęła się towarowo-pieniężna a na wschód od Łaby folwarczno-pańszczyźniana
GOSPODARKA TOWAROWO – PIENIĘŻNA GOSPODARKA FOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANA
- Zyski czerpali bankierzy, kupcy, przemysłowcy, do których - zyski czerpała część szlachty – stąd jej zróżnicowanie
należał kapitał – zasoby pieniżne oraz dobra służące wymianie ekonomiczne
handlowej i produkcji
-wolność osobista chłopów, zatrudnienie bezrolnych w miastach - przywiązanie chłopów do ziemi zakaz opuszczania wsi
- dzierżawy ziemi przez chłopów którzy płacili czynsz włascicielom - zwiększenie wymiaru pańszczyzny (darmowej pracy)
- aktywizacja gospodarcza szlachty poprzez np. ogradzanie w - dominuja uprawy zbóż, rozwój folawrku szlacheckiego;
Anglii (szlachta – właściciele ziemi odbierali ją chłopom i zamieniali upowszechnienie gospodarki ekstensywnej – wzrost
na pastwiska, stąd ruina wielu chłopskich gospodarstw) produkcji osiagany poprzez powiększenie obszaru uprawy
zapotrzebowanie na wełnę wiązało się z rozwojem sukiennictwa a nie przez wzrost wydajności.
- hodowlą owiec i sprzedażą wełny zajmowała się tzw. nowa - odpowiednikiem angielskiej nowej szlachty była w
szlachta – gentry; jej sposób zarobkowania przeczył tradycyjnemu w Polsce średnia szlachta, organizująca folwark
pogładowi, że szlachta nie może aktywnie uczestniczyc w zyciu pańszczyźniany.
Ekonomicznym
- spadek upraw zbóż na rzecz hodowli, przy opłacalności sprowadznia - wykorzystanie zapotrzebowania Europy zach na zboża
zbóż z Europy Wsch. Bydło, drewno, skóry
- rowoj dużych osrodków miejskich (ponad 100 tys. Mieszk) - upadek miast (z wyjątkiem portowych) niekorzystne
nowa struktura mieszczaństwa, podniesienie poziomu życia ustawodastwo antymiesczeńskie
- udział w wymianie towarowej z koloniami nowe szlaki - rozwoj osadanictwa na Kresach wschodnich, rozwój
handlowe – spadek znaczenia handlu śródziemnomorskiego na handlu bałtyckiego, zdominowanego przez Holendrów
rzecz nowych kierunków przez Atlantyk
- rozwoj kampanii kupieckich
- rozwoj systemu nakladczego i początki manufaktur (były to zakłady - dominacja produkcji cechowo-rzemieślniczej
gdzie istanił podział pracy, a czynności wykonywano recznie)
- kształtowanie się rynku
- kapitalistyczna droga rozwoju - refeudalizacja – czyli powrót do feudalizmu.


Reformacja i jej oddziaływanie na społeczeństwo Europy /
PRZYCZYNY:
- Krytyka Kościoła za nieksi poziom moralny, intelektualny i laicyzacja duchowieństwa
- Powiekszenie dobr koscielnych m.in. przez nadania ziemskie, ucisk fiskalny Koscioła – pobierano dziesięcinę, świętopietrze, sprzedawno odpusty
- Laczenie w jednym reku kilku stanowisk koscielnych
- Walka koscioła o wladze polityczna w niemczech, włoszech, polsce, wlasne sadowictwo, liczne przywileje
- Popieranie przez duchownych wlasnych rodzin (nepotyzm)
- Opor wladcow, szlachty, chlopow przeciwko nadmiernej wladzy Koscioła, chec unizezaleznienia się od papiestwa, wola wladcy np. Henryka VIII w Anglii
- Wystapienie M.Lutra w Wittenberdze w 1517 roku (95 tez) przeciwko odpustom – poczatek reformacji
LUTERANIZM:
- Wiara podstawa zbawienia, zrodlem wiary Biblia, dopuszczenie swobodnej interpretacji Biblii, uproszczona liturgia mszy w języku narodowym, chrzest komunia pod dwiem postaciami, likwidacja zakonow, zniesienie celibatu, podporzadkowanie Koscioła walsdzy swieckiej.
KALWINIZM:
Jan kalwin w 1536r. w swoim trkatacie wyłozył swoja doktryne: podział ludzi przez Boga na wybranych i potepionych; przejawem łaski bozej jest cnotliwe zycie, modlitwy i czytanie biblii, bogactwo, praca, rezygnacja z przyjemności – kalwinizm glosił surowe zasady moralne.
- Demokratyczny zarzad kosciołem (konstystorz składajacy się z duchownych i siwckich0 konstystorz nadzorował obywateli i mogł ich karac
- Nie uznawał hierarchii koscielnej, zakonów, celibatu, kultu swietych, pozostawił chrzest i komunie, znoszac pozostałe sakramenty.
- Wpływy we francji (hugenoci) w niderlandach, w siegmiogrodzie i Polsce (szlachta) – religi mieszczan, burżuazji
ARIANIE (BRACIA POLSCY):
Powstali z rozłamu wśród kalwinów w 1562r. negowali dogmat o Trójcy Świętej, zbawienie osiaga się przez wlasna prace, glosili hasła utopijne: wolnośc dla chłpów, wspólne użytkowanie ziemi, odmowa służby wojskowej; wpływy wśród chłopów, drobnej szlachty – centrum w Rakowie.
ANGLIKANIZM:
- Henryk VIII dążył do unieważnienia małżeństwa z Katarzyna Aragońską i wzmocnienia władzy królewskiej; rozwód z Katarzyną był okazja do zerwania z Rzymem, Henryk został głową Kościoła
- Konkfskata dobr kościelnych, rozwiązanie zakonow, komunia pod dwiema postaciami, pozostawiono zasady i hierarchie duchownych katolickich
- Krwawy terror w stosunkudo przeciwnikow zarwanie z rzymem, chwilowy powrót do katolicyzmu za panowania Marii Tudor, ugruntowanie anglikanizmu za panowania Elzbiety I wielkiej.
SKUTKI REFORMACJI:
- Wojny religijne w Europie
- Pokoje religijne: Augsburg (1555r.); Nantes (1598r.), konfederacja warszawska (1573r.)
- Rozbicie Kościoła. Pogłębienie podziału politycznego państw Europy
- Przejęcie majątku koscielnego wzmocniło pozycję władców
- Wprowadzenie jezyków narodowych do obrzedów religijnych, rozwój literatury i poezji
- Nowa etyka purytańska
- Kontrreformacja


Idee oświecenia /
Oświecenie – ruch intelektuany wieku XVIII, polegający na krytyce ustalonych poglądów i postaw, popierający potęgę ludzkiego umysłu, kult wiedzy;
=>krytycyzm – aktywny stosunek intelektu wobec rzeczywistości i samego siebie;
=>racjonalizm – „myslę wiec jestem” Rene Descartes (Kartezjusz); => empiryzm – najważniejsze w poznaniu jest doświadczenie; =>religia naturalna – myśl filozofów angielskich, dążących do stworzenia uniwersalnej religii wszystkich ludzi, krytyka Kościoła za nietolerancję, ciemnotę, upzywilejowaną pozycję; =>deizm – zachowywał wiarę w Boga, ale odrzucał boską ingerencję w sprawy ludzi, =>ateizm – całkowite odrzucenie istnienia Boga
=>Ideałem epoki byłl człowiek wykształcony błyskotliwy, kosmopolita, władający językiem francuskim należący do salonów literackich, klubów, wolnomularstwa; rozkwit teatrów;
=>rozwój szkolnictwa ze szczególnym uwzględnieniem nauk przyrodniczych, matematyki, prawa; =>rozkwit czytelnictwa książek.
Przedstawiciele oświecenia:
Isaac Newton – prawo powszechnego ciążenia, zasady mechaniki, John Locke - rozum ludzki to „tabua rasa”; Wolter – „król filozofów”, krytyka społeczeństwa szlacheckiego; Charle Monteskiusz – trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą; Jan Jakub Rousseau – afirmacja uczucia, prawo dziecka do swobodnego rozwojup teoria państwa liberalnego;
Rozkwit nauk:
Astronomia: Ole Romer, Marcin Poczobutt Odlanicki, j. Śniadecki; chemia – A. Lavoisier, M. Łomonosow; ekonomia – A. Smith, Antoni Popławski; systematyka roślin – K. Linneusz, J L Buffon – przyrodnik,; medycyna – W. Harvey, R Czerniakowski; J. Badurski; wynalazki – B. Franklin, J Watt (maszyna parowa)


Urbanizacja Europy /
Definicja urbanizacji
Pojęcie urbanizacja może być różnie rozumiane. Z demograficznego punktu widzenia urbanizacja to koncentracja ludności w miastach, aglomeracjach i regionach miejskich. W aspekcie osadniczym urbanizacja to:
- koncentracja funkcji miejskich;
- rozwój istniejących miast;
- przekształcanie się osad miejskich w wiejskie;
- powstawanie nowych miast;
- tworzenie aglomeracji miejskich;
- przemiany w zakresie organizacji osiedli ( rozwój budownictwa wielokondygnacyjnego)
Proces urbanizacji rozumiany z punktu widzenia przemian społeczno-kulturowych to rozpowszechnienie się tzw. miejskiego stylu życia. (takie przemiany dokonują się w dwojaki sposób: w skutek zmian postaw i zachowań imigrantów ze wsi, oraz przez przenikanie miejskiego stylu życia na obszary niezurbanizowane).
W geografii osadnictwa wyróżnia się dwa podstawowe typy ludności: wiejską i miejską.


I rewolucja przemysłowa
Rewolucja przemysłowa to całokształt przemian technicznych, ekonomicznych i społecznych związanych z powstawaniem wielkiego przemysłu fabrycznego i nowoczesnej cywilizacji przemysłowej.
Epokę przemysłu rozpoczyna rewolucja, przedprzemysłowa, która dokonała się na przełomie XVI i XVII wieku w Anglii. Wynalezienie nowego źródła energii cieplnej- węgla doprowadziło do intensywnego rozwoju górnictwa węglowego. Anglicy rozbudowali system dróg i kanałów celem usprawnienia transportu. Anglia stała się najlepiej rozwiniętym krajem świata, a jej przemysłowe osiągnięcia szybko zaczęły być wykorzystywane w Holandii, Włoszech, Francji, a także w nieco późniejszym okresie w Europie Środkowej.
W końcu XVII wieku w Wielkiej Brytanii zaczęły się przeobrażenia, dzięki którym gospodarka kraju, zdominowana dotychczas przez oparte na feudalnych stosunkach rolnictwo, przeszła całkowitą transformacje. Brytyjczycy stali się pionierami rewolucji przemysłowej, która miała ogarnąć cały świat