Prehistoria, starożytność, średniowiecze, nowożytność, pierwsi ludzie, epoki- ściąga

Dzieje ludzkości dzielimy na: prahistoryczny(najdłuższy, trwający od źródeł pisanych) i historyczny.
Periodyzacja - podział na ery, okresy, epoki i stulecia. (okresy XII w. Joachim z Fiore (Ojca, Syna, Ducha)
Personalistyczny podział dziejów - p.n.e. i n.e. (V w. twórca - św. Augustyn, biskup Hippony)
Proces rozwoju kultury matreialnej człowieka- wytwarzanie i stosowanie narzędzi
Myślenie refleksyjne, przekazywanie doświadczeń pokoleniom, mowa, poczucie dobra i zła

PREHISTORIA:
-od 10 mln (pojawienie Hominidów) lub 130-160 tys. lat p.n.e. (pojawienie Homo sapiens sapiens)
-do czwartego tys. p.n.e. (pojawienie sie pisma)
Pismo- system umownych znaków służących do utrwalania lub zastępowania języka mówionego. ( kipu (Indiańskie) aroko (Murzyni)).
STAROŻYTNOŚĆ:
-od czwartego tys. p.n.e. a czwartą połową piątego wieku. Zakończenie:
-293- reformy Dioklecjana
-313- ogłoszenie edyktu mediolańskiego
-370- pojawienie się Hunów w Europie; początek wędrówki ludów
-395- śmierć cesarza Teodozjusza Wielkiego i podział cesarstwa na wsch. i zach.
-476- odesłanie insygniów władzy z Rzymu do Konstantynopola; obalenie Romulusa Augusta
-481- przejęcie władzy w państwie Franków przez Chlodwiga
-527- objęcie rządów cesarskich w Bizancjum przez Justyniana Wielkiego
-622- ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny
-800- cesarska koronacja Karola Wielkiego
ŚREDNIOWIECZE:
-od IV poł. V w. do XV w. Zakończenie:
-1270- śmierć Ludwika IX i ostatnia krucjata
-1305 lub 1309- Klemens V papieżem, przeniesienie do Awinionu
-1348- epidemia dżumy, zmniejszenie Europy o 1/3
-1450- druk, Europa, Jan Gutenberg
-1453- upadek cesarstwa bizantyjskiego
-1492- odkrycie Ameryki
-1517- wystąpienie Marcina Lutra
-1526- powstanie państwa Wielkiego Mongoła w Indiach
OKRES WCZESNONOWOŻYTNY:
-od XVI do XVIII (-1789- Wielka Rewolucja Francuska)
OKRES NOWOŻYTNY:
-od XVIII do poł. XX w. (-1918- zakończenie I wojny światowej)
DZIEJE NAJNOWSZE:
-po I wojnie.
ŹRÓDŁA HISTORYCZNE
Pisane: Niepisane
-aktowe (dokumentacyjne, normatywne) notatki powstałe na użytek chwili -archeologiczne (wykopaliskowe)
*notatki urzędowe, spisy inwentarza gospodarczego, sprawozdania szczątki naczyń, uzbrojenia, przedmiotów, ludzki i
skodyfikowane prawa, edykty, unie, pakty -obiekty architektoniczne
-epistolarne (listowe) -dzieła sztuki: obrazy, posągi, rzeźby,biżuteria
-hagiograficzne (żywoty św.) św.Stanisława, Wojciecha
-historiograficzne:
*kroniki (Jana Długosza)
*roczniki (Świętokrzyskie, Śląski)
*Kazania (Piotra Skargi)
*Pamiętniki (Z powstania Wa-wskiego)
*Wspomnienia
-biograficzne (żywoty cesarzy, monarchów)

Powstanie Ziemi: 4,5 miliarda ery-okresy-epoki
Antropogeneza- fazy rozwoju człowieka
AUSTRALOPITEK: 5 mln, 125-150 cm, 380-700 cm3, dwunożny chód, wykonywał prymitywne narzędzia AFRYKA
HOMO HABILIS: (człowiek uzdolniony) 2 mln (wąwóz Olduvai, TANZANIA) 125 cm, 560-700 cm3, dokładne przedmioty
HOMO ERECTUS: (człowiek wyprostowany, Pitekantrop) 1,8-1,7 mln, 160-170 cm wzrostu, 1000-1200 cm3 obj. mózgu,
dominacja nad zwierzętami, abstrakcyjne myślenie, posługiwanie się ogniem, udoskonalanie narzedzi, CAŁY ŚWIAT
NEANDERTALCZYK: 300-200 tys. lat temu, 150-160 cm wzrostu, 1370-1560 cm3 obj. mózgu, mowa, ogień, osiadły tryb
życia, wierzenia religijne, dominowały nad zwierzętami, abstrakcyjne myślenie
HOMO SAPIENS SAPIENS: 60-50 tys. lat temu, 1490-1500 cm3, 170-190 cm, szczuplejszy, Cro-Mangon.

PALEOLIT: st. ep. kamienia, 2,5 mln p.n.e. - XI tys. p.n.e.
-łuk, obróbka kości, drewna, kamienia, krzemienia, rytnictwo, "lodówki", koczowali, kult lunarny, życia i płodności, figurki Wenus,
świątynie,
MEZOLIT: X tys. p.n.e. - VI tys. p.n.e.
-koczowali, myślistwo, rybołustwo, zbieractwo,
NEOLIT: IX tys. p.n.e. - III tys. p.n.e.
Hodowla i rolnictwo, radło, pierwsze osady, administracja, sieci irrygacyjne, tkactwo, koszykarstwo, garncarstwo, handel, złoto, srebro, miedź, brąz,
kulty: u myśliwych - paleolityczne, rolnicy - solarne (obserwacja czynników wpływających na żyzność gleby) uwielbienie Wielkiej Matki, demony, duchy,
POLITEIZM,
najstarsze osady: Jerycho (dolina Jordanu), Tell Halaf (Mezopotamia), Eridu (Irak, Eufrat), Catal Huyuk (Turcja)
EPOKA BRĄZU: (90% miedzi i 10% cyny) III tys. p.n.e. - I tys. p.n.e.
kopalinictwo, hutnictwo, koło, pismo, wóz na kołach, statek, idea megalityczna (Carnac w Bretanii, Stonehenge, groby korytarzowe, dolmenowe, galeriowe,
skrzynkowe, o konstrukcji kamienno-ziemnej, menhirowych)