Cechy stylu młodopolskiego.

Na przykładzie wybranych fragmentów literackich wskaż charakterystyczne cechy stylu młodopolskiego.

Młoda Polska - epoka mająca swój początek w 1890 roku, a mająca swój kres w 1918 roku. Epoce nadawano przeróżne nazwy. Modernizm (modny, nowoczesny) nazwa pierwszej fazy rozwoju epoki (5-7 lat). Charakteryzował go skrajny indywidualizm, metafizyka, szokujący sposób bycia artystów. Chciano unowocześnić świat, zmienić go na lepsze. Neoromantyzm- kierunek artystyczny XIX I XX wieku. Nawiązywał do romantyzmu i jego twórców. (Mickiewicza, Słowackiego, Norwida). Secesja- kierunek w sztukach plastycznych oraz w architekturze. Dekadentyzm- ruch artystyczny oraz światopogląd. Charakteryzowała go totalna niechęć do istnienia, wyczerpanie ideologii życia, sensu życia. „Fin de siecle” -koniec wieku. Styl bycia końca XIX wieku. Takie oto nazwy próbowano nadać epoce jednak najbardziej przyjęła się ta najogólniejsza nazwa, czyli „Młoda Polska”.
Wśród kierunków artystycznych epoki należy wyróżnić trzy najważniejsze z nich: naturalizm, symbolizm, impresjonizm. Naturalizm stworzył Emil Zola. Twórcy naturalistyczni utożsamiali społeczeństwo z organizmem żywej istoty, człowieka pojmowali jako cząstkę natury. Impresjonizm znalazł odzwierciedlenie głownie w malarstwie. Często w parze z naturalizmem gdyż używano go podczas opisów przyrody i barw. Symbolizm- głosił iż dzieło artystyczne ma ukazywać problemy duchowe człowieka. Środkiem artystycznym jest symbol ( przedmiot, sytuacja, obraz) . Symbole miały na celu ukazanie tego czego nie można opisać słowami. W dalszej części wypowiedzi postaram się zaprezentować państwu charakterystyczne cechy stylu młodopolskiego na przykładzie wybranych fragmentów literackich.

Rozpocznę od charakteryzacji dramatu młodopolskiego. Tu moja uwaga skupiła się na dwóch utworach. Pierwszy z nich to „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Utwór można śmiało nazwać dramatem symbolicznym. Do napisania utworu zainspirowało autora wesele i ślub jego przyjaciela. ( Tetmajera ). W utworze spotykamy dwa rodzaje bohaterów: realistyczne oraz symboliczno-irracjonalne( duchy). Ze scen realistycznych wyczytać można stosunek Wyspiańskiego do zjawisk i uczuć. Symbolika w „ Weselu” jest bardzo urozmaicona. ( Chochoł symbolem narodu, Widmo symbolem utraconej miłości, Stańczyk symbolem patrioty , Rycerz symbolem honoru i patriotyzmu). W „Weselu” również przedmioty zostały ukazane jako symbole. ( Złoty Róg symbolem walki, Dzwon Zygmunta symbolem wielkości Polski i.t.p ). Również sceny są tu symbolami. ( Taniec Chochoła symbolem zniewolenia, niemocy narodowej).
Drugi dramat który chciałbym scharakteryzować to „ Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. Autorka w swojej twórczości ukazywała portrety psychologiczne kobiet. Dostrzegała wszelkie wartości. Utwory jej to wierny dokument epoki. Utwór uważam za dramat naturalistyczny. Spotykamy tu bardzo szczegółowe didaskalia. Autorka porusza tematy wstydliwe. Życie bohaterów utworu to życie w obłudzie, fałszu i ograniczeniu. Jest to sposób bycia Anny Dulskiej. Postawa głównej bohaterki zyskała miano „ dulszczyzny” ( skrywanie myśli, skąpstwo). Zapolska wszystko przedstawia naturalistycznie, nie ukrywa niczego. Ukazuje zakłamanie ludzi obłudnych, zacofanych i ograniczonych. Krytykuje mieszczaństwo, ośmieszając poszczególnych bohaterów, a szczególnie wyżej wspomnianą główną bohaterkę.

Przejdę teraz do charakteryzacji epiki młodopolskiej. Szczególnie ważne według mnie są tutaj dwa utwory. „ Chłopi” oraz „Ludzie bezdomni” . „ Chłopi” Władysława Reymonta ukazują wieś i życie chłopów w dawnej Polsce. Język autora jest jego własnym indywidualnym tworem. Najczęściej korzysta z zasobów gwary łowieckiej, gdyż z tych stron pochodzi. Utwór to epopeja wsi. Przedstawia panoramę życia mieszkańców wsi: obrzędy, prace przyzwyczajenia. W utworze urzekają znajomość środowiska, umiejętność syntetycznego ujęcia problemów wsi, obiektywizm i realizm pisania. Realizm prac domowych, impresjonizm w doborze kolorów opisujących przyrodę, symbolizm w scenie śmierci Boryny na polu, naturalizm w scenach drastycznych oraz opisach przyrody nadają niepowtarzalny charakter temu utworowi.
Kolejnym utworem, który chciałbym państwu zaprezentować jest powieść Stefana Żeromskiego „ Ludzie bezdomni”. Utwór charakteryzują dwie charakterystyczne dla Żeromskiego kompozycje literackie: ironia i liryzm. Liryzm ukazuje nam się tutaj w opisie przeżyć bohaterów. W opisach przyrody, opisach nastrojów, emocji bohaterów. Aby uzyskać taki efekt autor używa mnóstwo metafor i porównań. Ironia natomiast pojawia się gdy autor mówi o sprawach błahych w sposób niezwykle poważny, co nadaje charakter ironiczny wypowiedzi. W utworze możemy jeszcze odnaleźć elementy naturalizmu i realizmu. Występują one w opisach prymitywnych warunków życia bohaterów). Dodatkowo w utworze można spotkać elementy symboliki. O niezwykle urozmaiconej narracji również należy wspomnieć.

Ostatnim zagadnieniem które poruszę w tej wypowiedzi, będzie scharakteryzowanie liryki młodopolskiej. Myślę że najlepiej lirykę młodopolską ukazują utwory Jana Kasprowicza. Kasprowicz urzeka naturalizmem, realizmem oraz symbolizmem w swoich utworach. Jako że o symbolizmie mnóstwo się już państwo nasłuchali, przedstawię cykl sonetów „ Z chałupy” o bardzo naturalistycznym wyrazie. Sonety mają charakter opisowy. Ukazują nędze oraz ubóstwo wiejskie ( zniszczone domy, biedota w chałupie). Wnętrze chałupy to obraz niezwykle naturalistyczny. Opisy mieszkańców, opisy pogody, dają obraz precyzyjności w opisie „chałupy” . Naturalizm Kasprowicza charakteryzuje się obiektywizmem i bezstronnością. Wszystko jest opisywane precyzyjnie, szczegółowo z najmniejszymi drobiazgami. Brzydota, nędza, szokowanie czytelnika- dzięki tym czynnikom Kasprowicz nadaje niepowtarzalny wyraz swoich utworów.

Mam nadzieję, że wypowiedź ma była interesująca i przyciągnęła państwa uwagę. Temat taki wybrałem, ponieważ „młodą polskę” uważam za najbardziej interesującą epokę, o której można mnóstwo powiedzieć. Wiem że moja wypowiedź nie była idealna, ale na prezentację wszystkich walorów epoki potrzebował bym znacznie więcej niż 15 minut. W pracy swej zawarłem wszystko co mnie urzekło w literaturze młodej polski. To moje osobiste odczucia, moje osobiste zdanie na dany temat. Mam nadzieję że prezentacja spodobała się.