Wpływ kultury Antycznej na kulture Europejską

Dzisiejszy świat, a właściwie pogląd na jego ewolucje trudno wyobrazić sobie pomijając kulture starożytnego świata. Kultura ta rozwijająca się głównie w Grecji i w basenie Morza Śródziemnego, miała i ma ogromny wpływ na kulturę europejską. Na myśli mam dokładnie świat Greków. Ich dokonania historyczne, naukowe, bądź wkład w kulturę i sztukę dały punkt wyjścia do tego, co nazywamy obecnie kulturą europejską. Kultura antyczna miała swój początek w starożytnej Grecji. Głównymi ośrodkami, rozwijającego się życia kulturalnego, były Attyka i Jonia w V i IV wieku p.n.e.

Najpierw postaram się nakreślić ramy chronologiczne starożytności greckiej. Ponieważ starożytność jako taka, jest to epoka w dziejach historii świata obejmująca okres od ok. 4000 r. p.n.e. do XV wieku n.e., to w przypadku Grecji mówimy o 2000 roku p.n.e. do ok. IV wieku. n.e. W tym czasie dokonał się niebywały skok we właściwie każdej dziedzinie życia.

Pierwszym wzorem naśladowczym jakim się zajmiemy będzie teatr grecki. Dzisiejszy teatr wziął swój początek właśnie z kraju z półwyspu Peloponeskiego. Twórcami teatru byli: Ajschylos, Sofokles i Eurypides. To oni nadali kształt, wygląd i charakter teatrowi greckiemu. Na przełomie wieków teatr się zmieniał. Likwidowano pewne części teatru klasycznego i niejednokrotnie zastępowano je innymi. W dzisiejszych czasach już nie wystawia się tragedii o budowie takiej, jaką stworzył Sofokles (prolog, parodos, epejsodion, stasimony, oraz eksodos).

Kolejnym wzorem naśladowczym będzie malarstwo i rzeźba antyku. Malarstwo kształtowało się głównie na ścianach (m.in. freski) i wazonach. Przedstawiano przede wszystkim bogów i herosów oraz ważne wydarzenia. Zarówno w rzeźbie, jak i w malarstwie ukazywano piękno ciała. Przedstawiano postacie głównie nagie, dobrze zbudowane. Proporcje głowy do ciała wynosiły 1:8. Te proporcje do dzisiaj uznawane są za odpowiednieczego najlepszym przykładem są dwa dzieła Fidiasza- dwunastometrowy posąg Ateny na Akropolu i rzeźba Zeusa Olimpijskiego będącego jednym z siedmiu cudów Świata starożytnego, a także posąg Dyskobola autorstwa Myrona. Mówiąc o rzeźbie i malarstwie nie można pominąć architektury.

Architektura starożytnej Grecji dzieli się na 3 okresy: Archaiczny - do roku 500 p.n.e. (powstały wtedy pierwsze świątynie murowane), klasyczny - od 500 r. p.n.e. do 336 r. p.n.e. (wykształciły się wzory architektury greckiej- koryncki, dorycki i joński) oraz hellenistyczny - od 336 roku p.n.e. do 146 roku p.n.e. kiedy to na skutek podbojów Aleksandra Wielkiego architektura grecka rozprzestrzeniła się na cały Bliski Wschód. W przeciwieństwie do Rzymian, nie wnieśli raczej żadnych nowinek technicznych oprócz wyżej wspomnianych stylów. Ściany wznoszono z gładkich kamieni łączonych bez zaprawy, a na kolumnach umieszczano belki podtrzymujące dwuspadowy dach.Zachowanymi do dzisiaj budowlami są głównie świątynie i pałace np. w Knossos na Krecie. Najbardziej znane jest wzgórze Akropolu z Partenonem (świątynia Ateny, jednej z ważniejszych bogiń starożytności, bogini mądrości). Budowla ta, tak jak zdecydowana większość w Grecji antycznej, była ogromna, symetryczna, Nie miała okien i posiadała kolumny. Kolumny miały różny kształt i wielkość w zależności od okresu i stylu w jakim je budowano. Panowały style: dorycki, joński i koryncki. Stylowe kolumny i arkady powstawały również w innych epokach niż antyk. Przykładów jest wiele i nie trzeba ich daleko szukać. Na zamku królewskim na Wawelu jest dziedziniec arkadowy.

Kolejnym przykładem świetności antyku są mity. Bardzo często postacie mitologiczne wykorzystywane były jako szkielet dla bohaterów późniejszych utworów (np. Prometeusz był wzorem dla Mickiewiczowskiego Konrada z Dziadów cz. III). Sięgano też do postaci Syzyfa, uosabiającej nieustanny i bezowocny trud, lub też do Odysa, będącego symbolem wędrówki i działania zmierzającego do wyznaczonego celu. Mity wyrażały także hasła i treści uniwersalne, poprzez stworzenie wzorców zachowań i postaw. Przedstawiały one całą prawdę o człowieku.

Dziś nawiązujemy także do gatunków uprawianych w tamtym okresie (Mickiewiczowska "Oda", "Monachomachia" Krasickiego, w której wykorzystuje typową dla starożytnych wzniosłość stylu czy wreszcie twórczość Jana Parandowskiego). Dzieła klasyczne stanowią doskonały wzór literackich form i zasad. Do początku XIX wieku dominował nurt klasycystyczny, oparty na antycznych zasadach.

Kultura antyczna nie była zawsze uznawana za doskonałą. Po antyku był okres średniowiecza, w którym zupełnie zanikła kultura antyczna. W okresie wzmożonych wojen zaczęto budować obiekty obronne, bez ozdobnych części. Zmieniono filozofię. Zamiast człowieka w centrum świata był Bóg. Wszelkie dzieła, które w tym okresie powstawały były o Bogu, a autorów nigdy chyba nie poznamy, gdyż byli oni anonimowi. Również w malarstwie i rzeźbie nastąpiły zmiany. Dopiero w 1453 roku (data umowna), kiedy to zdobyto Konstantynopol, nastał okres "odrodzenia" kultury antycznej. Renesans, bo tak nazywał się ten okres, nawiązywał w wielu sprawach do antyku. Znowu człowiek był postawiony w centrum wszechświata (humanizm). Przywrócono sztukę antyczną. Uważano, że antyk jest doskonały. Powstawały posągi przedstawiające nagie postacie, o pięknym ciele. Najbardziej znaną rzeźbą jest Dawid autorstwa Michała Anioła. Również w architekturze przywrócono antyczne ideały. Powróciły ozdobne kolumny i portale, jak również arkady. Przykłady architektury klasycznej renesansu można zobaczyć na Wawelu, w kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie i wielu innych miejscach. W malarstwie odrodzenia przedstawiano piękno ciała, tak jak w antyku. Dzięki kulturze antycznej powstał nowy światopogląd w renesansie. Słowa "poznaj samego siebie", wyryte przed wejściem do świątyni Apollina w Delfach, pozwoliły zrozumieć, że poznać samego siebie to znaczy "odkryć swoją podmiotowość i określić swoje miejsce w świecie". Tak powstał humanizm.

Kolejną epoką, nawiązującą do kultury antycznej, było oświecenie. Epoka oświecenia to przede wszystkim okres wielkich triumfów klasycyzmu. Powstał w tym okresie m.in. Pałac Na Wodzie w Łazienkach w Warszawie, autorstwa Dominika Merliniego. Znowu zaczęto rzeźbić postacie mitologiczne jak choćby posąg Perseusza z głową Meduzy autorstwa Antonio Canavy.

Mówiąc o dziedzictwie kultury antycznej i jej wpływie na kulturę Europy nie można zapomnieć o demokracji. Ustrój ten, w którym władzę sprawuje społeczeństwo, ma swoje początki w Atenach, stolicy Grecji i w Rzymie. Demokracja ateńska była wzorem dla innych państw demokratycznych. Decyzje podejmowali obywatele. W dzisiejszych czasach, gdzie demokracja stanowi podstawową formę ustroju, ustrój ten różni się od ustroju ateńskiego. Nie mniej jednak to właśnie kulturze antycznej zawdzięczamy stworzenie ustroju demokracji.

W latach 30 p.n.e.- 529 n.e. Grecja wkracza w ostatni etap swojej starożytnej historii- okres rzymski. To właśnie wtedy, po podboju przez Rzym, wydawać by się mogło, że ten wspaniały twór i dorobek kilku wieków zostanie zniszczony przez ekspansjonistycznie nastawionych Rzymian. Tak było przecież z każdym podbitym ludem- narzucano mu kulturę, tworzono z niego prowincję, a ludzie stawali się niewolnikami. Z Grecją natomiast postąpiono inaczej. Kultura helleńska stała się dla Rzymian niedoścignionym wzorem. Na jej podstawie stworzyli własny panteon bogów, naśladowali literaturę (Wergiliusz, Horacy) czy filozofię oraz zajmowali się historią.

Można by wymieniać bardzo, bardzo długo to, co zawdzięczamy właśnie dorobkowi antyku. Nie wspomniałem o matematyce i jej przedstawicielach Pitagorasie czy Talesie. O greckich gimnazjonach i olimpiadzie oraz "pralekarzu"- Hipokratesie i jego przysiędze. Jest tego tak wiele, że zapewne wielu z nas nie wie, ile tak naprawdę komu zawdzięczamy. Myślimy, że w obecnych czasach jesteśmy świadkami wielkich rzeczy- nieprawda. W obecnych czasach obserwujemy kontynuowanie pracy rozpoczętej kilka tysięcy lat temu.