Polska w czasie walki o inwestyturę.

1) Charakterystyka rządów Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana.
2) Początki rządów Bolesława Krzywoustego.
3) Wojna z Niemcami.
4) Schyłek rządów Krzywoustego – testament Krzywoustego.

Państwo Polskie zjednoczone przez Kazimierza odnowiciela różniło się od Polski Mieszka I:
Dwór książęcy stał się już jednym ośrodkiem politycznym,
wzrosło znaczenia możnowładztwa i Kościoła.
Centrum państwa w okresie panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego stanowiły Grody Wielkopolski tam tez były najważniejsze instytucje kościelne. Od II poł. XI w równorzędnymi ośrodkami stały się: Kraków (siedziba Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego), a także Płock (siedziba Władysława Hermana).


Po śmierci Kazimierza Odnowiciela na tron wstępuje jego najstarszy syn, Bolesław Śmiały (Szczodry). Od początku swoich rządów nawiązywał do polityki Bolesława Chrobrego, poprzez:
- politykę centralizacyjną i
- bardzo aktywną politykę zagraniczną.
Początki jego panowania przypadły na czas korzystnej dla Polski sytuacji międzynarodowej (w Niemczech miały miejsce konflikty wewnętrzne z powodu małoletniości Henryka IV, walka o Inwestyturę), które angażowały wszystkie siły cesarstwa. W tej walce Bolesław opowiedział się po stronie papieża z racji tego, że Polska obawiała się wzrostu potęgi Niemiec przez co z :
& otrzymał zgodę na odnowienie Arcybiskupstwa w Gnieźnie
& rozbudowę sieci biskupstw (jednak było zbyt mało księży i nie wprowadzono wszystkim reform gregoriańskich np. celibatu)
& w szczytowym momencie zwycięstw papieża nad cesarzem w roku 1076 koronował się na króla bez zgody cesarza (była to demonstracja niezależności Polski od władzy świeckiej zwłaszcza w Niemczech)
Bolesław Śmiały prowadził liczne wojny z sąsiadami pod pretekstem trwających w Czechach, Węgrach i na Rusi walki o tron. W Kijowie Śmiały popierał powiązanego z władcami polskimi księcia IZASŁAWA (książę ruski). Efektem tej polityki były wyprawy Bolesława Śmiałego do Węgier, Czech i Rusi. Trzeba dodać, że walki te nie byłyby możliwe gdyby nie walka o inwestyturę, która podzieliła Europę na 2 obozy (gregoriański i antygregoriański) do pierwszego należały Polska i Węgry utrzymując ze sobą przyjazne stosunki a do drugiego należały Czechy. Kiedy w narastającym sporze o inwestyturę król węgierski Andrzej poparł króla Henryka IV, wówczas jego brat Bla szukał wsparcia militarnego u Bolesława Śmiałego, który w tym czasie dążył do zerwania stosunków z Rzeszą. Pierwszym krokiem w tym kierunku miało być:
- zaprzestanie płacenia trybutu ze Śląska oraz
- aktywna działalność w antyniemieckiej koalicji międzynarodowej.
Śmiały popierał papieża aktywnie wypierając Niemców z krajów sąsiednich oraz opłacając koalicje antykrólewską w Niemczech przez co władca wszedł w porozumienie ze zbuntowanymi Sasami, zbrojnie popierając swojego kandydata do tronu czeskiego. Zdecydował się także pomóc militarnie Bli, osadzając go w 1060 roku na tronie węgierskim. Interwencje zbrojne w Czechach podejmował jeszcze w 1074 i 1077 roku, ponieważ próbował zdetronizować narzuconego przez Niemcy króla Salomona i przekazaniu władzy w ręce potomków Bli (najpierw Gejzy a potem Władysława I). Władysław I uzyskał poparcie papieża dla swych rządów i stawiwszy czoło Niemcom umocnił wewnętrznie państwo węgierskie i rozszerzył jego granicę opanowując Chorwację.

Korzyści z sojuszu z Węgrami i przystąpienie do obozu gregoriańskiego były ogromne, ponieważ papież Grzegorz VII reaktywował nieistniejące od czasów najazdu Brzetysława arcybiskupstwo gnieźnieńskie a także zostało utworzone nowe biskupstwo w Płocku w 1075 roku. Udzielona została także zgoda na koronacje królewską Bolesława, która odbyła się 25 grudnia 1076 roku w Gnieźnie. W ten sposób przywrócona została suwerenność polityczna i kościelna monarchii piastowskiej. Zachwiał ja dopiero:
konflikt z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa a także opozycja możnych niezadowolonych z silnych rządów przeciw królowi zawiązany był bowiem spisek możnych, w którym brał udział biskup krakowski Stanisław. Spisek wykryto, jego uczestnicy zapłacili głową, ale sytuacja nadal nie była opanowana. Król musiał uciekać na Węgry, do kraju już nie wrócił i wkrótce zmarł w niejasnych okolicznościach
wyprawą kijowską z 1077 roku w celu osadzenia na tamtejszym tronie Izasława. Rozbicie dzielnicowe po śmierci Jarosława Mądrego (władcy Rusi Kijowskiej) umożliwili Bolesławowi dwukrotne osadzenie tronu przez swojego kandydata (Izasław) i ponowne przyłączenie do Polski Grodów Czerwieńskich.

Król oskarżył go o zdradę państwa i króla. Teoria Śmiałego była bardzo prawdopodobna, ponieważ biskup brał pieniądze od czechów bo oni wspierali opozycję królewską. Biskup Stanisław sprzeciwiał się centralizacyjnej polityce władcy zmniejszając jego prawo do rządzenia. Duży wpływ na postępowanie Stanisława miało pozbawienie go znaczenia politycznego przez odbudowanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.

Nie wiadomo dokładnie jak przebiegał ten konflikt (teorie podaje dopiero 140 lat później Wincenty Kadłubek). Prawdopodobnie w trakcie pobytu króla na Rusi wybuchł bunt ludowy. Na wieść o nim rycerze opuścili króla, aby rozprawić się z buntownikami. Monarcha potraktował to jako dezercje i kazał ukarać winnych. Ujął się za nimi biskup Stanisław co doprowadziło do bezpośredniego konfliktu. Sąd królewski skazał Stanisława na obcięcie członków. Jednak nie przysłużyło się to żadnej ze stron, ponieważ po skazaniu biskupa opozycja zmusiła poprzez bunt do ucieczki władcy.
Śmiały przybywa na wygnaniu od 1079r. i umiera ok. 1081 – 1083r. fakt jego wygnania jest głęboko uzasadniony, ponieważ w tym czasie wygrane siły papieskie osłabły a tryumfował Henryk IV. Dopomagało to w zwycięstwach obozu antypapieskiego.


Opozycji musiało zależeć na utrzymaniu na tronie dynastii Piastów, ponieważ na tron wprowadzili młodszego brata Bolesława Władysława Hermana. Poza tym władza zbiegła się w czasie z rosnącą przewagą obozu antygregoriańskiego w Europie. Nowy władca zmienił całkowicie politykę zagraniczną:
przeszedł do obozu cesarskiego, rezygnując z korony królewskiej i godząc się na opłacanie trybutu ze Śląska Czechom.
W ten sposób po raz kolejny załamało się państwo Polskie.
Był to władca słaby niekoronowany, czas jego rządów to okres tryumfu cesarstwa. Herman uznaje zwierzchnictwo cesarza a w sprawach wewnętrznych zwiększa swobodę działania możnych ( w rzeczywistości to oni rządzą krajem, jednak dochodzi miedzy nimi do rywalizacji). Wojewodą (palatynem) jest Sieciech, który w rzeczywistości rządzi.
W trakcie kiedy Sieciech był możnym walczył o ograniczenie decentralizacje władzy, ale kiedy sam zaczął rządzić polubił władzę i zaczął ją centralizować. Nie podobało się to możnym, którzy zaczęli organizować spisek przeciwko Sieciechowi:
v Zarzucano mu popieranie własnego rodu(a nie tych którym władza w rzeczywistości się należała)
v zadawanie się z ludźmi niższego pochodzenia,
v zgubny wpływ na decyzje Władysława.
Zazdrość możnowładztwa była zrozumiała, ponieważ przynależność do elity dawała nie tylko prestiż ale i spore dochody.
załącznikiJeżeli posiadasz tą pracę w postaci pliku .doc, .txt luJeżeli chodzi o mechanizm opozycji to wysunęła ona najpierw starszego z synów?Zbigniewa (z nieprawego łoża) i młodszego – Bolesława (syn zrodzony z małżeństwa z Judyta Czeską). Jednakże synowie Hermana pełnili w tym spisku bierną funkcję, inicjatywa należała do możnych. Dzięki poparciu arcybiskupa Marcina Sieciech został wygnany. Herman natomiast zmuszony został do podziału państwa w ten sposób, że:
- zachował władzę zwierzchnią w całym państwie i Mazowsze (swoją siedzibę miał w Płocku) Herman miał także władzę w ważniejszych grodach zwłaszcza na Małopolsce.
- Zbigniewowi przydzielił Wielkopolskę i Kujawy
- a Małopolskę i Śląsk Bolesławowi. O ile poprzednie podziały kraju były krótkotrwałe ten utrzymał się aż do 1107. przyczyniło się to do:
µ pogłębienia odrębności dzielnic
µ wzmocnienia więzi między możnymi jednej dzielnicy
µ wzrostu znaczenia dzielnicowej stolicy
Herman umiera w 1102 roku. Utrudniało to ponowne zjednoczenie kraju jednak wzmocnienie wpływów niemieckich w Polsce nie okazało się trwałe.


Sam Herman coraz mniej udzielał się jako władca, schorowany oddał władze synom i możnym. Pod koniec życia Herman podzielił państwo na niezależne dzielnice.
I. Zbigniewa – Wielkopolska, Kujawy i Mazowsze;
II. Bolesława – Małopolska, Śląsk, Ziemia Lubuska.
Bolesław zwany Krzywoustym był sprytnym energicznym i wojowniczym władcą, który nie zamierzał akceptować ani rozbicia wewnętrznego państwa, ani jego zależności od Rzeszy. Rychło próbował powrócić więc do zasady jednowładztwa.
Po kilku latach doszło do konfliktu miedzy braćmi, ponieważ Zbigniew uważał się za starszego a zatem ważniejszego dziedzica. Dużo zawinił także Bolesław bo dążył do zjednoczenia monarchii i podejmował wyprawy na Pomorze. Nie podobało się to Zbigniewowi, ponieważ aby Bolesław mógł dojść na Pomorze musiał przechodził przez ziemie brata pustosząc je w ten sposób. Pomorzanie natomiast nie byli dłużni najeźdźcom i kontratakowali a tym że ziemie należące do Zbigniewa.


W rezultacie doszło do wojny, w 1106 roku Bolesław zaatakował dzielnicę brata, opanował Wielkopolskę po roku także Mazowsze. Zbigniew próbował walczyć o utracone dzielnice, więc Bolesław postanowił się go pozbyć. Zbigniew uciekł w 1107 roku do Niemiec. W 1108 roku interweniował zbrojnie w Czechach, które były zapleczem i miejscem przemarszu wojsk niemieckich, pomagając królowi węgierskiemu Kalomanowi odeprzeć najazd Henryka V. Jednakże jego brat Zbigniew uzyskał poparcie cesarskie poprzez złożenie hołdu lennego jednak Bolesław odmówił złożenia tego aktu i w 1109 r na Polskę spadł najazd cesarza Henryka V wspieranego przez oddziały czeskie. Jednak skargi Zbigniewa były tylko pretekstem do ponownego narzucenia Polsce zwierzchnictwa lennego.
Przewaga liczebna Henryka V zmusiła Krzywoustego do sposobu walki Chrobrego – podjazdowego sposobu walki. Właściwie była to walka partyzancka. Na początku wyprawa Henryka przebiegała fatalnie. Najpierw Henryk V wdarł się do Polski, przeszedł Nysę. O wygranej zadecydowała obrona grodów śląskich:
µ Głogowa 1109 r., kiedy to mieszkańcy grodu skutecznej odpierali ataki wojsk cesarz Henryka V, nie bacząc na to, że cesarz kazał przywiązać do maszyn oblężniczych synów mieszczan głogowskich wydanych mu w charakterze zakładników.
To strategiczne znaczenie grodu spowodowało, że stał się on nie tylko znaczącym ośrodkiem administracji państwowej (siedzibą kasztelanów) i kościelnej (kolegium kanoników),
utworzono tutaj marchię graniczną podlegającą bezpośrednio panującemu.
µ Bytomia: Henryk V, idąc na Głogów, zrezygnował z oblegania potężnego grodziska Bytomia nad Odrą, a cesarscy harcownicy przegrali potyczki z miejscowymi wojami.
µ Wrocławia: opodal grodu na terenie dzisiejszej dzielnicy Psie Pole doszło do zwycięskiej dla Krzywoustego potyczki z armią cesarską.
Bardzo ważne było tez powszechne poparcie dla Krzywoustego w momencie najazdu, poza tym opozycja chwilowo nie dawała znać o sobie. Po poniesionej klęsce na Psim Polu cesarz wycofał się z Polski.
Wojna zakończyła się układem, na którego mocy:
A. Książę Polski potwierdził swoją niezależność względem Cesarstwa
B. Bolesław obiecał spłacić zależne sumy trybutu w zamian za co mógł się zrzec dalszego jego płacenia.
C. Niemcy wycofały swoje poparcie dla Zbigniewa (wrócił on do kraju ale nie odzyskał swojej dzielnicy i prawdopodobnie spiskował)
Kresem tego konfliktu było uwięzienie, oślepienie i w związku z tym rychła śmierć Zbigniewa (1112). Bolesław podporządkował sobie wszystkie ziemie polskie i chociaż jego władzę ograniczała opozycja możnych, którym nie podobała się jego polityka centralizacyjna (czego dowodem jest bunt wojewody Skarbimira w 1117r) potrafił sobie radzić z nią lepiej niż ojciec zawierając kompromisy. Po zamordowaniu Zbigniewa do opozycji dodatkowo przyłączył się Kościół, który narzuca na władcę klątwę. Władca musi odbyć pokutę.


Od czasu kryzysu państwa piastowskiego po śmierci Mieszka II Pomorze pozostawało poza jego granicami. Podporządkowanie jego części wschodniej, czyli Pomorza Gdańskiego udało się chwilowo Kazimierzowi odnowicielowi. Zależność ta nie utrzymała się jednak długo. W późniejszych latach ziemie Kujaw i Wielkopolski były stale nękane najazdami Pomorzan, a pomorze najazdami polskimi. Do zwierzchnictwa nad zachodnią częścią Pomorza pretendowali także Niemcy.
Podboju Pomorza dokonał dopiero Krzywousty w toku dwudziestoletnich walk:
q Rozpoczął od umocnienia linii Noteci.
q Zdobył najpierw pomorze wschodnie z Gdańskiem (1116r)
q Następnie Szczecin (1121 – 1122) w trakcie kampanii zimowej
b częścią tekstu są zdjęcia, Pozostał tam miejscowy książę?Warcisław jako lennik Bolesława, nie wcielono ponieważ Pomorze miało długą historię samodzielnego bytu państwowego, więc próbowaliby się uniezależnić
Została też przeprowadzona ponowna chrystianizacja Pomorza. Jako pierwszy podjął się jej Bernard Hiszpan „Hiszpan” jednak przybył na Pomorze w worku pokutnym i został wyśmiany przez zamożnych Pomorzan. Pełny sukces osiągnął dopiero Otto z Bambergu w 1124r.
Utworzono biskupstwa w Kamieniu z kapelanem Krzywoustego jako pierwszym biskupem
Po uzależnieniu Pomorza ukształtowała się ostatecznie sieć biskupstw, obejmująca:
o Gniezno
o Wrocław
o Kraków
o Poznań
o Płock
o Włocławek
o Lubuszę
Plany podjęte przez Warcisława w celu zrzucenia Polskiego zwierzchnictwa zniweczyła kolejna zbrojna wyprawa krzywoustego w 1129r.



Mimo wyraźnych sukcesów w polityce międzynarodowej i przywrócenia jednowładztwa, Bolesław nie zdołał uzyskać korony królewskiej, a to dlatego, że z jednej strony nie posiadał poparcia cesarza, a z drugiej Kościół popierany zresztą przez państwo Polskie był w tym czasie zajęty sprawami związanymi z walką o inwestyturę i zaważyła na tej sprawie nie przychylność ze strony możnowładztwa. Małżeństwo Rysky, córki Bolesława z Magnusem królem Danii i Szwecji doprowadziło do sojuszu z tymi państwami.
Konflikt interesów między cesarstwem a państwem polskim zakończyć się dopiero wraz z podbiciem Pomorza Zachodniego (1121 – 1122). Także śmierć Henryka V i następujące po niej walki o spadek między Staufami a Supplinburgami odsunęło od Polski groźbę interwencji militarnej.
Zareagowało natomiast duchowieństwo niemieckie, które traktowało obszar Pomorza jako tradycyjny region swojej działalności. W związku z tym pod koniec życia Krzywousty musiał bronić niezależności Kościoła w Polsce, ponieważ duchowni niemieccy sfałszowali dokumenty biskupa magdeburskiego Norberta i na ich podstawie uzyskano bulle papieską (ZŁOTA BULLA), która przekazywała Magdeburgowi wszystkie biskupstwa polskie. Władca uwikłany był w tym czasie był uwikłany w konflikt dynastyczny na Węgrzech, gdzie bezskutecznie próbował osądzić na tronie Borysa w miejsce popieranego przez Niemców Bli II Ślepego (1131), zmuszony został wobec zagrożenia czesko – niemieckiego, do szukania kompromisowego rozwiązania trudnej sytuacji. Sprawę rozwiązano na zjeździe w Merseburgu w 1135 roku gdzie po osobistym spotkaniu Bolesława Krzywoustego Z Lotarem III doprowadzono do uznania niezależności metropolii gnieźnieńskiej, która po roku była dodatkowo uroczyście potwierdzona przez Innocentego II (BULLA GNIEŹNIEŃSKA 1136r), ale za cenę:
- hołdu lennego z Pomorza Zachodniego i wyspy Rugii
- a także uznania się lennikiem cesarza


W związku z rosnącą siłą opozycji, na której czele stał Arcybiskup Gnieźnieński Marcin pod koniec rządów Bolesławowi nie udaje się już odnosić większych sukcesów.
Pod koniec życia podkreśla swoje panowanie Statutem z 1138 roku (który był jego testamentem). Regulował on w ten sposób sprawę następstwa tronu i podziału władzy w Polsce.
Dotychczas w dynastii Piastów panował zwyczaj wyznaczania następcy przez umierającego władcę, niekoniecznie najstarszego syna, ale decydującą rolę odgrywał wybór, dokonywany przez wąską grupę możnych. Stąd też często dochodziło do podziału kraju.
Aby nie dopuścić do walki bratobójczych (tak jak za jego własnego panowania), uwzględnić interesy wszystkich spadkobierców, a jednocześnie zachować jedność państwa wprowadził na mocy statutu podział państwa, w którym:
księciem zwierzchnim będzie zawsze senior (princeps) czyli najstarszy w rodzinie w rodzie piastowskim.
Oznaczało to, że w związku przejęcie tronu miało następować w zgodzie z prawem dziedzicznym, ale nie z ojca na syna lecz na najstarszego wśród braci ojca.
W następnym pokoleniu układ ten się komplikował, ale zawsze o kolejności dziedziczenia decydował wiek
senior pozostawał też zwierzchnikiem nad pozostałymi książętami i:
o miał wyłączne prawo zajmowania się polityką zagraniczną
o utrzymywania załóg wojskowych w głównych grodach znajdujących się w dzielnicach braci
o współdecydowania o obsadzie urzędów
Senior miał w swym władaniu dzielnicę senioralną, ze stolicą w Krakowie (obejmowała ona początkowo Małopolskę a potem także pas ziemi przez całą Polskę, tak aby mieć styczność ze wszystkimi dzielnicami)
Reszta ziem polskich została podzielona między synów Krzywoustego na dzielnice przekazywane przez ich władców swoim synom
Pozostałe dzielnice według statusu Krzywoustego:
b Władysław I – senior – Śląsk i ziemia lubuska
b Bolesław IV Kędzierzawy – Mazowsze i część Kujaw
b Mieszko III Stary – Wielkopolska i część Kujaw;
b Ziemia łęczycko – sieradzka miała stanowić zabezpieczenie wdowy po Krzywoustym Salomei
b Henryk Sandomierski – Ziemia Sandomierska
b Kazimierz II Sprawiedliwy – najmłodszy syn Krzywoustego nie został uwzględniony w testamencie
Bolesław Krzywousty zmarł w 1138 rok. Data jego śmierci uważana jest za koniec wczesnośredniowiecznej piastowskiej monarchii i początek rozbicia dzielnicowego, czyli stałej decentralizacji państwa, przezwyciężonej dopiero w XIV w.