1. Konflikt wewnętrzny
a) Po wygnaniu Bolesława Śmiałego na tron siada jego młodszy brat Władysław Herman
*władca nieudolny *rzeczywiste rządy sprawował jego palatyn Sieciech - urzedy nadawała ludziom niższego stanu, bunt moznowładczych*rywalizacja wewn.dynastii-wykorzystał to Sieciech dla własnych celów*bunt, na czele staneli synowie Władysława-Zbigniew i Bolesław Krzywousty-zmuszenie Sieciecha do opuszczenia kraju
b) Podział panstwa, Zbigniew-wielkopolska, Bolesław-Małopolska, Ślask a Ojciec Herman - mazowsze, Wrocław, Sandomierz, Krakow(stolica admin).PO smierci ojca Zbigniew obiął mazowsze a Bolesław pozostałe grody.-podział trwał 10lat do 1107r.
c) wojna braci, *pokonany Zbigniew zmuszony do opuszczenia kraju uzyskał poparcie cesarza Henryka V-wprawa zbrojna na Polske 1109r.*Bolesław Krzywousty -taktyka wojny podjazdowej-gród Głogów.-wycofanie sie niemców, rezygnacja z trybutu
d) koniec wojny.*Powrót Zbigniewa-wasal, rezygn. z pretensji do władzy zwierzchniej
- później uwieziony i oslepiony-smierc*surowa pokuta Bolesława Krzywoustego
e) bunt przeciwko B.Krzywoustego przez palatyna Skarbimira(pozniej ukarany)
2. Chrystianizacja Pomorza*walki z pomorzaniami(ujscie wisły, Notecią, Odry, wsch.landu Meklemburgii-podejmowaniw walk od czasów Mieszka I*bogacto miast pomorskich;duza rola Gdanska, Kołobrzegu, Wołogoszcz, Wolin i Szczecin, handel, korsarstwo, poganie, ciagłe najazdy na kujawyi Wielkopolske.a) chrystianizacja pomorza
-najazdy Bolesława Krzywoustego, wcielenie Pomorza Gdan.do Piastów-1119r
-1121rks.Pom.zach.Warcisław I uznał sie za wasala B.Krzyw.i wprowadził chrzescijanstwo.
-akcje ta zapoczatkował biskup Otton z Bambergu, niszczenie poganskich osrodków kultu, przeprowadził chrzest i wzniusł pierwsze koscioły*biskupstwo na Wolinie-1140r przeniesione pozniej do kamienia Pomorskiego
3. Wprowadzenie zasady senioratu a) status Krzywoustego-zmarł 1138r, przed smiercia opracowano status ktory regulował nastepstwo tronu
b) zasada senioratu-wprowadził ja B.Krzyw.(znana wczesniej na rusi i w czechach)
*zostały ustalone dzielnice dziedziczne, które miały być podst.utrzymania synów władcy i ich nastepców by nie bylo konfliktówc) uprawnienia princepsa-najstarszy z rodu senior lub princeps, sprawował władze zwirzchnia.DO UPRAWNIEN NALEZAŁO wypowiadanie , prowadzenie wojen, reprezentacja panstwa na zewn., zwier.traktatów, inwestytura dostojników koscielnych, we władaniu dzielnica senioralna-dziedziczenie przez najstarszego syna
d) podzial polski-Władysław II Wygnaniec-śląsk, ziemie lubuską-Bolesław Kędzierzawy-Mazowsze, kujawy-Mieszko Stary-Wielkopolske-wdowa ks.Salomei oraz Henryk i Kazimierz Sprawiedliwy-ziemie łęczycko-sieradzką
4.Obalenie senioratu-pierwszy senior-Władysław II Wygnaniec-wojna domowa braci młodszych -Władysław II pokonany i wygnany -rządy obiął Bolesław Kędzierzawy a po smierci, Mieszko Stary-niezadowolenie moznowładztwa dzielnicy Krakowskiej-wygnanie Mieszka 1177r.- na tronie Kazimierz Sprawiedliwy-Złamanie zasady senioratu
- dzielnica krak traci charakter pryncypacki a)okres rozbicai dzielnicowego 1138r.
- zanik władzy centralnej-Królestwo Polskie-Kraków stolicą -1181r.ks.szczecinski Bogusław I złozył chołd cesarzowi niem.-zwiazek lenny Pomorza zach. przestał istniec-pozniej pom.gdan.
SPOŁECZEŃSTWO I GOSPODARKA W POLSCE DZIELNICOWEJ
1) wzrost znaczenia Koscioła-wieloletnia praca misyjna-zaakcept.chrzescijanstwa
-rozwinicie sieci parfii, XIIw-1000, 1300r-3000
-ozywienie zycia zakonego, przybycie benedyktynów(tyniec, miedzyrzecze, lubin, czerwinsko) i cystersów(brzeznica, jedrzejewo, łękno, Lubiąż)
-bened-spisywanie ks.-wsparc.intelekt.dla biskupow
-zakony zebrzace-dominikanie, franciszkanie, augustianie, karmelici
-pod koniec XIIIw 80 klasztorów-spisywnie dokumentów, szkoły, biblioteki, kultura, uprawa ziemi
-mnisi bli rolnikami, ogrodnikami, rzemieslnikami i medykami
a) przywileje-wybór biskupów przez kapituły katedralne, odrebne sadownictwo, immunitety zwalniały posiadłosci kosc.i swieckie do swiadczen na rzecz ksiecia i jego urzednikow.
b) uzaleznienie koscioła od panstwa
- duzy autorytet koscioła przez społ.poparcie ze strony duchowienstwa decydowało o tym czy ksiaze utrzymał sie na tronie czy przegrał walke z konkurentem.
- duzą role w uwalnianiu koscioła spod władzy swieckiej dokonał XIIw arcybiskup gniezdzienski Henryk Kietlicz-poczatek reformy w duchu gregorianskim, zabronił pozywanie sie przed swieckie drybunały
2) kolonizacja wewn.`a)gestosc zaludnienia-na zach wiecej i szybciej niz na wsh., 5-6 osub na km2b)osadnictwo na prawie niemieckim-miedzy włascicielem ziemi i osadnikiem spisywano umowe.Kmiecie otrzymywali w uzytkowanie łan(miara pow)ziemi.W zamian swiadczyli panu okreslone daniny w naturze.Zobowiazywali sie tez do nieodpłatnego odpracowania kilku dni w roku na polu własciciela, zachow.wolnosc osobista i prawo dziedziczenia gruntuc) rola sołtysa-wisie na prawie niemickiem mialy samorzad składajacy sie z sołtysa i ławy sądowej.Sołtysem zostawał zasadżca(organiz.lokowanej osady)Urzad dziedzicznySołtys otzrymywał kilka łanów ziemi, zbierał czynsz dla pana od wszystkich osadników, a szósta częsc pobierał dla siebie, jako przewodnicz.ławy sąd.pobierał trzecią czesc kar sadowych, miał prawo posiadania jataki(rzezni), byl zobowiazany do konnej słuzby wojs.d)wolonizna-okres zwolnienia osadnikow ze swiadczen na rzecz panae)zmiana dwupolówki na trójpolóke XII XIIIw.f)nasilenie akcji lokacyjnej XIII
-slask, wielkopolska-sroda slaska-prawo średzkie
-pomorze, mazowsze-chełmno-prawo chełminskie
-lokalizacja miast podobna do wsi, zasadzca zawierał w imieniu osadnikow umowe z włascicilem ziemi, pozniej stawał sie dzidzicznym wójtem.Istniała ława sądowa, rada miejska, burmistrz-urzad wojta likwidacja-najwieksze miasto -Wrocław, Krakówg)wpływy osadnikó niemieckich na kulture-kolonmizacja wewn-duzy rozwój gosp.-nie zawsze korzystny dla polski, niemieccy osadnicy asymilowali sie w polskim otoczeniu, germanizacja-slask, pomorze zach.-wpływom kult niem ulegali ksiazeta-roznice skali inwestycji i charakter.działaln.stworzonego osrodka
3) wzrost zagrozenia zewn.-skłucone dzielnice monarchii-1241r.po podboju rusi najazd na polske mongołów-tyranie-na zach.margrabowie brandenburscy poszerzali swoje posiadłosci
-marchia(wojs.okreg.pograniczny) XIIw tereny połab słowianskich-1250rmargrabie-ziemia lubuska-ekspansja na prawym brzegu Odry-walki z ks.wielkopolskimi
a)osiedlenia Krzyzaków-1226 ks.Konrad Mazowiecki osiedlił w zimi chełminskiej na pruskim pograniczu nimiecki zakon rycerski-w ciagu 60lat krzyzacy podbili obszar miedzy dolna Wisłą i dolnym Niemnem, zdobyty obszar podzielony na okregi wojsk-admin.-komtriami-zarzd komturów-1306 siedziba Malborku-twierdza
ODBUDOWA I ZJEDNOCZENIE KRÓLESTWA POLSKIEGO
1) tendencje zjednoczeniowe-rozbicie dzielnicowe hamowało rozwoj gospod. towarowo-pienieznej-słabi ks.nie radzili sobie przed najazdami wrogow zew.i ładu wew.
-szerzenie sie zbojckiego procederu-zmiana swiadomosci spol.-z zach.przybywały nowe poglady(panstwo jest prywatna własnoscia panujacej dynastii ktora moze nim dysponowac swobodnie*panstwo stanowi niepodzielną całosc a władcy musza przestrzegac praw i przywilejow.-przybyaanie osadników z zach.-inne jezyki-kształtowanie w społ.polskim poczucia własnej odrebnosci-świadomosc narodowa
2) kult sw.Stanisława-biskup krakowski, poniusł snierc na rozkaz kr.Bolesława Smiałego
-w XIII idee zjednoczen.w Polsce popierała wiekszosc duchowienstwa
-tradycja głosi ze pocwiartowane ciało biskupa zrosło sie co interpretowano jako zapowiedz przyszłego scalenia księstw piastowskich-duchowienstwo liczne przywileje, uzaleznilo sie od władzy ksiazat-utrudnienie dla biskupow-rozne dzielnice
a)zwolennik zjednoczenia sie monarchii piatsowskiej byl arcybiskup gnieznienski Jakub Świnka, zabiegal o zachow.polskiego charakteru kosciola w podleglych sobie biskupstwach, bylo to wane poniewaz na slasku uzywano niemieckiego
-zjednoczenie popieralo rowniez rycerstwo liczac na to ze krol ograniczy samowole moznowładców-warstwa rycer.uksztalt.sie w okresie rozbicia.W zamian za poparcie rycerstwo zyskiwalo wiele przywilejow(mieli praweo do posiadania ziemi i mogli ja jak chcieli dysponowa c)Rycerstwo mianem szlachty chlopi-prawo uzytkowe-uprwianie zimi i dziedzizenie, nie mogli odsprzedac-moznowładztwo-zwolennicy zjednoczenia
3) próby zjednoczenia kraju XIIIw
-ks.wrocławski Henryk I Brodaty-podporzadkowal sobie Śląsk, ziem, krak, Wielkopolske
-jego syn Henryk II Pobożny podją starania o korone
-smierc ksiecia w bitwie pod Legnicą 1241r.uniemozliwila realizacje planow
-monarchia książąt śląskich uległa rozdrobinieniu dzielnicowemu-w latach 80 XIIIw ks wrocławski Henryk IV Probus(prawy) opanował krakow dzieki poparciu mieszczan.Wstąpł do papieaz o zezw.o koronacje lecz nagle zmarł.
a) ks.Przemysł II zjednoczył pod swoim panowaniem całą Wielkopolske, ziemie kaliską oraz POmorze Gdan.Dzieki pomocy biskupa J.Świnki-koronacja 1295 Gniezno-pozniej smierc
b) Przemysł II nie pozostawil syna wiec o spadek po nim rozgorzały zaciekłe walki
4) panowanie przemyślidów na zimemiach polskich
a) Wacław II na tronie polski-czech XIIIw-tron krakowski 1291r oraz Wielkopolska, poparcie mieszczanstwa-1300rJakub Świnka koronował w gnieznie Wacława II na krola Polski, -rywalizacja o korone Polski ks Władysław łokietek(z kujaw wnuk Konrada Mazowieckiego)został pokonany i musial uchodzic z kraju-na węgry
b) wprowadzenie przez Wacława II urzedu starosty (ze wzgledu na pop[rawe ładu wewn.)ktory byl namiestnikiem krola, podlegaly mu sprawy wojskowe, sadowe, skarbowec)król Polski lennikiem cesarza-niezadowolenie spoleczenstwa-układ z branderburgia wyraził zgode na ustapienie margrabiom Pomorza Gdanskiego w zamian za obietniceprzekazania Czecho Minska
5) działalnosc zjednoczeniowa Władysława Łokietka
-1305 na ziemi sandomierskiej wybuchło powstanie przeciwko Wacławowi II, na czele stanł Łokietek ktory powrocil do kraju z posiłkami wegirskimi
-smierc Wacława II pozniej jego syn Wacław III-dynastia przemyslidów wygasł
a) bunt mieszczan krak.-Władysław Łokietek zajał w 1306r ziemie krak. przy poparciu rycerstwa i moznowładzcych, podpoz. mu sie Pomorze gdan., Kujawy, ziemia łęczycka i sieradzka-1311 bunt w krakowie kierowany przez wójta Alberta-poparcie innych miast-za tym opowiedział sie biskup krakowski Jan Maskata
- po roku bunt stłumiony
6) zabór Pomorza Gdanskiego przez Krzyzakow
-pomorze zaatakowane przez Brandenburgie, na podst.umowy zawartej z Wacławem II twierdzili ze pomoze to ich własnosc-broniaca sie załoga Łokietka wezwała na pomoc Krzyzakow-pomogli ale sami tam zostali
-zabor pomorza gdan.1308-1309 krzyzacy-władcy pomorza
7) Koronacja Władysława Łokietka-1320r.Kraków-katedra wawel
-1314 zajał zbrojnie Wielkopolskę
8) Konflikt polsko-krzyzacki1327-1332-wojna łokietka z zakonem-nie udane
-bitwa pod Płowicami 1331-sukces Łokietka
POLSKA ZA PANOWANIA KAZIMIERZA WIELKIEGO
nastepcą władysława łokietka byl jego syn Kazimierz wielki
-1335-zjazd w Wyszehradzie zjazd monarchów-tam Jan Luksemburski zrzekł sie korony polskiej-1343-zawarty kompromisoway pokoj z Krzyzakami w kaliszu-zwrocili kujawy zostawili opmorze gda.-1364 K.Wielki ufundował akademie Krakowską
-kazimierz wielki byl ostatnim władcca dynastii piastów 1333-1370r
-poczatki monarchy stanowej(władza monarchii stanowej przez przywileje poszczegołnych stanów z ktorych zdaniem panujacy musial sie liczyc)
stan-grupa spoleczna charakt.sie odmiennym prawami i obowiazkami -jednakowa pozycja stanowaPolityka wew.Kazimierza wielkiego, prawo składu-nakaz wyst.tow., fortyfikacje murowane, obowiazek słuzby wojs., kodyfikacja prawa(spisanie)pieniezny skarb panstwowy, status wislicki, piotrkowski, wzmocnienie urzedu starosty, ufundowanie akademi, wybicie jednolitej monetypolityka zagraniczna, pokój 1343 z Krzyzakami, porozumienie z królem czech, podboj i przylaczenie rusi halickiej
znaczenie panowania ostatnich piastow:poczatki nowozytnego panstwa, korona królestwa polskiego, wiezi miedzy dzielnicami, rozwuj kultury materialnej, rozwuj budownictwa, ukształtowanie sie społ.stanowego, kodyfikacja prawa, panstwo wielonarodowe