Środki artystyczne - ściaga

Elipsa, opuszczenie elementu zdania oczywistego ze względu na kontekst wypowiedzi- epitet (określenie) – wyraz określający rzeczownik, uwydatniający charakterystyczne, nieprzygodne cechy osób lub przedmiotów, uznawane za autora tekstu za szczególnie ważne ze względów treściowych lub uczuciowych. Mogą mieć charakter przenośny lub dosłowny np.: niebieskie oczy, tańczący jastrząb, ziemia-matka - oksymoron (epitet sprzeczny) – najprostsza forma paradoksu, będąca zespoleniem dwóch wyrazów o znaczeniach przeciwstawnych i wzajemnie się wykluczających, którym zostaje nadane znaczenie przenośne (np. „śpiesz się powoli”, „blask ciemnieje”, „śmiertelny król nad wiekami”) - antyteza – zestawienie dwóch przeciwstawnych znaczeniowo elementów w celu uzyskania silniejszego efektu, np.:. „Ma granice – nieskończony...” - kontrast – przedstawienie zjawiska, i za pomocą drugiego, zupełnie innego, przeciwstawnego, np. przy omawianiu brzydoty ukazuje się piękno, z żółwiem zestawiamy np. zająca- peryfraza – zastąpienie nazwy przedmiotu, czynności, osoby lub cechy bardziej rozbudowanym opisem: charakterystyką, metaforą (np.: „wiatronogów rażące mnóstwo” – stado koni, „gwiazda ognista”- słońce). - porównanie – zestawienie dwóch przedmiotów lub zjawisk ze względu na jakąś wspólną im cechę, która stanowi podstawę porównania (np. czerwony jak burak, pracowity jak mrówka, podobni jak dwie krople wody, drżeć jak liść Ach, te dni jak zwierzęta mrucząc, - apostrofa – bezpośredni zwrot do adresata utrzymany w uroczystym, podniosłym tonie (zazwyczaj w formie wykrzyknienia), np.:„O długo modłom naszym będący na celu, Znowuż do nas koronny znidziesz Lelewelu”. - anafora – powtórzenie tego samego wyrazu lub połączenia wyrazowego na początku następujących po sobie zdań lub ich części, wersów, strof; przeciwieństwo epifory; np.: Nie ma myśli – są tylko instynkta, Nie ma pragnień – są tylko apetyty, Nie ma życia – tylko trochę użycia Anafora pełni trzy podstawowe funkcje: · poetycką - koncentruje uwagę na tekście· homologiczną – przynosi każdorazowo ten sam materiał dźwiękowy · retardacyjną – opóźniająca pojawienie się nowych treści, wyprzedzanych przez powtórzenia anaforyczne - epifora – powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na końcu kilku następujących po sobie wersów, zdań, członów zdania rozwiniętego; przeciwieństwo anafory, - metafora (przenośnia) – celowe zestawienie wyrazów, które uzyskują przez to inne znaczenie niż każdy z osobna, np. fale zbóż, gromobicie ciszy. · animizacja (ożywienie) – nadanie przedmiotom martwym cech istot żywych (w odróżnieniu od personifikacji, która nadaje wszystkiemu, co nie jest człowiekiem, jego cechy) np.: chmury idą, krzesło frunie · antropomorfizacja – przypisywanie przedmiotom martwym, zjawiskom przyrody, roślinom, zwierzętom, pojęciom abstrakcyjnym cech właściwych człowiekowi (np. wiatr płacze, los się uśmiecha, chytry lis). · personifikacja (uosobienie) – przedstawienie pojęć abstrakcyjnych, a także zjawisk przyrody, zwierząt, roślin, przedmiotów jako działających postaci ludzkich. Wiąże się z alegoria i apostrofą. Jako podstawa metafory tworzy zwykle rozwinięty obraz poetycki. · synekdocha (ogarnienie) – użycie wyrazu oznaczającego część przedmiotu, który ma się na myśli, zamiast całości (np. wejdź pod mój dach = wejdź do mojego domu) lub odwrotnie (np. wygrała Polska = wygrała drużyna polska) · hiperbola (przesadnia) – metafora, w której występują elementy zamierzonej przesady. Polega na wyolbrzymieniu i uintensywnieniu składników obrazu zawartego w przenośni w sposób przekraczający granice prawdopodobieństwa. Hiperbola występuje w metaforach potocznych (np. taczać się ze śmiechu, umierać ze zmęczenia, nieziemska piękność), przede wszystkim jednak w artystycznych, poetyckich (np. „Tonący w morzu tęsknoty przywierał oczyma do tego widziadła i wszystką siłą wyobraźni pozywał je ku sobie” S. Żeromski „Charitas”). - instrumentacja głoskowa – ukształtowanie formy dźwiękowej wypowiedzi przez dobór i układ wyrazów, iżby jedne głoski lub ich zespoły powtarzały się, w pewnych odcinkach tekstu występowały częściej, inne pojawiały się rzadziej lub zostały całkowicie pominięte (lipogram). Instrumentacja głoskowa służy wywołaniu określonego nastroju, naśladowaniu głosów przyrody (onomatopeja), nadawaniu wypowiedzi przyjemnego brzmienia (eufonia). Pełni także funkcję wierszotwórczą (aliteracja, rym). · aliteracja – forma instrumentacji głoskowej polegająca na powtórzeniu jednakowych głosek lub ich zespołów na początku kilku kolejnych wyrazów w tekście, przeważnie w obrębie jednego wersu lub zdania (np. dudnił deszcz o deseczki i deszczułki). · onomatopeja rodzaj instrumentacji głoskowej polegający na naśladowaniu za pomocą dźwięków różnych pozajęzykowych zjawisk akustycznych, np. głosów występujących w przyrodzie. np. kukać, miauczeć, świst, zgrzyt. eufonia – forma instrumentacji głoskowej polegająca na takim doborze i układzie wyrazów w tekście, aby był on harmonijne brzmiącą całością dźwiękową ze względu na występujące w nim głoski, rozkład akcentów i intonacji. Eufonię osiąga się przez unikanie przypadkowych powtórzeń tych samych głosek czy ich zespołów w bliskim sąsiedztwie (np. znają ją wszyscy, na zakończenie leczenia) - pytanie retoryczne – zdanie ujęte w formie pytania na które nie oczekuje się odpowiedzi, stosowane w celu zwrócenia uwagi słuchacza na treść wypowiadaną przez autora lub dla nadania jej silniejszego zabarwienia uczuciowego - elipsa (wyrzutnia) – pominiecie fragmentu tekstu, który nie przeszkadza w zrozumieniu całości, co pomaga unikać powtórzeń. Elipsami są najczęściej równoważniki zdań. - wykrzyknienie (eksklamacja) – krótkie zdanie wykrzyknikowe wtrącone w tok wypowiedzi, wyrażające bardzo silną emocję, np. „Przeklęty, kto zasmuca matkę swoję!” (P. Skarga „Kazania sejmowe”). Eksklamacja często występuje w formie apostrofy. - groteska – przedstawienie jakiegoś zdarzenia, osoby w sposób silnie przejaskrawiony i wynaturzony przez kontrastowe zestawienia, mieszanie różnych stylów języka, łączenie realizmu z groteską, humoru z tragizmem. Narrator czy podmiot liryczny wyraźnie odcina się od tego, co przedstawia w groteskowy sposób. - tropy – zastąpienie jednego składnika wypowiedzi przez inny równoważny znaczeniowo, ale nieoczekiwany w danym kontekście, który nabiera znaczenia przenośnego przerzutnia – zakończenie zdania w następnym wersie (niezgodność intonacji zdaniowej z intonacją wersową)