Antonio Vivaldi

Vivaldi urodził się 4 marca 1678 w Wenecji. Był synem cyrulika grającego na skrzypcach w orkiestrze bazyliki św. Marka. Antonio pobierał u ojca lekcje gry na tym instrumencie, ale kształcił się na księdza, choć jego entuzjazm w tym kierunku był dyskusyjny. Święcenia uzyskał dopiero w 1703, ale bardzo szybko przestał odprawiać msze, prawdopodobnie z powodu stałego bólu w piersiach. Mimo tego znany był odtąd ze względu na kolor swych włosów jako „il prete rosso” (rudy ksiądz). Był oczarowany muzyką i prawdopodobnie dla tego dostał pracę nauczyciela muzyki w Ospedale della pietà, wielkim sierocińcu słynnym z doskonałego poziomu nauczania muzyki. Do końca życia kojarzony był z tą placówką, bo nawet w podróży nie przestawał dla niej komponować. Swój zespół uczynił jednym z najlepszych w ówczesnej Europie.
Sukces przyniosły Vivaldiemu sonaty triowe z 1705 roku, a ugruntował ją w 1711 cykl koncertów znanych jako L’estro armonico. W 1713 Vivaldi napisał swą pierwszą operę – Ottone in Villa. Potem przez dwadzieścia lat podróżował po całych Włoszech, pisząc opery i pracując dla margrabiego Hesse-Darmstad w Mantui. Choć był już powszechnie znany większym powodzeniem cieszył się we Francji, Niemczech i Holandii, niż we Włoszech. Tam bowiem od czasu do czasu popadał w konflikt z kościołem z powodu niemożności odprawiania mszy i zabierania w podróże uczennic, które posądzano o to, że są jego kochankami.

Antonio nadal tworzył niezwykle dużo – podobno szybciej niż kopista mógł nadążyć z przepisywaniem – i to w różnych formach, choć przeważały opery, koncerty i utwory kameralne oraz religijne dla Ospedale della pietà. Podziwiało go wielu kompozytorów i dostojników z zagranicy. Bach wychwalał i adaptował jego koncerty, a cesarz Karol VI bardzo cenił jego zdanie i obsypywał go zaszczytami. W końcu jednak częste nieobecności Vivaldiego doprowadzają do zwolnienia go z posady w Ospedale della pietà. Kompozytor udał się wówczas do Wiednia, prawdopodobnie w celu szukania szczęścia na dworze cesarskim. Niestety cesarz właśnie zmarł, a Vivaldiego spotkał wkrótce ten sam los wskutek infekcji gastrycznej. Pomimo dostatniego życia i rozsądnego traktowania pieniędzy zmarł w biedzie i pochowano go na cmentarzu dla ubogich.

Przez wiele lat muzyka Vivaldiego, z wyjątkiem koncertów zaadaptowanych przez Bacha, pozostawała w zapomnieniu do czasu odkrycia w drugiej połowie XX w. licznych rękopisów, które połączyło się ze wzrostem zainteresowania muzyką barokową.

Ważniejsze wydarzenia w życiu Vivaldiego:


1678 - Urodził się w Wenecji
1703 - Święcenia kapłańskie
1703 - Zostaje maestro di violino w Ospedale della pietà
1705 - Tworzy sonaty triowe
1709 - Tworzy sonaty skrzypcowe
1711 - Koncerty L’estro armonico
1712 - Koncerty La stravaganza
1713 - Premiera opery Ottone in Villa
1716 - Oratorium Judyta triumfująca
1718-20 - Pracuje dla margrabiego w Mantui
1723-25 - Tworzy opery w Rzymie
1725 - Koncerty Il cimento dell’armonia et dell’inventione
1727 - Koncerty La cetra
1728 - Poznaje cesarza Karola VI
1735 - Premiera opery Griselda w Wenecji
1737 - Ze względów moralnych otrzymuje zakaz wstępu do Ferrary
1738 - Prowadzi obchody stulecia teatru Schowburg w Amsterdamie
1740 - Jedzie do wiednia
1741 - Umiera w Wiedniu

Utwory Vivaldiego są niezwykle zróżnicowane. Spośród 550 koncertów 350 to utwory na instrumenty solo i orkiestrę (w tym 230 na skrzypce), a reszta to kompozycje na najrozmaitsze zestawy instrumentów, w tym 40 koncertów podwójnych, 30 na kilku solistów, a także kilka na samą orkiestrę. Wśród instrumentów solowych są między innymi fagot, wiolonczela, obój, flet oraz skrzypce. Vivaldi stosował też zestawienia dziwne, np. violę d’amore z lutnią. Nadał on koncertowi formę w jakiej przetrwał on przez 200 lat, ponadto miał wyjątkowy wręcz zmysł orkiestracyjny.
Cztery koncerty znane jako cztery pory roku są fragmentem cyklu dwunastu koncertów z 1723. Jakkolwiek w pełni zasługują na swoją popularność, z pewnością nie są wśród innych kompozycji Vivaldiego, utrzymanych w podobnym klimacie, niczym wyjątkowym. Jego opery są mniej znane, choć zyskują popularność. Z utworów religijnych na uwagę zasługuje słynne Gloria i Judyta triumfująca. Podobnie jak w dziedzinie muzyki orkiestrowej, Vivaldi był równie wydajny w muzyce kameralnej, pisząc np. 40 sonat skrzypcowych i 9 wiolonczelowych.
Na tle innych pracowitych kompozytorów baroku wyróżnia się on żywotności stylu, inwencją melodyczną i oryginalnością. Oprócz przypisywanych mu innowacji w zakresie formy i prowadzenia partii orkiestry, stworzył wczesną muzykę programową, którą najlepiej ilustrują Cztery pory roku. Cykl koncertów zatytułowanych La stravaganza i La tempesta di mare (Burza morska) świadczą o tym, że kompozytor był świadomy charakteru swojej muzyki. W przeciwieństwie do wielu dzieł muzyki poważnej którym nadawano dodatkowe nazwy dużo później, Vivaldi osobiście nadawał nazwy wszystkim swoim utworom.

Większość kompozycji Vivaldiego odkryto w latach 30-tych XX wieku, a ich katalog tematyczny opracował Peter Ryom.
Chociaż Vivaldiemu nie można przypisać głębi Bacha oraz wyrazistości melodycznej Hndla, pozostaje on najwybitniejszym włoskim kompozytorem baroku, którego sława rośnie w miarę ujawniania jego dorobku.


Najsłynniejsze dzieła
Bajazet ("Tamerlano")
Catone in Utica
Dorilla in Tempe
La Fida ninfa
II Giustino
Griselda
Incoronazione di Dario
L'Olimpiade
Orlando finto pazzo
Orlando furioso
Ottone in villa
Tito Manlio
La Verit in cimento
12 koncertów L'Estro armonico op. 3
12 koncertów skrzypcowych La Stravagaza op. 4
12 koncertów skrzypcowych op. 8 (w tym Cztery pory roku)
11 koncertów skrzypcowych op. 9
6 koncertów fletowych op. 10
5 koncertów skrzypcowych oraz 1 na obój op. 11
5 koncertów skrzypcowych op. 12
10 sonat na wiolonczelę
28 sonat na skrzypce
4 sonaty na flet
60 koncertów na instrumenty smyczkowe
170 koncertów-sinfonii
7 koncertów na altówkę miłosną
7 koncertów na wiolonczelę
9 koncertów na flet
14 koncertów na obój
40 koncertów na fagot