Jak powstaje ustawa?

• Jaka jest rola prezydenta, parlamentu i rządu w procesie tworzenia ustaw? • Jakie są kolejne etapy uchwalania ustawy? Co to jest prawo weta?


JAK WPROWADZIĆ NOWE PRAWO?
Przypomnijcie sobie państwa, które tworzyliście w lekcji o konstytucji. Wyobraźcie sobie, że w związku z powtarzającymi się przypadkami kradzieży chcecie wprowadzić prawo, które określi, w jaki sposób należy dowodzić winy podejrzanym o kradzież i jak karać winnych.
Kto w waszym państwie powinien opracować projekt takiego prawa, kto i w jaki sposób może je uchwalić?
Czy powołacie specjalne instytucje w tym celu, czy też wszyscy obywatele będą mieli prawo zgłaszania projektów i prawo głosu?
Gdy wszystkie zespoły określą, jaki sposób stanowienia prawa wybrały, zastanówcie się, czy te rozwiązania dałyby się zastosować we współczesnej Polsce lub innym demokratycznym państwie.

JAK POWSTAJE USTAWA?
Ktoś móglby zapytać: „Po co wdąż uchwalać nowe ustawy? Czy nie mamy ich już dostatecznie dużo?\". Rzeczywiście, na pierwszy rzut oka wydaje się, że parlament w Polsce powinien być bezrobotny, przecież niemal wszystkie rzeczy są już jakoś uregulowane. A jednak stanowienie nowego prawa jest wciąż niezbędne. Po pierwsze dlatego, że wiele ustaw jest już przestarzałych i nie pasuje do obecnej sytuacji, po drugie dlatego, że wiele uchwalonych wcześniej ustaw ujawniło z czasem swoje wady - trzeba więc zmienić złe rozwiązania prawne i poprawić to, co się nie sprawdziło. Po trzecie, musimy pamiętać, że wciąż pojawiają się nowe zagadnienia, które wymagają legislacyjnego uregulowania. Jeszcze dwadzieścia pięć lat temu nie było żadnego powodu, by zakazywać piractwa komputerowego - było to bowiem zjawisko praktycznie rzecz biorąc nieznane. Nabrało ono znaczenia wraz z rozpowszechnieniem się komputerów osobistych. Po czwarte, partie polityczne mają swoje programy, które w czasie wyborów obiecywały zrealizować. Na przykład jedna partia opowiada się za wprowadzeniem wyższych podatków dla najlepiej zarabiających, druga jest temu przeciwna. Zwycięska partia (koalicja) dąży do zmiany ustaw po to, by zrealizować swój program.
Zasadniczą rolę w uchwalaniu ustaw odgrywa parlament, jednak inicjatywa ustawodawcza - czyli prawo przekazywania parlamentowi projektu nowej ustawy - przysługuje nie tylko posłom i Se-mtttwi, ale także rządów i (mtzydefttfftc*. Pro-jekt nowej ustawy mogą przedstawić także obywatel - Sejm jest zobowiązany do rozpabze-Jlłia takiego obywatelskiego projektu, jeśli podpisało l$ę pod nim co najmniej sto tysięcy obywateli.
Projekt nowej ustawy trafia najpierw do odpowied niej komisji sejmowej i tam jest szczegółowo ana lizowany i poprawiany. Komisja w tej fazie zwanej pierwszym czytaniem ustawy - powołuje często ekspertów, którzy pomagają jej w usunięcii niedostatków projektu. Następnie projekt trafia nć plenarne posiedzenie Sejmu (tzw. drugie czytanii w przypadku szczególnie ważnych projektów ustaw pierwsze czytanie może odbyć się na po siedzeniu plenarnym), gdzie w dyskusji wszyscy posłowie mogą wyrazić swoją opinię i zaproponować poprawki. Później projekt powraca zwykłe ra2 jeszcze do komisji, która zastanawia się nad sensownością poselskich poprawek. Na kolejnym posiedzeniu plenarnym Sejmu (trzecie czytanie) dochodzi do głosowania - najpierw głosowane są kolejno wszystkie poprawki, później zaś cały projekt ustawy. Projekt uważany jest za uchwalony przez Sejm, jeśli poprze go w$gjjj$ pM Jfó sali podczas głosowania musi być kworum, czyli co najmniej połowa (230) wszystkich posłów.

Uchwalony projekt ustawy trafia do Senatu. Najpierw zajmuje się nim odpowiednia komisja senacka, potem na plenarnym posiedzeniu senatorowie dyskutują nad przedstawionym projektem i proponują swoje poprawki. Ostatecznie w głosowaniu ustala się stanowisko Senatu. Senat może zaakceptować ustawę bez zastrzeżeń, wnieść swoje poprawki, może też odrzucić ustawę w całości. Jeśli Senat ustawę zaakceptuje, przekazywana jest ona do podpisu prezydentowi, w przeciwnym przypadku powraca do Sejmu. Sejm może odrzucić stanowisko Senatu bezwzględną większością głosów (to znaczy za odrzuceniem musi opowiedzieć się więcej niż połowa posłów spośród biorących udział w głosowaniu); jeżeli tego nie uczyni, ustawa pozostaje w wersji ustalonej przez Senat.

ZGODNIE Z NOWĄ USTAW, MOGĄ W NASZYM LESIE WttĄCZNIE PISTOLETÓW l
W ostatniej fazie procesu legislacyjnego nowa ustawa trafia do prezydenta. Jeśli prezydent ustawę podpisze, wchodzi ona w życie po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw. Prezydent może też zawetować ustawę (wyjątkiem jest ustawa budżetowa, wobec której prezydentowi nie przysługuje prawo weta) - wtedy powraca ona znów do Sejmu. Sejm, aby przełamać sprzeciw prezydenta, musi zebrać w głosowaniu większość 3/5 głosów. Jeśli weto prezydenta zostanie przełamane, nie może on już odmawiać podpisa-nią ustawy. Prezydent, zamiast ustawę wetować, może też skierować Je do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności z konstytucją.