Przepisy prawne regulujące działalność gospodarczą w Polsce i na świecie

Działalność gospodarcza to forma aktywności przedsiębiorców działających na rynku. Dokładniejsze definicje tego pojęcia występują w wielu ustawach, zwłaszcza w ustawach podatkowych, i różnią się między sobą. Działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej jest "zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły". Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych definiuje ją jako „działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w dalszej części tej ustawy.” W ustawie o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Na polskim rynku występują działalności gospodarcze prowadzone przez osoby fizyczne, spółki osób fizycznych, spółki prawa handlowego, z których najbardziej popularną formą są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W Polsce działalność gospodarczą reguluje prawo gospodarcze- ogół norm prawnych dotyczących funkcjonowania gospodarki oraz cywilnych stosunków gospodarczych między różnymi podmiotami. Podmiotem prawa gospodarczego są przedsiębiorcy, natomiast przedmiotem- ich działalność gospodarcza. Przepisy prawa gospodarczego i przepisy prawne regulujące działalność gospodarczą w Polsce pochodzą z wielu źródeł. Przepisy te definiują małego i średniego przedsiębiorcę, regulują miedzy innymi prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce przez osoby zagraniczne, zasady przyznawania koncesji i zezwoleń oraz formy rejestracji prowadzonej działalności.
Najważniejsze dokumenty dotyczące działalności gospodarczej i prawa gospodarczego o charakterze publicznym, zgodnego z zasadami Konstytucji oraz uwzględniającego zobowiązania międzynarodowe w Polsce to:

• Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r.- Prawo działalności gospodarczej
Występuje tu zdefiniowanie pojęcia działalności gospodarczej, nazywając ją wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły działalnością wytwórczą, usługową oraz eksploatacją i poszukiwaniem zasobów naturalnych. Ustawy tej nie stosuje się do działalności w rolnictwie i leśnictwie.

• Ustawa z dnia 14 lutego 2003 r.
Jest to ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych
• Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r.
Zawarte są tu regulacje, które dotyczą terminów zapłaty w transakcjach handlowych
• Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r.
Są to przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej
• Ustawa z 26 lipca 2006 r.- Kodeks spółek handlowych

W tym kodeksie został wyróżniony podział działalności gospodarczej na:

o spółki osobowe:
Jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo- akcyjne
o spółki kapitałowe:
Z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjne.

W spółkach osobowych prowadzenie spraw i reprezentowanie ich na zewnątrz spółki jest prawem i obowiązkiem każdego wspólnika (wyjątkiem jest spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna), natomiast w spółkach kapitałowych powołuje się do tego celu specjalne organy. Kapitał spółek osobowych powstaje z wkładów poszczególnych wspólników. W spółkach kapitałowych składają się na to udziały wspólników lub wykupione przez wspólników akcje. Odpowiedzialność za zobowiązania w spółkach osobowych jest nieograniczona, odnosi się więc do całego majątku posiadanego przez każdego wspólnika (wyjątkiem jest spółka komandytowa i komandytowo-akcyjna)

• Ustawa z 25 września 1981 r. – z późniejszymi zmianami
Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
• Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. Ustawa o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. Rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wykonywania umów sprzedaży między przedsiębiorcami a konsumentami.
• Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego.
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 grudnia 2003 r. Rozporządzenie w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. Rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców w zakresie niektórych ulg podatkowych
• Ogłoszenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 maja 2004 r. Ogłoszenie w sprawie stosowania prawa Unii Europejskiej
• Ustawa z 24 lutego 1990 r. z późniejszymi zmianami Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym
• Ustawa z 7 kwietnia 1989 z późniejszymi zmianami Ustawa o stowarzyszeniach
• Ustawa z 6 kwietnia 1984 r. z późniejszymi zmianami O fundacjach
• Ustawa z dnia 1 stycznia 2001 roku
Zgodnie z tą ustawą działalność rozpoczął Krajowy Rejestr Sądowy składający się z: ''rejestru przedsiębiorstw, rejestru stowarzyszeń i innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz rejestru dłużników niewypłacalnych''. W myśl tych przepisów o działalności gospodarczej za przedsiębiorców, podlegających wpisowi do rejestru, uznaje się: ''osoby fizyczne, osoby prawne oraz niemające osobowości prawnej spółki prawa handlowego, które zawodowo, we własnym imieniu podejmują i wykonują działalność gospodarczą''.[2, art. 2] Natomiast nie uznaje się za przedsiębiorców spółek cywilnych.
Stowarzyszenia i fundacje to organizacje powołane do realizacji określonych celów społecznych zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczpospolitej Polskiej. Większość organizacji tego typu ma charakter niezarobkowy, choć mogą one prowadzić działalność gospodarczą i wtedy występują jako przedsiębiorcy, którzy podlegają wpisowi do rejestru. Działalność gospodarcza fundacji podlega opodatkowaniu z przewidzianymi ulgami i zwolnieniami. Fundacja ulega likwidacji w przypadku osiągnięcia celu, wyczerpania środków finansowych lub gdy właściwy organ podejmuje decyzje o jej likwidacji.
W krajach Unii Europejskiej, pomimo licznych prób, nie nastąpiło ujednolicenie form prawnych działalności. I tak, we Francji podstawy prawne funkcjonowania spółek pochodzą z Kodeksu Napoleona. Prawo niemieckie regulują przepisy pochodzące z prawa cywilnego i prawa handlowego. W Wielkiej Brytanii mamy do czynienia w z kompaniami i korporacjami. Najważniejszymi podmiotami gospodarczymi - zarówno w Europie, jak i Polsce - są więc spółki. Działalność ich opiera się na prawodawstwie każdego z krajów.
Unia Europejska już od ponad pięćdziesięciu lat prowadzi działania, mające na celu doprowadzić do integracji gospodarczej państw członkowskich. Pierwszy etap integracji rozpoczął się z powstaniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Dokumentem to określającym był traktat o EWG, art. 7, zgodnie z którym wspólny rynek miał być tworzony stopniowo, w ciągu dwunastoletniego okresu przejściowego. W 1961 r. zniesione zostały ograniczenia handlowe między członkami UE. Inne decyzje dotyczące działalności gospodarczej i handlowej zostały podjęte wcześniej, bo już 1 stycznia 1959 r. rozpoczął się proces redukowania ceł wewnętrznych i trwał do 1 lipca 1968 r., kiedy sześć państw członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej utworzyło unię celną. Na mocy artykułu 3 traktatu o utworzeniu EWG postanowiono o utworzeniu tej właśnie unii celnej oraz przewidziano m.in. ochronę wolnej konkurencji i zniesienie przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitałów. Traktaty te miały wyraźny wpływ na działalność gospodarczą i jej rozwój w poszczególnych krajach. Znacznie ułatwiały także prowadzenie handlu i wymian towarów, co ma kluczowe znaczenie dla wielu różnorakich działalności gospodarczych.

Kolejnym ważnym dokumentem regulującym przepisy prawne w Unii Europejskiej jest zawarty w 1994 r. Układ Ogólny o Cłach i Handlu, który został zawiązany w ramach rokowań Światowej Organizacji Handlu( WTO).
Istotne znaczenie dla działalności gospodarczej miało również utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego- ważnego instrumentu finansowego, który poprzez pozyskiwanie pozabudżetowych środków finansowych miał ułatwiać rozwój gospodarczy i tym samym rozwój działalności gospodarczej.
Kolejnym traktatem mającym istotny wpływ na rozwój działalności gospodarczej w Europie był traktat z 3 maja 1998 r., w którym uznano 11 państw Wspólnoty za spełniające warunki przystąpienia do unii walutowej. 1 czerwca 1998 r. został ustanowiony Europejski Bank Centralny. Postanowiono, że od 1 lipca 2002 r. euro przyjmie funkcję jedynej ważnej jednostki w tych państwach. Miało to kluczowy wpływ na działalność gospodarczą .
Powyższy tekst przywołuje najważniejsze akty prawne i przepisy regulujące działalność gospodarczą. Możemy zaobserwować, że w wielu przypadkach działalność tą reguluje prawo gospodarcze, a przepisy prawa gospodarczego i przepisy prawne regulujące działalność gospodarczą pochodzą niejednokrotnie z wielu źródeł. W wielu krajach Europy przepisy regulujące działalność gospodarczą są determinowane przez Unię Europejską i specjalnie do tego powołane instytucje. To zjawisko możemy zaobserwować na całym świecie.