Kultura renesansu

Mówiąc o kulturze renesansu i miejsce, jakie zajmuje w niej człowiek, na początku powinniśmy się zastanowić, co oznacza pojęcie kultura.
W zastosowaniu pierwotnym słowo cultura (kultura) odnosiło się głównie do uprawy roli, dość wcześnie jednak zaczęło być stosowane metaforycznie (np.. przez Cycerona, który pisał również o „kulturze duszy”) do innych dziedzin, w których starania ludzkie prowadzą do poprawy stanu wyjściowego.

Kultura jest to jeden z najbardziej popularnych terminów humanistyki i nauk społecznych a także języka potocznego, w którym jednak ma inne znaczenie i silne zabarwienie wartościujące. W znaczeniu nieco szerszym kultura obejmuje wszystko to, co w zachowaniu się i współżyciu członków społeczeństw ludzkich stanowi rezultat zbiorowej działalności. Mówi się też o kulturze jako o tym, co w zachowaniu się ludzkim jest wyuczone – w odróżnieniu od tego, co biologicznie odziedziczone.

Prze stulecia termin kultura był używany w tym drugim znaczeniu. W XVIII wieku zyskał on pewną popularność. Był wówczas odnoszony do moralnego i umysłowego doskonalenia się człowieka. W szerokim znaczeniu zaczęto go używać w XIX wieku. Wtedy oznaczano nim całokształt duchowego, ale też materialnego dorobku społeczeństwa, w tym znaczeniu używano go zamiennie z terminem cywilizacja, od którego później odróżniono go jako określenie dorobku raczej duchowego niż materialnego. W XX wieku upowszechniła się tendencja do ujmowania kultury przede wszystkim jako zespołu wzorów rozpatrywania problemów charakterystycznego dla danego społeczeństwa, wzorów postępowań.
Nie było i nie ma jednak żadnej ogólnie przyjętej teorii kultury. Różni autorzy, różne dyscypliny nauk ( filozofia kultury, historia kultury, antropologia kulturowa, socjologia, etnografia) i różne szkoły nauk (ewolucjonizm, funkcjonalizm, strukturalizm) skupiały uwagę na poszczególnych aspektach kultury – zależnie od stawianych celów badawczych i całości zapatrywań na życie społeczne. Uzgodnienie różnych teorii kultury okazuje się zazwyczaj niemożliwe mimo prób stworzenia jednolitej dyscypliny nauk, której zadaniem byłoby kultury i zintegrowanie całości wiedzy z tego zakresu (kulturoznawstwo). Różnice między podejściami są niekiedy bardzo różne.

Po pierwsze dla niektórych badaczy kultury najważniejsze jest uwydatnienie tego wszystkiego, co nie jest „naturą” i odróżnia społeczeństwa ludzkie od społeczeństw zwierzęcych (dopiero niedawno zaczęto mówić o kulturze tych ostatnich), podczas gdy dla innych najważniejsze jest uwydatnienie różnic między społeczeństwami ludzkimi, z których każde wytwarza właściwe sobie wrażenia, wzory postępowań, praktyki, instytucje itd.

Po drugie dla jednych badaczy (przeważają oni we współczesnych naukach społecznych) termin kultura nie ma charakteru wartościującego (każda trwała zbiorowość ma swoistą kulturę i chodzi i to, aby uchwycić jej cechy), podczas gdy dla innych jest on terminem wartościującym i odnosi się jedynie do tych jednostek i grup, które stały się „kulturalne” to jest wzniosły się powyżej poziomu „prymitywizmu”, „dzikości”, „barbarzyństwa” w ten sposób można mówić o kulturze „wyższych” i „niższych”.
Po trzecie dla jednych badaczy kultura jest kategorią niezwykle szeroką (tzw. globalne pojęcie) obejmującą np. całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa, przekazywanych z pokolenia na pokolenie wierzeń i praktyk jego członków, przyjętych przez nich wzorów postępowań itp., Podczas gdy dla innych kultura to jedynie wycinek owej całości (piśmiennictwo, teatr, muzyka), do którego nie należą na przykład nauka czy technika. Rozległość problematyki kultury (zwłaszcza rozumianej globalnie) sprawiła, iż wielokrotnie podejmowano próby jej uszczegółowienia drogą wyodrębniania różnych typów kultury (tradycyjna, ludności, nowoczesna, masowa itd.), różnych jej sfer, aspektów (np. materialna, duchowa, społeczna) czy takich jej względnie odrębnych dziedzin, jak kultura polityczna, ekonomiczna, prawna, literatury czy artystyczna.