Podział kart płatniczych

1. Karty parapłatnicze

Karty płatnicze wydawane są w ramach organizacji płatniczych. Na świecie funkcjonuje wiele tego typu stowarzyszeń. W Polsce najpopularniejsze są karty wydawane w ramach organizacji MasterCard/EuroPay Int. oraz Visa Int. Kolejnym podziałem może być podział ze względu na sposób rozliczania.

1.1. Karty bankomatowe

Karta bankomatowa (ang. cash card, ATM card) pozwala posiadaczowi na pobieranie gotówki z bankomatu. Jest ona identyfikatorem posiadacza karty i powiązana jest z PIN-em.
W warunkach systemu on-line, karta bankomatowa może być wydana każdemu klientowi, który otworzy konto, nawet jeśli jest to klient nie mający wcześniej kontaktów z bankiem, nie mający stałego źródła dochodów (np. student). Ryzyko strat banku jest ograniczone. Klient może wybrać gotówkę tylko wtedy, gdy na jego koncie znajdują się środki. Nawet jeśli karta zostanie zgubiona, to bez posiadania numeru PIN dostęp do pieniędzy zdeponowanych na koncie jest niemożliwy. Karta bankomatowa jest uważana za najlepszy środek do rozpoczęcia programów wprowadzania kart do banku. Jej wprowadzenie jest stosunkowo proste, wymaga jednak odpowiedniej infrastruktury technicznej. Bank może liczyć na szybki wzrost liczby użytkowników kart, pod warunkiem jednak, że oferuje dostęp do odpowiedniej ilości bankomatów. Z karta bankomatową nie są łączone pakiety usług dodatkowych. Karta tego typu może występować jako odrębne narzędzie, ale bardzo często powiązana jest z innym typem karty. Poprzez dodanie PEN-u do karty kredytowej staje się ona kartą bankomatową, umożliwiającą korzystanie z sieci bankomatów.

Nieliczne banki wydają jeszcze wyłącznie tego typu karty (Cirrus, PolCard Tempo). Szkoda że tak się dzieje, gdyż karty te są najbardziej bezpieczne: każda transakcja wymaga podania numeru PIN. Własnym sumptem można zrobić z dowolnej karty płaskiej (np. Visa Electron) kartę wyłącznie bankomatową: podpis na karcie należy całkowicie zamazać, na awersie karty wypisać lakierem napis "bankomatowa". Należy przy tym uważać, aby nie uszkodzić paska magnetycznego.


1.2. Karty rabatowe

1.3. Karty gwarancyjne czeków

Karta gwarancyjna do czeków (ang. cheque guarantee card) jest to karta gwarantująca płatność czeku, do sumy oznaczonej na karcie. Karta stanowi również wzór podpisu posiadacza książeczki czekowej oraz identyfikuje bank, wydawcę karty.
Czek potwierdzony kartą gwarancyjną jest chętniej akceptowany przez sklepy, ponieważ wiadomo, że płatność jest gwarantowana przez bank. Potwierdzenie czeku dokonuje się poprzez wpisanie numeru karty na odwrocie czeku. Karta taka podnosi bezpieczeństwo obrotu czekowego. Karty gwarancyjne zostały po raz pierwszy wyemitowane w Wielkiej Brytani w połowie lat 60-tych przez banki komercyjne. Były one używane do zagwarantowania płatność czeków, do wysokości 30 GBP. Ten limit był podnoszony i teraz karta taka najczęściej gwarantuje sumę do 50 GBP za jeden czek.

Karty gwarancyjne nawiązujące do czeków, o zasięgu europejskim to Eurocheque Cards -karty euroczekowe. Nabywane są przez klientów wyjeżdżających za granicę, razem z książeczką euroczeków. Warunkiem gwarancji jest zamieszczenie na odwrocie blankietu czekowego numeru przedkładanej karty gwarancyjnej. Ponadto podpis klienta i numer konta na czeku muszą być zgodne z umieszczonymi na karcie gwarancyjnej. Euroczeki wystawiane są w walucie miejscowej. Mogą być także skupowane przez banki, bezpośrednio przez ich wystawców. Kartę euroczekową można czasami wykorzystać do wybrania gotówki z bankomatu.

2. Karty płatnicze

2.1. Karty kredytowe

Karta kredytowa (ang. credit card) jest kartą płatniczą, pozwalającą jej posiadaczowi na dokonywanie transakcji, bez posiadania bieżących środków na koncie, na podstawie podpisanej wcześniej umowy z bankiem o udzielenie kredytu rewolwingowego do ustalonego limitu1.Bank płaci akceptantowi karty za towary czy usługi zakupione przez posiadacza karty, a tym samym udziela mu kredytu. Przy zakupach na kartę kredytową nie jest więc konieczne posiadanie funduszy na rachunku bankowym.
Karta kredytowa jest przeznaczona dla klienta o określonym stanie majątkowym, dochodach i wiarygodności kredytowej. Ocena kredytowa klienta dokonywana jest na podstawie szeregu informacji, zarówno finansowych jak i innych: miejsce zamieszkania, stan rodzinny, zatrudnienie itp.

Na podstawie tej analizy bank indywidualnie ustala limit kredytowy. Klient raz w miesiącu otrzymuje z banku zestawienie zawartych transakcji i zobowiązany jest do spłaty w określonym terminie całości lub części zaciągniętego kredytu. Bank określa minimalną kwotę wpłaty procentowo lub kwotowo. Od niespłaconej część bank pobiera odsetki. Oprocentowanie kredytu zaciągniętego przy pomocy karty kredytowej jest jednak relatywnie wysokie. Bank udzielając takiego kredytu nie zna dokładnie jego sumy ani też okresu jego spłaty, co wpływa na podwyższenie oprocentowania.

2.2. Karty debetowe

Karta debetowa (ang. debit card) jest kartą płatniczą, pozwalającą na dokonywanie płatności za zakupione towary i usługi z posiadanych i dostępnych na koncie osobistym środków, aż do wykorzystania całego wkładu, bez możliwości jego przekroczenia. Za spowodowanie debetu na koncie klient płaci wysokie kary. Jest to produkt bankowy wprowadzony na rynek stosunkowo niedawno. Pierwsza karta debetowa, nazwana Connect, została wprowadzona w roku 1987 przez brytyjski Barclays Bank.
Karta przeznaczona była do obsługi elektronicznej, więc wymagała instalowania terminali EFTPOS u akceptantów. Jako podstawowe zalety karty debetowej wymienia się:
• zmniejszenie ilości czeków wystawianych przez klientów;
• uwolnienie klientów od limitu kwoty, do której płatność czeku była gwarantowana;
• możliwość zapłaty za towary bezpośrednio z konta osobistego, a nie zakupu na kredytmożliwość wypłaty gotówki w bankomacie.
Za granicą ten rodzaj kart jest często oferowany bardzo szerokiej grupie klientów, bo wiąże się z nimi niski poziom ryzyka. Gdy karty debetowe w całości są obsługiwane elektronicznie (tj. każda transakcja jest autoryzowana), nie ma ryzyka przekroczenia salda na rachunku i strat wynikających z nieściągalnych kredytów. Jest to więc karta popularna.
Bardzo często karty debetowe wydawane są klientom bezpłatnie. Bank zarabia na prowizjach pobieranych z rozliczanych transakcji. Bank ma również możliwości wykorzystania w swej działalności kredytowej środków, które zostały zdeponowane na kontach kart klientów. Są to wkłady płatne na każde żądanie, więc oprocentowanie płacone klientowi nie jest wysokie.
Systemy kart debetowych często budowane są tylko w jednym kraju (np. Switch w Wielkiej Brytani), ale istnieją też odmiany o zasięgu międzynarodowym (VISA Electron, MasterCard Maestro). Karty są najczęściej obsługiwane elektronicznie, przez terminale EFTPOS, choć także tradycyjnie, w imprinterach, dla obniżenia kosztów obsługi.
Karta debetowa podobna jest do rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego, prowadzonego przez wiele polskich banków. Karty debetowe są więc alternatywą czeków, ale są bardziej od nich bezpieczne i wygodniejsze w użyciu, dlatego też bywają nazywane elektronicznymi czekami. Ta grupa kart rozwija się bardzo dynamicznie, zarówno w Europie jak i w Stanach Zjednoczonych.
Najczęstszym rodzajem kart elektroniczych w Polsce są karty debetowe Visa Elektron (wydane w ramach organizacji płatniczej Visa Int.) i karty debetowe Maestro (wydane w ramach organizacji płatniczej MasterCard/EuroPay Int.).

2.3. Karty „charge”

Karta obciążeniowa (ang. charge card) jest kartą płatniczą, której konto musi zostać uzupełnione środkami w wysokości równej obciążeniom w danym okresie rozliczeniowym.
Autorzy niektórych publikacji utożsamiają karty obciążeniowe z kartami kredytowymi. Jednak z punktu widzenia banku - wystawcy oraz użytkownika mają one cechy wyraźnie je rozróżniające.
Karta obciążeniowa podobna jest do karty kredytowej, bo klient wydaje pieniądze, których nie posiada na rachunku. Karta ta nie jest zwykle powiązana z rachunkiem bankowym - ponieważ nie stanowi instrumentu dającego wyłącznie dostęp do środków zdeponowanych na rachunku, bądź pochodzących z linii kredytowej udzielanej przez bank. Wysokość wydatków, jakich można dokonać przy pomocy karty, nie jest więc w żaden sposób ograniczona.

Różny jest jednak sposób rozliczeń po otrzymaniu miesięcznego wyciągu od wystawcy karty. W przypadku karty obciążeniowej klient zobowiązany jest do spłaty całości należności, w określonym czasie. Niespłacenie należności może powodować obciążenie posiadacza karty wysokimi opłatami za zwłokę i zastrzeżenie karty. Ryzyko poniesienia strat przez bank jest tutaj niższe, niż w przypadku kart kredytowych. Jednak niższy jest także poziom potencjalnego zysku emitenta.
Karty obciążeniowe najczęściej służą do regulowania kosztów podróży, delegacji służbowych itp. Stąd też pochodzi nazwa tego rodzaju kart - Travel & Entertainment. Karty tego rodzaju są ekskluzywnym produktem, przeznaczonym dla wybranej grupy klientów. Wystawca stawia wysokie wymagania finansowe wobec potencjalnych posiadaczy kart. Są one zawsze wydawane odpłatnie, zwykle należy też zapłacić "opłatę członkowską", za przystąpienie do systemu. Najpopularniejsze karty tego rodzaju to American Express oraz Diners Club.

2.4. „Elektroniczna portmonetka”

Elektroniczna portmonetka, występująca często jako karta na okaziciela, jest rodzajem karty wstępnie opłaconej (preloaded cards), wyposażonej w inteligentny chip wykorzystujący kryptograficzne metody ochrony dostępu do przechowywanych danych. Karty tego typu wyposażone są w mikroprocesor, który w odróżnieniu od klasycznego paska magnetycznego jest trwalszym i pojemniejszym nośnikiem informacji. Nowe mikroprocesory, które znajdują zastosowanie w inteligentnych kartach, wykonano w architekturze RISC i 32-bitowej technologii. Można je porównywać do nośników pamięci znanych wcześniej tylko z komputerów. Karty z paskiem magnetycznym z ich możliwościami zapisywania danych (dostępne są tylko trzy ścieżki na pasku), można porównać do magnetowidów w dobie DVD - są mniej trwałe i słabiej zabezpieczone przed próbą podrobienia.
Karta oparta na technologii mikroprocesora chip, gwarantuje poprawność funkcjonowania całego systemu, a przede wszystkim bezpieczeństwo dla elektronicznego pieniądza. Dostrzegli to operatorzy systemów płatniczych i obecnie rozwijają przygotowywane do powszechnej obsługi rozwiązania takie jak: VISA - Cash, MasterCard - Mondex, Europay - Clip, American Express -Proton.

Jak to działa?
Karta z procesorem, czyli elektroniczna portmonetka (e-purse) to nie tyle urządzenie, to raczej pojęcie, pod którym kryje się elektroniczny system dystrybucji pieniędzy. Karta jest napełniana elektronicznym pieniądzem w banku lub innej instytucji współpracującej z dostawcą e-cash. Limit określany jest wewnętrznymi regulacjami banku. Po naładowaniu mamy określoną sumę na karcie, która to suma jest od razu odejmowana od środków na koncie użytkownika i przekazywana na rachunek tymczasowy zupełnie niezwiązany z pierwotnym. Całą operację można porównać do "wyciągania" pieniędzy z bankomatu. Wybrana przez klienta kwota zdejmowana jest z jego rachunku bankowego i zasila elektroniczną portmonetkę. Od tego momentu można ją stosować do realizacji płatności, aż do wyczerpania zgromadzonej w niej kwoty. Każdorazowo przy zapłacie elektronicznym pieniądzem stan kwoty na karcie jest zmniejszany o wartość zakupu. Usługodawca przyjmujący płatności w systemie e-purse niejako zbiera pieniądze na swojej karcie, po czym łączy się w dowolnym momencie ze swoim bankiem, który przelewa środki z wspomnianych wcześniej kont tymczasowych na jego konto. Cała operacja trwa kilka sekund i jest to druga operacja poza ładowaniem karty, która wymaga bezpośredniego połączenia z systemem bankowym i może być dokonana w odpowiednio przystosowanym terminalu bankowym.

W chwili, gdy zapas elektronicznych pieniędzy na karcie wyczerpie się użytkownik może go uzupełnić - elektroniczna portmonetka posiada możliwość wielokrotnego ładowania. Istnieje wiele sposobów na jej uzupełnienie: można zlecić bankowi przelanie pieniędzy z konta osobistego, można ją naładować e-gotówką w specjalnie przeznaczonych do tego punktach, czy poprzez użycie Internetu, co pozwala również rozszerzyć ofertę elektronicznych usług bankowych o "internetowy bankomat".

Jaka jest, więc różnica między dobrze wszystkim znaną kartą płatniczą, a elektroniczną portmonetką?
Otóż karta bankowa jest jedynie kluczem do naszego konta. Aby dokonać jakiejkolwiek transakcji z pomocą tradycyjnych kart, konieczne jest sprawdzenie w banku czy jesteśmy do niej uprawnieni - czy na koncie znajduje się wystarczająca ilość środków. Wymaga to każdorazowego połączenia terminala z bankiem (on-line), co nie zawsze się udaje. Płacąc w sklepie elektroniczną portmonetką, klient wkłada ją do czytnika i akceptuje transakcję. Nie musi podawać kodu PIN (w przypadku drobnych transakcji) ani składać podpisu. Terminal realizuje operację bez łączenia się z centrum autoryzacyjnym (w trybie off-line). W trakcie dokonywania zakupów kwoty są automatycznie odejmowane od wartości zapisanej w pamięci karty traktując jej zawartość jak gotówkę. Dzięki temu sprzedawcy unikają ryzyka przyjęcia kart bez pokrycia i nieważnych. W momencie wyczerpania zawartości karty, tak jak prawdziwą portmonetkę, można ją ponownie uzupełnić.
Użycie elektronicznej portmonetki sprawia, że transakcje bezgotówkowe stają się opłacalne nawet dla najmniejszych kwot, dzięki zaś zastosowaniu zaawansowanych systemów ochrony gwarantują bezpieczeństwo funkcjonowania całego systemu.
Zalety Portmonetki Elektronicznej:
Bezpieczeństwo
• mikroprocesor uniemożliwia odczytanie danych osobom nieupoważnionym
• w przypadku zgubienia portmonetki użytkownik traci jedynie kwotę aktualnie w niej przechowywaną
• jednorazowo zakup o większej wartości wymaga wprowadzenia PIN kodu
Szybkość i wygoda stosowania
możliwość transakcji nawet dla najmniejszych kwot
• możliwość płacenia w automatach
• znika problem wydawania reszty i pomyłek przy liczeniu pieniędzy
Minimalizacja kosztów operacyjnych
• większość procesów odbywa się w samej karcie, dlatego niezależnie od poziomu skomplikowania programu jego obsługa jest prosta,
• nie wymagają komunikowania się z bazą danych centrum obsługującego transakcje,
Elastyczność
• możliwość korzystania z karty przez dowolną osobę, również dziecko,
• zastosowanie w systemie kart procesorowych daje możliwość łatwej rozbudowy funkcjonalnej karty o nowe aplikacje typu: karta stałego klienta, elektroniczna informacja medyczna i ubezpieczeniowa, dane systemu ochrony obiektów itp.
Efektywność
• trwalszy i pojemniejszy nośnik informacji,
• taniość, powszechność i mobilność urządzeń akceptujących,
• nośnik nowoczesny i prestiżowy, podnosi status klienta i kontrahenta, buduje przewagę marketingową.


Ostatnio karty płatnicze można również podzielić na karty tradycyjne, czyli odmiany wszystkich powyższych kart oraz karty wirtualne. Karty wirtualne są odpowiednikami zwykłych kart płatniczych i służą do zakupów w internecie. Mogą one przyjmować postać zwykłej karty plastikowej (ale bez paska magnetycznego i hologramu organizacji płatniczej) albo wydruku komputerowego z danymi o karcie. Najczęściej karty wirtualne są wydawane przez bank, jako rodzaj karty debetowej z natychmiastowym obciążeniem wartością transakcji konta posiadacza karty. Karty wirtualne nie mogą być używane w tradycyjnych sklepach i punktach usługowych