Sofokles

W momencie wystawienia Antygony autor miał nieco ponad 50 lat, gdyż urodził się około 496 roku p.n.e. Żył i tworzył w okresie wielkiego rozkwitu swej ojczyzny starożytnych Aten pod rządami Peryklesa.

Przyszedł na świat w podateńskiej wiosce Kolonos. Jego ojciec był rzemieślnikiem, a może właścicielem niewielkiego warsztatu produkującego broń.

Dzieciństwo musiało Sofoklesowi upływać tak samo, jak innym greckim chłopcom w tamtych czasach. Do siódmego roku życia pozostawał pod opieką kobiet, czas spędzając na zabawach i słuchaniu opowieści o mitycznych bohaterach. Mitologia czyny Heraklesa, przebieg wojny trojańskiej czy tułaczka Odyseusza rozpalała wyobraźnię i kształtowała sumienia małych Ateńczyków.

Gdy skończył 6 lat, przeszedł pod opiekę mężczyzn i zaczął się uczyć. Wykształcenie, jakie otrzymał, wiązało się z greckim ideałem kalokagathii, czyli harmonijnego rozwoju ciała i ducha. Wiemy, że wspaniale tańczył i grał na lirze, zaś jego utwory świadczą o głębokiej znajomości mitologii i literatury greckiej.

Podobno grając na lirze przewodził chórowi śpiewającemu pieśń dziękczynną z powodu zwycięstwa Greków w bitwie pod Salaminą. Jeśli to prawda, to już w wieku około 15 lat Sofokles był wyróżniającym się artystą.

Pierwszy sukces pisarski świętował też w młodym, jak na greckie pojęcia, wieku. W 468 roku p.n.e. odniósł zwycięstwo w zawodach dramaturgicznych, pokonawszy poprzedniego wielkiego mistrza Ajschylosa.

Sława, popularność i sukcesy teatralne nie opuszczą go już do końca życia. We wszystkich swoich występach w konkursie dramaturgów nigdy nie zajął trzeciego miejsca, zawsze był zwycięzcą lub zdobywcą drugiej nagrody.

Sukces artystyczny przyniósł Sofoklesowi szacunek i sympatię Ateńczyków. A to w starożytnych Atenach nieodłącznie wiązało się z większymi obowiązkami obywatelskimi. Współobywatele dwukrotnie powoływali dramaturga na stanowisko stratega (jeden z dziesięciu wybieranych na rok dowódców wojskowych). Był także przewodniczącym komisji zarządzającej kasą Ateńskiego Związku Morskiego. Zdobył przyjaźń wybitnego męża stanu Peryklesa, twórcy ateńskiej potęgi. Do kręgu jego przyjaciół należał także wielki historyk grecki Herodot.

Jednak w działalności publicznej nie wykazał się wielkimi talentami. Według ówczesnego świadectwa obowiązki swe spełniał nie lepiej niż pierwszy lepszy uczciwy Ateńczyk. Dużo bliższe były mu problemy moralności, prawa i czci oddawanej bogom. Był kapłanem Asklepiosa, boga lekarza, którego kult wprowadził do Aten.

Zmarł w 406 roku p.n.e., przeżył więc około 90 lat. Kiedy umierał, kończyła się też świetność Aten. Miasto było oblężone przez wojska spartańskie. Ostatecznie zostało zdobyte w 404 roku p.n.e. i musiało uznać hegemonię (przywództwo) Sparty. Na swoje szczęście, Sofokles tego nie dożył.

Po śmierci został uznany za herosa. W komedii wystawionej w kilka miesięcy po jego śmierci mówi się o Sofoklesie jako człowieku, który pięknie żył, stworzył wiele pięknych dzieł i pięknie umarł.

Z jego śmiercią wiąże się też ciekawa legenda. Ponieważ grób rodzinny pisarza leżał poza murami miasta, które było otoczone przez Spartan, pogrzeb wydawał się niemożliwy. Jednak bogowie postanowili pomóc Sofoklesowi spartańskiemu wodzowi dwukrotnie pokazał się we śnie bóg Dionizos, żądając, by zezwolono na pochowanie jego sługi. Dopiero po drugiej wizycie boga spartański głównodowodzący ugiął się i wysłał do Aten gońca z pozwoleniem na przemarsz konduktu pogrzebowego do rodzinnej wsi tragika.

Rzecz jasna ta piękna legenda niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Świadczy jednak o szacunku, jakim darzono pisarza już za życia.

Sofokles napisał ok. 120 utworów dramatycznych. Z tej wielkiej liczby dzieł do naszych czasów przetrwało tylko siedem. Łatwo się domyślić, że były to utwory najwybitniejsze te, które cieszyły się największą popularnością, były częściej wystawiane od pozostałych, dzięki czemu zachowała się większa liczba ich kopii.

Wśród tych siedmiu utworów znajduje się, uznawana za największe dzieło ateńskiego tragika, Antygona.