Proces

Celem procesu sądowego jest orzeczenie o stanie faktycznym oraz dokonanie czynności, które mogą zmniejszyć wyrządzoną krzywdę.
W toku przeprowadzenia postępowania procesowego stosuje się następujące zasady.
Zasada procesowa Założenia
Zasada obiektywizmu Bezstronność sądu wobec osób, uczestniczących w procesie i wydarzeń, które im towarzyszyły.
Zasada domniemania niewinności Oskarżony uznawany jest za niewinnego do chwili, kiedy jego wina nie zostanie orzeczona przez sąd.
Prawo do
obrony Prawo do obrony z urzędu( obligatoryjna dla osób niepełnoletnich) w czasie trwania procesu.
Zasada jawności procesu Udział publiczności w procesie, dzięki czemu władza sądownicza zostaje poddana kontroli społecznej. Prawo to może zostać w wyjątkowych sytuacjach ograniczone, np. z przyczyn moralnych, bezpieczeństwa państwa.
Zasada prawdy materialnej Obowiązek wiernego odtworzenia wydarzeń, które doprowadziły do zaistnienia sytuacji procesowej. Sprowadza się do rekonstrukcji zdarzeń.
Zasady postępowania procesowego określają prawa i obowiązki stron występujących w procesie oraz innych uczestników biorących udział w postępowaniu. Ich celem jest także określenie toku podejmowanych czynności. Natomiast efektem powinno być wykrycie sprawcy, ustalenie stanu faktycznego oraz doprowadzenie do wykonania kary.
W każdym procesie występują strony procesowe, różne w zależności od rodzaju postępowania sądowego. Prezentuje to zamieszona poniżej tabela.
Strony procesowe w postępowaniu karnym Strony procesowe w postępowaniu cywilnym
1. Osoba oskarżona może występować w czasie procesu jako:
- osoba podejrzana – objęta postępowaniem przygotowawczym, czyli wyjaśniającym,
- podejrzany – osoba, której postawiono zarzuty,
- oskarżony – osoba, przeciwko której wniesiono sprawę do sądu,
- skazany – osoba po prawomocnym wyroku skazującym,
- uniewinniony – osoba uwolniona od zarzutów.
2. 1. Powód – osoba, która wniosła sprawę i jest stroną pokrzywdzoną i atakującą.
Oskarżyciel (może występować jako:
- oskarżyciel publiczny – jest nim prokurator, który z funkcji swojego urzędu wnosi akt oskarżenia publicznego,
- oskarżyciel prywatny – osoba pokrzywdzona, która wnosi oskarżenie prywatne,
- oskarżyciel posiłkowy – osoba pokrzywdzona, występującą w oskarżeniu publicznym.
2. Pozwany – osoba broniąca się, wobec której wniesiono sprawę; pozwany w trakcie trwania procesu może wnieść o bezpodstawny zarzut lub wzajemne powództwo, czyli współwinność.
Najważniejszą częścią postępowania sądowego jest rozprawa sądowa. W procesie sądowym mogą uczestniczyć świadkowie, czyli osoby posiadające wiedzę o zdarzeniu i biegli, czyli specjaliści posiadający wiedzę dotyczącą badanej sprawy. W rozprawie uczestniczą następujące podmioty:


Chronologia Porcesu:
Każdy proces posiada własną, indywidualną dramaturgię i jest dla stron procesowych stresującym przeżyciem. Niemniej każda z rozpraw odbywa się według następującego planu:
1. Rozpoczęcie rozprawy.
2. Przewód sądowy:
• odczytanie aktu oskarżenia,
• przesłuchanie oskarżonego,
• pouczanie o przysługujących mu prawach,
• przedstawienie dowodów.
3. Przemówienie stron – oskarżyciela i obrońcy.
4. Wydanie wyroku.
Po zakończeniu procesu każdej ze stron, biorącej udział w rozprawie, przysługuje prawo do odwołania się do sądu wyższej instancji na zasadzie dwu instancyjności. Środki odwoławcze można podzielić w następujący sposób:
Środki odwoławcze
zwyczajne (dotyczą decyzji nieprawomocnych) nadzwyczajne (dotyczą decyzji prawomocnych)
Apelacja – prawo do odwołania się od wyroku sądu I instancji w terminie14 dni od otrzymania uzasadnienia wyroku sądowego.
- Zażalenie – środek odwoławczy stosowany, gdy zaistnieją np. nieprawidłowości procesowe, pojawiają zastrzeżenia co do składu orzekającego lub zastosowano niewłaściwy środek zapobiegawczy(np. areszt, zbyt wysoka kaucja).

Kasacja – stosowana jest w wypadku zaistnienia uchybień prawnych, które mogły mieć wpływ na decyzję sądu. Prawo do kasacji przysługuje jednej ze stron procesowych oraz Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Kasację rozpatruje Sąd Najwyższy.
- Wniosek o wznowienie postępowania– stosuje się go, gdy uchybienie nastąpiło z powodów pozasądowych, np. ujawnienia nowych faktów.