Fryderyk Chopin - mazurki i polonezy

Te słynne miniatury taneczne to najliczniejsza grupa utworów Chopina. Skomponował ich aż 57.
Obok polonezów są to najbardziej "polskie" z utworów Chopina. Nie byłoby mazurków bez polskich tańców ludowych i bez polskiej muzyki ludowej.
Mazurki komponował Chopin niemal przez całe życie, od około 1825 r. (miał wtedy 15 lat) aż do 1849.
Tworząc mazurki kompozytor bezpośrednio odwoływał się do trzech ludowych tańców- mazura, kujawiaka i oberka.
Mazur - wesoły, skoczny i dynamiczny taniec z dość żwawym tempem jest podstawą wielu utworów Chopina (np. Mazurek B-dur op. 7 nr 1).
Kujawiak – taniec spokojny, o wolnym tempie i śpiewnej melodii. Stylizację kujawiaka słyszymy m. in. w Mazurku e-moll op. 17 nr 2. I wreszcie oberek - skoczny taniec w tempie szybkim, o charakterze wesołym, żywiołowym.
Oberek zainspirował m. in. Mazurka D-dur op. 33 nr 3.
Ponadto w mazurkach pojawiają się też elementy innych tańców: walca (Mazurek As-dur op. 41) i poloneza (np. koda w Mazurku fis-moll op. 59). W mazurkach Chopina oprócz elementów ludowych tańców możemy odnaleźć również brzmienia typowe dla kapeli ludowej. Przykładem mogą być powtarzające się w akompaniamencie współbrzmienia naśladujące "brzęczenie" dudów, kozła lub basu.
Mazurki stawiają przed wykonawcą niezwykle trudne zadanie. Szczególne wyzwanie stanowi tempo rubato, typowe dla polskiej muzyki ludowej. Wskazówki Chopina, dotyczące tempa kradzionego (z włoskiego: rubare - kraść) mówią, by "lewa ręka była kapelmistrzem", "by grała ściśle miarowo", "by utrzymywała ścisłe tempo", natomiast prawa ma "igrać swobodnie z rytmem", "wyzwalać prawdę muzycznego wyrazu z wszystkich rytmicznych więzów, czy to przez niezdecydowanie, ociąganie się, czy też wpadanie z niecierpliwą popędliwością wcześniej i żywiej, jak mówca w namiętnej mowie".
W Mazurkach z op. 6 i 7 Chopin łączy elementy folkloru wiejskiego (cytując lub naśladując brzmienia muzyki ludowej) z miejskim, salonowo - towarzyskim. Kolejne Mazurki z op. 17, 24, 30, 33 i 41, wnoszą typowe dla muzyki ludowej elementy wraz z charakterystycznym typem budowy.
W 1824 roku Fryderyk zatrzymał się na wakacje u szkolnego kolegi, gdzie zetknął się z mazowieckim i żydowskim folklorem, w rezultacie komponując swojego pierwszego mazurka w tonacji a – moll zwanego „Żydkiem”.
Jednym z ostatnich ukończonych utworów Chopina był Mazurek g – moll, skomponowany w roku 1848.
Słynne chopinowskie mazurki:
Mazurek a-moll Op. 68 Nr 2 I Mazurek fis-moll Op. 6 Nr 1

CIEKAWOSTKI:
41 spośród mazurków kompozytor opublikował w jedenastu opusach, ponadto jeszcze dwa zdecydował się wydać osobno (bez liczby
opusowej). Kilkanaście innych pozostawił w rękopisach.
Wszystkie mazurki mają metrum trójdzielne i charakterystyczny rytm:
dwie szesnastki dwie ósemki lub dwie ósemki dwie ćwierćnuty

Mazurki op. 6
Te mazurki są pierwszymi opublikowanymi (1832). Jest to cykl cykl 5 mazurków. Dzieła dedykowane P. Plater :
Mazurek fis-moll op. 6 nr 1 (1832)
Mazurek cis-moll op. 6 nr 2 (1832)
Mazurek E-dur op. 6 nr 3 (1830) - jeden z pierwszych mazurków Chopina
Mazurek es-moll op. 6 nr 4 (1832)
Mazurek C-dur op. 6 nr 5 (1832) - czasami przerzucany do op. 7

POLONEZY

Polonez w twórczości Fryderyka Chopina obecny jest głównie w utworach przeznaczonych na fortepian solo.
Spośród szesnastu fortepianowych polonezów Chopina tylko siedem zostało opatrzonych opusem i uznanych przez kompozytora za godne wydania.
Pozostałe dziewięć polonezów pochodzi z wczesnych lat twórczości Chopina i nie zostały wydane za jego życia – są to trzy pierwsze polonezy dziecięce: B-dur, g-moll i As-dur wyraźnie nawiązujące do wzoru tanecznego.
Pozostałe sześć polonezów, powstały w okresie, kiedy Chopin mieszkał w Warszawie. Spośród tych polonezów prawdopodobnie cztery: d-moll, f-moll i B-dur - zwane "młodzieńczymi" - oraz Ges-dur powstały podczas nauki u Józefa Elsnera.
Polonezy Fryderyka Chopina oparte są na polskim folklorze, choć
polonez rozwijał się w Polsce na długo przed Chopinem, był również od czasów baroku modnym tańcem towarzyskim wielu dworów europejskich. Najwybitniejsi kompozytorzy jak Bach, Telemann, Beethoven czy Weber także pisali polonezy.
W Polsce polonez - "taniec polski" - znany był pod różnymi nazwami, tańczony przez szlachtę, mieszczan i lud polski (m. in. jako chodzony, chmielowy, świeczkowy).
Kształt artystyczny w muzyce polskiej nadał polonezowi Michał Kleofas Ogiński (1765-1833), autor słynnego poloneza "Pożegnanie Ojczyzny". Młody Chopin znał także polonezy Marii Szymanowskiej, Józefa Elsnera czy Karola Kurpińskiego. Wiele z tych rodzimych wzorów naśladował już w dzieciństwie.
Podstawowe cechy autentycznego poloneza to metrum ¾, tempo umiarkowane, charakter dostojny i typowe formuły rytmiczne. Zasadniczą formą poloneza artystycznego od czasów Ogińskiego była trzyczęściowość A B (trio) A.
Najwcześniejsze polonezy - B-dur i g-moll – Chopin napisał w wieku 7 lat (1817) ujawniając talent cudownego dziecka.
Wśród szeregu następnych dziecięco-młodzieńczych polonezów z okresu warszawskiego zauważyć można stopniowe wzbogacanie środków pianistycznych i kompozytorskich (dziecięcy Polonez As-dur z 1821 r., polonezy gis-moll i b-moll).
Coraz śmielsza wirtuozeria pojawia się w kolejnych warszawskich polonezach młodzieńczych z lat 1826-1828: d-moll, f-moll i B-dur. Są to już polonezy większych rozmiarów, niezwykle efektowne pianistycznie (w stylu brillant). Utworów tych, będących jedynie świadectwem rozwoju młodego autora, Chopin nie włączył do oficjalnego nurtu swojej twórczości.
Dopiero po wyjeździe z Polski kompozytor stworzył najdoskonalsze polonezy. Jest ich siedem:
2 Polonezy op. 26: cis-moll i es-moll (ukończone 1835, wydane 1836)
2 Polonezy op. 40: A-dur i c-moll (1838-1839, wydane 1840)
Polonez fis-moll op. 44 (powstanie i publikacja 1841)
Polonez As-dur op. 53 (1842-1843, wydany 1843)
Polonez-Fantazja As-dur op. 61 (powstanie i publikacja 1846)
Ponadto: Andante spianato i Polonez Es-dur op. 22 Stosunkowo najbardziej tradycyjne są dwa dzieła z op. 40: Polonez A-dur wykazuje cechy poloneza heroicznego, zaś Polonez c-moll jest polonezem elegijnym, wręcz tragicznym w wyrazie (oba rodzaje nawiązują do Ogińskiego). Trzy ostatnie polonezy to wielkie poematy taneczne, daleko odchodzące od wcześniejszych konwencji gatunkowo-formalnych. Polonez fis-moll op. 44 w swoim epicko-dramatycznym geście zbliża się do idei swobodnej romantycznej fantazji "na temat poloneza", a jego niezwykłą cechą jest umieszczenie mazurka w części środkowej, jako kontrastującego fragmentu lirycznego. Wielki rozmach pianistyczny i ton heroiczny wnosi na powrót Polonez As-dur op. 53, w którego burzliwych oktawach w części środkowej komentatorzy dopatrywali się obrazu atakującej husarii. Ostatnie dzieło w tym gatunku - późny Polonez-Fantazja As-dur op. 61 posiada najbardziej skomplikowaną formę, której rozwikłanie jest prawdziwym wyzwaniem dla pianisty i słuchacza.