Mesjanizm, a Winkelriedyzm na podstawie "Kordiana" J. Słowackiego i "Dziadów cz. III" A. Mickiewicza

Mesjanizm to ruch społeczno–religijny, który jest wzorowany na męce i cierpieniu jakie doznał Jezus. Jednym z najważniejszych przedstawicieli tej koncepcji był Adam Mickiewicz. Idee Polski jako narodu wybranego wieszcz najwierniej oddał w III części „Dziadów”, w widzeniu księdza Piotra. Opozycyjną postawą mesjanizmu jest winkelriedyzm, czyli koncepcja narodowo-wyzwoleńcza, w której Polska walcząca miała poświecić się dla dobra innych. Została ona przedstawiona przez Juliusza Słowackiego w „Kordianie”.

W III części Dziadów, w Widzeniu księdza Piotra Adam Mickiewicz ukazał losy Polski na wzór męczeństwa Chrystusa. Przedstawił Polskę jako Mesjasza rozpiętego na krzyżu, prześladowanego i cierpiącego z powodu przeznaczenia, które musiało się wypełnić. Zaborcy, czyli Rosja, Prusy i Austria nałożyli taki krzyż na naród Polski. Francja została porównana do Piłata, który „umył ręce”, unikając odpowiedzialności. Postawa Mickiewicza była bierna. Uważał on, że należy czekać na odzyskanie wolności i nie podejmować żadnych działań w tym kierunku – tak jak Chrystus, który w końcu zmartwychwstał.

Koncepcja winkelriedyzmu po raz pierwszy pojawia się w „Kordianie” w scenie monologu bohatera na Mont Blanc. Kordian zawiedziony życiem chce popełnić samobójstwo, jednak w ostatniej chwili przypomina mu się ojczyzna. Myśli o jej strasznym losie i w tym momencie doznaje objawienia. Ma wizję ducha średniowiecznego rycerza, Arnolda Winkelrieda, który swoim poświęceniem uratował Szwajcarów. W bitwie z Austriakami poświęcił się i przyjął na siebie ogromną ilość włóczni wroga, robiąc wyrwę w szeregach Austriaków. Kordian uznaje więc, że Polska będzie „Winkelriedem narodów” Losem ojczyzny będzie śmierć, ale dla dobra ludzkości.

Mesjanizm to postawa, którą preferował Adam Mickiewicz. Była ona odzwierciedleniem męki Chrystusa. Przyjmowała postawę bierną wobec wydarzeń historycznych i nakazywała ona czekać z cierpliwością na wyzwolenie. Natomiast w winkelriedyzmie Juliusz Słowacki krytykuje postawę wieszcz Mickiewicza i głosi, że Polska powinna się poświęcić tak jak szwajcarskie rycerz Winkelried dla dobra swojego narodu i innych nacji pomimo, że jego klęska jest nieunikniona.