Republika francuska.

Mimo uchwalenia we Francji konstytucji w 1791 r. król Ludwik XVI tylko pozornie godził się na przeprowadzone w kraju reformy. Chociaż współpracował ze Zgromadzeniem Prawodawczym, w rzeczywistości dążył do odzyskania władzy absolutnej. W czerwcu 1791 r. podjął pierwszą próbę ucieczki z Paryża. Czyn ten społeczeństwo uznało za dowód spiskowania monarchy z przywódcami obcych państw. Dlatego króla zatrzymano i zmuszono do powrotu oraz zaprzysiężenia konstytucji. Odtąd Ludwik XVI liczył na pomoc ze strony Austrii, ponieważ na tronie cesarskim zasiadł brat jego żony Marii Antoniny, Leopold II. Sytuacja międzynarodowa stawała się coraz bardziej napięta. W kwietniu 1792 roku Francja wypowiedziała wojnę Austrii. Za walką opowiedział się również król, który liczył na klęskę wojsk rewolucyjnych, a następnie odzyskanie pełni władzy. Początkowo rzeczywiście porażki ponosili głównie słabo wyszkoleni i źle dowodzeni Francuzi. Wielu oficerów pochodzenia szlacheckiego porzuciło wówczas służbę w armii francuskiej i przeszło na stronę wroga. O klęskach Francuzów decydował również fakt, iż Austriacy znali plany działania rewolucjonistów, ponieważ dostarczała ich królowa Maria Antonina. O niepowodzenia paryżanie obwiniali Ludwika XVI, którego ovwołali zdrajcą narodu. Zgromadzenie Narodowe uwięziło władcę w dawnym klasztorze templariuszy. Zaistniała wówczas potrzeba powołania organu sprawującego władzę, dlatego w kraju ogłoszono wybory i zwołano parlament, który był nazywany Konwentem Narodowym. Oddziałom rewolucyjnym udało się pokonać wojska austriacko - pruskie w bitwie pod Valmy 20 września 1792 roku. Dwa dni po zwycięstwie – 22 września 1792 roku – Konwent uchwalił zniesienie monarchii oraz ogłosił „pierwszy rok republiki francuskiej”. Sprawujący władzę w republice Konwent Narodowy dzielił się na trzy ugrupowania: umiarkowanych żyrondystów, radykalnych „górali” oraz „bagno”, czyli deputowanych, którzy wspierali co jakiś czas jedno bądź drugie stronnictwo. Początkowo rządy znajdowały się w rękach pierwszego ze stronnictw, jednak z czasem dzięki umiejętnej propagandzie przewagę zaczęli zdobywać „górale”. W skład tego ugrupowania wchodziły kluby polityczne jakobinów oraz kordelierów. Ich mówcy oraz zaprzyjaźnieni dziennikarze zapewnili im poparcie tłumów, które swoim agresywnym zachowaniem na sali obrad wymuszały korzystne dla stronnictwa zmiany. Ostatecznie „górale” uzyskali decydujący głów w Konwencie i przejęli władzę. Pierwszym ich rozporządzeniem było przeprowadzenie procesu króla, nazywanego wówczas „obywatelem Ludwikiem Kapetem”. Po krótkim postępowaniu uznaniu, iż monarcha jest winny zdrady i skazano go na śmierć. Ludwik XVI został stracony 21 stycznia 1793 roku przy użyciu gilotyny – machiny do ścinania głów skonstruowanej przez chirurga profesora Josepha Guillotina. Obaleniu monarchii towarzyszyły także inne znaczące zmiany w państwie. Władze rewolucyjne podjęły przede wszystkim walkę z religią a także Kościołem katolickim. Nowym wyznaniem republikańskim stał się kult Istoty Najwyższej, a funkcje kapłanów zaczęli pełnić przywódcy rewolucyjni. Wprowadzono również nowy kalendarz, w którym miesiące podzielono ana dekady oraz zlikwidowano obchodzone przez Kościół niedziele. Ponadto zarządzono masowy pobór do armii, co pozwoliło obronić kraj przed nadciągającymi zagrożeniami wewnętrznymi oraz zewnętrznymi. Na wieść o egzekucji króla przeciwko rewolucyjnej Francji wystąpiła bowiem koalicja państw europejskich. Należały do nich Austria, Hiszpania, Wielka Brytania, Portugalia, Holandia, Prusy, Państwo Kościelne oraz niektóre państwa włoskie i niemieckie. Także w kraju działania podjęli zwolennicy monarchy, czyli inaczej rojaliści. Natomiast w Wandei na zachodzie Francji wybuchło powstanie chłopskie przeciwko zwalczaniu Kościoła przez władze rewolucyjne oraz w obronie dawnej dynastii. W tej sytuacji jakobini zdecydowali, że jedynym sposobem na odparcie ataków sił kontrrewolucyjnych będzie zaostrzenie stosowanych metod działania. Rozpoczęły się wówczas represje wobec przeciwników rewolucji, a władze republiki wprowadziły w kraju rządy dyktatorskie. Powołano Komitet Ocalenia Publicznego, na którego czele stanął Maksymilian Robespierre.Organ ten decydował o polityce zagranicznej, metodach walki z kontrrewolucją oraz o mianowaniu urzędników oraz dowódców wojskowych. W czerwcu 1793 roku uchwalono również nową konstytucję. Zapewniała ona powszechne prawo wyborcze wszystkim osobom powyżej 21 roku życia, gwarantowała nienaruszalność mienia oraz swobodę osobistą, wolność religii i słowa. Akt ten nie wszedł jednak w życie, ponieważ obawiano się, że z ustanowionych praw mogliby korzystać wrogowie republiki.