Udowodnij, że "Wesele" jest typowym młodopolskim utworem.

Stanisław Wyspiański napisał „Wesele” między listopadem 1900 roku , a marcem 1901 roku. Inspiracją do napisania tego utworu były autentyczne uroczystości weselne, które odbyły się 20 listopada 1900 roku w podkrakowskich Bronowicach. Była to uroczystość w domu Włodzimierza Tetmajera, młodopolskiego malarza, gdzie swe wesele wyprawił Lucjan Rydel, dopiero co ożeniony z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Swą obecnością na tym weselu zaszczyciła cała ówczesna elita intelektualna i literacko-artystyczna Krakowa. „Wesele” jest typowym utworem młodopolskim, co chciałbym teraz udowodnić.

Okres Młodej Polski jest okresem reformy teatru. Reformatorem był także Wyspiański, któremu świetnie udało się przedstawienie w swoim utworze efektów jego reformy. Z założenia , jak mówił sam autor, teatr jego ma być „teatrem ogromnym”. Ogromnym nie tylko w znaczeniu przestrzennym , lecz także z założenia dramatu jako pojemnika o ogromnej zawartości tematycznej, bez granic czasu historycznego, dotykającego wszystkich zagadnień natury zarówno społecznej, gospodarczej jak i politycznej. Wyspiański pisze:

„Teatr mój widzę ogromny,
wielkie, powietrzne przestrzenie,
ludzie je pełnią i cienie,
ja jestem grze ich świadomy”

Stanisław Wyspiański zakładał , że przeżycie teatralne miało być czymś na kształt modlitwy, transu, ma być wielkim, mistycznym przeżyciem. Autor głosił także wznowienie romantycznej tradycji dramatu, pragnął wyjść poza normy, głosił postulat uznania teatru za autonomiczną sztukę, za wielkie wydarzenie.
Wesele jest dziełem synkretycznym rodzajowo- występuje tutaj dramat symboliczny, ekspresjonistyczny oraz naturalistyczny. Płynne wymieszanie się cech tych dramatów stanowi o oryginalności, a także atrakcyjności utworu.
Przejdźmy do konkretów. Głębsza interpretacja utworu, jakże potrzebna do napisania tej pracy, powoduje odkrycie wręcz fenomenu autora. Utwór ma swój ukryty, głębszy sens, nie jest tylko opisem zwykłego wesela, lecz także przedstawieniem Polski tamtych czasów. Wszechstronnie i bardzo biegle korzysta on z tradycji teatru europejskiego, sięgając nawet do antyku, nie zapominając o osiągnięciach modernistycznych.
Związek z dramatem antycznym widoczny jest poprzez wprowadzenie zasady trzech jedności- czasu, miejsca, akcji. Zasada jedności miejsca jest zachowana- wszystkie wydarzenia dzieją się w domu gospodarza , lub w jego pobliżu, zasada jedności akcji – utwór jest jednowątkowy, choć można by rzec, dwu poziomowy- wyróżniamy poziom realistyczny i fantastyczny, o wymowie symbolicznej. Co do zachowania zasady jedności czasu także możemy być pewni.

Kolejną cechą świadczącą o młodopolskim charakterze utworu jest neoromantyzm. Jest to nic innego jak powrócenie do wartości głoszonych w romantyzmie. Widoczne jest to w problematyce utworu, jaką jest sprawa narodowa. Często możemy spotkać się przy lekturze opracowań dotyczących „Wesela” z pojęciem „teatru narodowego”. Jeżeli uważnie prześledzimy wszystkie wydarzenia, dostrzeżemy , że w głębi ukryty jest właśnie typowy romantyczny patriotyzm. Zauważamy dążenie Polaków do powstania .Wernyhora wręcza Gospodarzowi Złoty Róg, i nakazuje mu zwołać ludzi z bronią, poderwać wszystkich do powstania, zorganizować zryw wolnościowy. Lecz niestety, społeczeństwo polskie nie było jeszcze gotowe, zbyt wiele było różnic między stanami, zbyt wiele antagonizmów. Wyspiański poddaje w swoim dramacie ocenie dwie warstwy społeczne- inteligencję i chłopów. To Polska jest tym weselem, na którym spotykają się zarówno biedni i bogaci, inteligentni i głupi, chłopi i inteligencja. Bawią się razem dobrze , choć coraz częściej dostrzegamy różnice. Gdy dochodzi co do czego, współdziałanie zanika, gdy trzeba coś zrobić, okazuje się , że świetnie się dotąd bawiąca z chłopami inteligencja zawodzi, a chłopi nie dorastają do wielkich czynów, są zbyt słabi. Czepiec mówi:

„[...]panowie
duża by już mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć”
Poeta natomiast powiada:

„tak by się nam serce śmiało
do ogromnych wielkich rzeczy
a tu pospolitość skrzeczy”

W weselu widoczna jest przyziemność chłopów, Dziennikarz mówi:

„Niech na całym świecie wojna
byle polska wieś zaciszna
byle polska wieś spokojna”

Jak przy takim rozumowaniu społeczeństwa możliwe jest powodzenie w tak ważnym przedsięwzięciu? Inteligencja jest bierna, niechętna do jakichkolwiek działań, słaba, choć na zewnątrz hałaśliwa i wymowna i na pozór ludomańska. Chłopi są natomiast bardzo egoistyczni, przyziemni, myślący tylko i wyłącznie o własnej zagrodzie, chcą działać lecz nie wiedzą jak.
Kolejną cechą świadczącą o młodopolskiej proweniencji jest, o czym już napomknąłem , wprowadzanie do utworu postaci nierealnych, zjaw, upiorów, a także występowanie ukrytej głębi, czyli wprowadzenie cech dramatu symbolicznego. Te nierealne postaci mają ogromny wpływ na rozwój akcji, rodem z dramatu szekspirowskiego. Ściśle z dramatem szekspirowskim łączy się dramat symboliczny- zarówno jego nastrojowa odmiana Maurycego Maeterlinck’a, jak i odmiana neoromantyczna. Symbolizm nastrojowy widoczny jest w zamierzeniu wywołania w widzach wrażenia tajemniczości, poczucia zagrożenia, nieubłaganej fatalności losu. Symbolizm neoromantyczny, chętnie sprowadzający elementy fantastyczne, baśniowe, motywów legendarnych i mitycznych jest tu mocno akcentowany. Bohaterowie często przeżywają rozterki duchowe podobne lub takie same jak bohaterowie romantyczni, często mają podobne problemy.

Symbolami są tutaj wszystkie postaci nierealne. Stańczyk jako symbol mądrości, dalekowzroczności, ukazuje wątpliwość Dziennikarza , zastanawiającego się , którędy droga. Rycerz to symbol waleczności, siły, odwagi, symbol działania i optymizmu, któremu przeciwstawia się bierność, bezradność, dekadentyzm Poety. Hetman Branicki jest symbolem zdrady, ukazuje się on Panu Młodemu, który zdradził swoją klasę społeczną. Upiór ukazujący się Dziadowi jest symbolem przepaści, różnicy stanowej, pokazuje kainowe znamię pomiędzy chłopstwem a panami. Wernyhora ukazuje się Dziadowi i stanowi symbol połączenia, działania, powstania. Kolejnym symbolem jest czapka, która symbolizuje próżność, chciwość, poczucie własności. Róg to symbol zjednoczenia, walki, może być odbierany także jako symbol Polski. Podkowa jako symbol chciwości, a także szczęścia niewykorzystanego, zostawionego na później, które można wykorzystać tylko raz. Dość ważnym symbolem jest Chochoł. Chochoł to krzak róży owinięty na zimę słomą. Na wesele wchodzi jako złowrogi, destruktywny pierwiastek, usypiający, oznaczający martwicę, brak życia, niemożność. A z drugiej strony jest pozytywny, bo czeka na wiosnę, jest zapowiedzią lepszych czasów. Taniec Chocholi odbierany jest jako dreptanie Polski w miejscu, a także słabość społeczeństwa , które daje się przez niego porwać.

Silny związek z romantyzmem można także odczytać z podobieństwa wydarzeń do wydarzeń z utworów Adama Mickiewicza. Przykładem niech będzie pojawienie się Marysi Widma, rodem z „Romantyczności”., lub samo pojawienie się gości z zaświatów rodem z „Dziadów”
Cechy dramatu ekspresjonistycznego, widoczne w utworze Stanisława Wyspiańskiego , także stanowią świetne potwierdzenie proweniencji utworu. Cechą tego dramatu jest zainteresowanie się jednostką ludzką uwikłaną w wielkie procesy zbiorowe takie jak właśnie zryw wolnościowy. Dramat ten także posługiwał się symbolem , ale przede wszystkim pokazywał wyraziste kontrasty, które widoczne są w zestawieniu inteligencji i chłopów.

Synteza różnych sztuk, pomieszanie obrazów realistycznych z nadprzyrodzonymi, koordynacja nieruchomej przestrzeni scenicznej z ruchem aktorów, dynamizmem, muzyką, a także wprowadzenie emocjonalnego stylu narracji jest echem reformy teatru, tak charakterystycznego dla młodej polski. Widać tutaj wpływ wszystkich reformatorów, nie tylko polskich lecz także z innych części Europy. Widoczne są wskazania Edwarda Craig’a o reżyserze jako konstruktorze, organizatorze przedstawienia, wpływ Adolfa Appi, Gerharta Hauptmana o syntezie realności i nierealności. Wyspiański połączył wskazania tych wszystkich reformatorów i stworzył „teatr ogromny”.

Plastyka w „Weselu” to liczne nawiązania do znanych obrazów Jana Matejki – „Wernyhora”, Racławice” , „Stańczyk w czasie balu”. Muzyka to muzyka weselna przewijająca się przez cały utwór, słowo poetyckie to tekst główny i poboczny. Impresjonizm jest silnie widoczny zwłaszcza w didaskaliach, gdzie autor podkreśla ważną rolę jaką odgrywają w sztuce kolory, światło i dźwięk:
„Noc listopadowa; w chacie, w świetlicy. Izba wybielona siwo, prawie błękitna , jednym szarawym tonem półbłękitu obejmująca i sprzęty, i ludzi, którzy się przez nią przesuną. Przez drzwi otwarte z boku, ku sieni, słychać huczne weselisko, buczące basy, piskanie skrzypiec, niesforny klarnet, hukania chłopów i bab (...). Na drugiej bocznej ścianie izby: okienko przysłonione białą muślinową firaneczką; nad oknem wieniec dożynkowy z kłosów; - za oknem ciemno, mrok ...;”
W utworze pojawia się także zjawisko zwane psychizacją krajobrazu. Możemy zauważyć je w wielu wypowiedziach poety, który wypowiadając się na temat swoich uczuć odnosi się do przyrody i odwrotnie przyroda ma wpływ na niego. Wypowiadając te słowa zatraca się i musi się ocknąć by móc znów prowadzić rozsądną rozmowę:
„[...]ja wolę gaik spokojny,
sad cichy, woniami upojny[...]”

Realizm, kolejna cecha charakterystyczna dla młodopolskiego dramatu, widoczny jest przede wszystkim w akcie pierwszym. Poetyka realistyczna jest tutaj widoczna poprzez wprowadzenie do utworu kilku postaci mających swe pierwowzory wśród osób prawdziwych, często znanych autorowi.
W zestawieniu postaci nierealnych z realnymi ukazują się nam doktryny, wartości i ideały młodej polski. Pan Młody jest odzwierciedleniem chłopomanii, Poeta posiada cechy dekadenckie .
Wyspiański dokonuje indywidualizacji języka bohaterów. Polega to na tym, że przedstawiciele poszczególnych grup społecznych mówią językiem charakterystycznym dla swojej warstwy społecznej. Chłopi mówią gwarą, Jasiek:
„Kajsi mi się zbyła copka”
Inteligencja zaś mówi językiem literackim.


Myślę, że przytoczone przeze mnie argumenty wystarczą do uznania „Wesela” za utwór młodopolski, choć trzeba przyznać, że jest tu także widocznych kilka naleciałości z poprzedniej epoki literackiej.