Polska liryka średniowieczna "Bogurodzica" i "Lament świętokrzyski"

Średniowiecze (wieki średnie, lub media-tempora) jest epoką, którą uważano na początku za okres zacofania, ciemnoty. Lecz w późniejszym okresie została doceniona za osiągnięcia kulturowe.

W mojej pracy przedstawię postać Marii w "Bogurodzicy" jak i w "Lamencie świętokrzyskim",

Bogurodzica jest uznawana za pierwszy hymn Polski, ponieważ była ona śpiewana przy najważniejszych bitwach na przykład: "bitwa pod Grunwaldem" 15 lipca 1410 roku, kiedy to wojska Władysława Jagiełły toczyły wojnę z Zakonem Krzyżackim a dokładnie ze Szpitlem Najświętszej Marii Panny domu Niemieckiego. Lecz nie o tym teraz mowa. Bogurodzica jest uważana również za pierwszy polski wiersz, zaliczany do zabytków języka polskiego. Pieśń jest bardzo stara, przyjmuje się, że powstała między XI a XIV wiekiem. Przypuszczamy, że napisał ją sam Św. Wojciech.

"Bogurodzica" jest przykładem liryki bezpośredniej, liryką zwrotu do adresata. Adresatem jest Bóg a odbiorcą Matka Boska. To Matka boska i Jan Chrzciciel stają się pośrednikami rozmowy z ludźmi, ponieważ oni byli na ziemi i to oni najlepiej zrozumieją ludzkie potrzeby. Są to osoby wybrane przez Chrystusa.
Obraz Marii jest ukazany dostojnie, wysoko. Jest ona dziewicą, równa Bogu (doznała zbawienia) "bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja!". Jest ona wysławiona (wybrana) przez Boga, uznawano ją za osobę boską. Ludzie modlą się do Niej, aby Bóg napełnij ich myśli czystymi, bez grzechu, życie spokojne i życie wieczne (zbawienie).

"Bogurodzicę" zaliczamy do tak zwanych "tropów". Występuję w niej również motyw"Deesis".

"Bogurodzica" jest zapisana wierszem intonacyjno-zdaniowym:
a) różna ilość sylab
b) każdy wers obejmuje 1 zdanie, bądź wyraźną część
c) intonacja wznosząca i opadająca
d) rymy zewnętrzne i wewnętrzne.

"Lament świętokrzyski" to tekst odnaleziony w kościele na górze Świętokrzyskiej. Znany jest także pod tytułami:"Żale Matki Boskiej pod krzyżem" i "Posłuchajcie bracia miła..." Utwór pochodzi z XV wieku i jest to tak zwany "trop".
Podmiotem lirycznym jest Matka Boska a więc jest to liryka bezpośrednia. Sytuacja liryczna jest ukazana w Wielki Piątek podczas ukrzyżowania Jezusa.

Utwór dzieli się na 3 części:
cz.1 to inwokacja, w której Matka Boska chce, aby ludzie ją wysłuchali
cz.2 to żal inaczej planktus ("narzekanie ," "żal")
cz.3 dystykt czyli podsumowanie.

W drugiej zwrotce "pożałuj mnie, stary młody..." - Matka Boska skarży się na to co się jej przytrafiło w Wielki Piątek. Zwrotka 3 dominuje nastrojem żałoby, smutku i wielkiego bólu.Przedstawia on widok katowania i ukrzyżowania Chrystusa. W zwrotce 4 Matka zwraca się do Chrystusa, chce ulżyć swojemu dziecku w cierpieniu lecz nie może nic zrobić. Pragnie podać mu szklankę wody, obetrzeć go z krwi.
"Krew po tobie płynie teć bych ja utarł; picia wołasz, picia-ć bych ci ja dała"

Następuje tragiczny moment dla każdej matki, żegna się ze swoim synkiem. Nasila się nastrój grozy, ciepienia. 5 zwrotka sierowana jest do Anioła Gabriela. Matka Boska ma żal do niego, że nie zapowiedział bólu i rozpaczy z odejściem Jezusa. W tym momencie następuje punkt kulminacyjny.

Zwrotka 6 jest zwrócona do "wszystkich macior" czyli matek, by prosiły w modlitwach o zdrowie dla swoich dzieci i przede wszystkim o to, aby nie musiały przeżywać tego samego co ona.

Zwrotka 7 to ostatnie pożegnanie nic nie mówi nie protestuje oddaje się Bogu.

Reasumując oba te fragmenty można dopatrzeć się motywu "mater dolorosa" co znaczy motyw matki cierpiącej. W "Bogurodzicy" matkami cierpiącymi są wszystkie te które się modla do Marii. Lecz w "Lamencie..." matką cierpiącą jest sama Maryja.