Przemiany polityczne w Polsce po 1989.

Przemiany polityczne w Polsce po roku 1989.

Zmiana nazwy państwa z Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) na Rzeczpospolitą Polską (RP), jak również pojawienie się w godle ukoronowanego orła (w miejsce orła bez korony), możliwe były dzięki zaistnieniu nowej, III Rzeczpospolitej, a tym samym dzięki przemianom politycznym zainicjowanym w roku 1989.
Powołanie do życia wspomnianej, III Rzeczpospolitej, nie było równoznaczne z zaistnieniem ustroju demokratycznego w pełnym tego słowa znaczeniu. Niemniej jednak stało się punktem wyjścia do budowy demokracji.
Prawdziwości powyższego twierdzenia dowiodły nie tylko wybory głowy państwa, prezydenta, przeprowadzone w listopadzie 1990 roku, ale także idea władzy prezydenckiej, lansowana przez naród. Polacy "życzyli" sobie prezydenta wybranego przez siebie, tj. takiego, któremu mandat na sprawowanie władzy powierza społeczeństwo. Innymi słowy: pochodzącego z wyborów powszechnych.
R E K L A M A czytaj dalej ↓

W 1990 roku w wyścigu do objęcia pałacu prezydenckiego wystartowali: Roman Bartoszcze, Włodzimierz Cimoszewicz, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Moczulski, Stanisław Tymiński i Lech Wałęsa.
Ówcześni obserwatorzy sceny politycznej przewidywali zwycięstwo któregoś z reprezentantów obozu solidarnościowego: Lecha Wałęsy lub Tadeusza Mazowieckiego. Jakże zaskakujący okazał się więc wynik pierwszej tury, który udział w kolejnej zapewnił dwóm kandydatom: Lechowi Wałęsie oraz Stanisławowi Tymińskiemu. Ten drugi zresztą, zwykł być nazywanym "czarnym koniem" wyścigu, a w konsekwencji wielkim przegranym wyborów.
Zwycięstwo Lecha Wałęsy miało wymiar symboliczny. Dosłownie i w przenośni. W przenośni, gdyż utrwaliło i wzmocniło raczkującą demokrację. Pozwoliło także na jej dalszy rozwój. Dosłownie, gdyż akt powierzenia przez ostatnią głowę państwa na emigracji insygniów prezydenta II Rzeczpospolitej, przypieczętował narodziny nowej Polski, nowej, III Rzeczpospolitej.
Kolejnym krokiem w demokratycznym państwie polskim lat 90-tych, było przeprowadzenie wolnych i nieskrępowanych wyborów parlamentarnych, w dniu 27 października 1991 roku. Do wspomnianych wyborów przystąpiło blisko 100 frakcji politycznych. Posłami zostali przedstawiciele 29. Frekwencja wyborcza wyniosła 43% i była niewielka.
A oto jak przedstawiał się podział głosów oraz mandatów poselskich oraz senatorskich pomiędzy pierwszymi, dziesięcioma partiami zasiadającymi w polskim parlamencie, po październikowych wyborach roku 1991.
Nazwa Partii
Liczba głosów
w wyborach (w %)
Liczba mandatów
Poselskich
Senatorskich
Unia Demokratyczna
12,31
62
21
Sojusz Lewicy Demokratycznej
11,98
60
4
Wyborcza Akcja Katolicka
8,73
49
9
Polskie Stronnictwo Ludowe - Sojusz Programowy
8,67
48
8
Konfederacja Polski Niepodległej
7,5
46
4
Porozumienie Obywatelskie Centrum
8,71
44
9
Kongres Liberalno-Demokratyczny
7,48
37
6
Porozumienie Ludowe
5,46
28
7
NSZZ "Solidarność"
5,05
27
11
Polska Partia Przyjaciół Piwa
3,27
16
-
Nie ulega wątpliwości, że oddanie głosów oraz podział mandatów na tak wiele partii nie sprzyjało polskiemu parlamentowi oraz polskiej demokracji. Niezwykle trudno było bowiem powołać rząd i uzyskać dla niego stabilną większość w sejmie. Trudne nie oznacza jednak niemożliwe. Po trwających dwa miesiące rozmowach, powołano gabinet koalicyjny Jana Olszewskiego (PC). Funkcję Marszałka Sejmu powierzono Wiesławowi Chrzanowskiemu z ZChN, a jego odpowiednikiem w Senacie został August Chełkowski (NSZZ "Solidarność"). Tym samym na czele III Rzeczpospolitej stanęli politycy wybrani w pełni demokratycznym stylu, z zachowaniem fundamentalnych zasad ustroju. Na marginesie warto podkreślić znaczący sukces, jaki w wyborach osiągnęli politycy partii byłego ustroju komunistycznego, a więc SLD oraz PSL.
Rzeczą zrozumiała jest (i było), że kolejnym etapem na drodze budowania demokracji winno być uchwalenie konstytucji. Niemniej jednak było to zadanie trudne, żmudne a nade wszystko wymagające czasu. Na skutek silnego podziału sfer politycznych, wzmocnionego rozdrobnieniem sceny parlamentarnej tuż po wyborach, w latach 1989-1991 nie drgnął nawet jeden mechanizm, mający na celu zmiany w ustawie zasadniczej państwa. Sytuacja uległa polepszeniu w 1991 roku, gdy Sejm powołał do życia Komisję Konstytucyjną. Działała ona do roku 1993, a owocem jej prac była tzw. Mała Konstytucja. Ustawa zasadnicza z 17 października 1992 roku traktowała o relacjach na osi władza ustawodawcza i wykonawcza w państwie, jak również o administracji terytorialnej. W pierwszej ze spraw Mała Konstytucja głosiła: " (...) organami Państwa w zakresie władzy ustawodawczej są Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie władzy wykonawczej - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, w zakresie władzy sądowniczej - niezawisłe sądy". Tym samym stworzono podwaliny pod prawne funkcjonowanie demokracji, tak w sensie politycznym, jak i ekonomicznym. Unieważniono także dyrektywy Konstytucji PRL z 1952 roku.
Uchwalenie konstytucji w ostatecznym kształcie stało się niemożliwe na skutek decyzji prezydenta Wałęsy z roku 1993. Rozwiązując parlament przed upływem kadencji, jednocześnie zahamował on prace Komisji. Miały one zostać wznowione z wyborem nowych posłów i senatorów. Wspomniane wybory przeprowadzono 19 października 1993 roku. Podczas drugich w III Rzeczpospolitej wyborów obowiązywały tzw. progi wyborcze. W przypadku partii, należało przekroczyć próg 5% poparcia, w przypadku koalicji partyjnej 8%. Próg wyborczy nie dotyczył mniejszości niemieckiej, która w przeciwieństwie do roku 1991 weszła do parlamentu.
Frekwencja w 1993 roku była wyższa od poprzedniej o 10% i wyniosła 53%. Z 29 partii pierwszego parlamentu, w drugim znalazły się 3 partie. Ogólnie obok mniejszości niemieckiej, wybrano posłów i senatorów 6 partii.
A oto one.
Nazwa Partii
Liczba głosów w wyborach (w %)
Liczba mandatów
Poselskich
Senatorskich
Sojusz Lewicy Demokratycznej
20,41
171
37
Polskie Stronnictwo Ludowe
15,40
132
36
Unia Demokratyczna (Unia Wolności)
10,49
74
3
Unia Pracy
7,28
41
-
Konfederacja Polski Niepodległej
5,77
22
-
Bezpartyjny Blok Wspierania Reform
5,42
16
2
Mniejszość Niemiecka
-
4
-
Tym razem w wyborach zwyciężyli postkomuniści. Dzięki porozumieniu koalicyjnemu powstał rząd działacza PSL, Waldemara Pawlaka. W lutym 1995 roku, prezesem Rady Ministrów został Józef Oleksy z SLD, a wkrótce Włodzimierz Cimoszewicz z tej samej partii. Pierwszym Marszałkiem został (drugi premier) Józef Oleksy, kolejnym Józef Zych z PSL. Funkcję Marszałka Senatu powierzono Adamowi Struzikowi (PSL).
W roku 1995 przyszedł czas na kolejne wybory prezydenckie. Wystartowało 17 konkurentów. Kandydaci reprezentowali każdą z formacji politycznych: Aleksander Kwaśniewski, Waldemar Pawlak - byli przedstawicielami byłego ustroju komunistycznego, Lech Wałęsa, Jacek Kuroń, Jan Olszewski, Lech Kaczyński, Hanna Gronkiewicz-Waltz, Tadeusz Zieliński, Adam Strzembosz i Leszek Moczulski - to byli solidarnościowcy. Pojawił się także monarchista w osobie Leszka Wierzchowskiego, kabareciarz - satyryk Jan Pietrzak, a także znany z pierwszych wyborów prezydenckich w wolnej Polsce Stanisław Tymiński.
W drugiej turze znaleźli się Aleksander Kwaśniewski liczbą 35,11% głosów oraz niewiele "gorszy" Lech wałęsa - popierany przez 33,11% Polaków. Lansując ideę Wspólnej Polski - tj. państwa ponad podziałami, zwycięstwo odniósł Aleksander Kwaśniewski (otrzymując 51,72% głosów). Istotną rolę w jego sukcesie odegrały debaty telewizyjne. Okazał się w nich człowiekiem mniej porywczym, a bardziej stonowanym od konkurenta, Lecha Wałęsy.
Blisko dwa lata po wyborach prezydenckich - 2 kwietnia 1997 roku, Zgromadzenie Narodowe przyjęło ustawę zasadniczą w pełnym brzmieniu. W istocie ustrój państwa polskiego opiera się na monteskiuszowskiej zasadzie trójpodziału władzy. Sejm i Senat pełnią rolę władzy ustawodawczej, Rząd i Prezydent - wykonawczej, a sądy i trybunały są władzą sądowniczą.
Gospodarka opiera się na zasadach rynkowych i zakłada wolność funkcjonowania oraz prawo do posiadania własności prywatnej.
Obywatelom przysługuje szeroki wachlarz praw, ale i obowiązków.
Dzięki uchwaleniu Konstytucji w kwietniu 1997 roku, mógł w latach kolejnych postępować proces demokratyzacji. W tym samym 1997 roku, po czterech latach od ostatnich wyborów, przeprowadzono wybory do parlamentu (21 września 1997 roku). Zwycięstwo odniosła prawica z AWS-em na czele (1/3 głosów, 262 parlamentarzystów).
Podział głosów oraz mandatów przedstawiał się następująco:
Nazwa Partii
Liczba głosów w wyborach (w %)
Liczba mandatów
Poselskich
Senatorskich
Akcji Wyborczej Solidarność
33,83
201
51
Sojusz Lewicy Demokratycznej
27,13
164
28
Unia Wolności
13,37
60
8
Polskie Stronnictwo Ludowe
7,31
27
3
Ruch Odbudowy Polski
5,56
6
5
Mniejszość Niemiecka
-
2
-
Posłowie Niezależni
-
5
-
Dojrzałość społeczeństwa podczas wyborów przejawiła się w sposobie głosowania. Obywatele zdecydowali, że władza winna się znaleźć w "rękach" dużej frakcji politycznej; małe ugrupowania nie dawały bowiem szans na ustabilizowanie oraz poprawę kondycji politycznej oraz ekonomicznej kraju.
Społeczeństwo dojrzało więc do demokracji i tę dojrzałość w pełni okazało.