Podział mitów
Celem mitów było uporządkowanie otaczającej człowieka rzeczywistości. Opisywały one tę jej część, której nie dawało się wytłumaczyć w sposób racjonalny. Dawały też odpowiedzi na najważniejsze dla ludzi pytania. Mity opowiadały, jak powstał świat i człowiek. Tłumaczyły prawa rządzące na ziemi i zjawiska w inny sposób nie dające się wyjaśnić. Sprawiały, że stawały się one bliższe i bardziej przyjazne dla człowieka.
Dzielimy mity na cztery kategorie. Wynika to z problematyki, którą poruszają. Wyróżnia się mity:
Teogoniczne – opowiadają one o bogach, o tym jak powstali, kim są oraz jaką mają naturę. Przykładami są część mitu o powstaniu świata dotycząca bogów czy narodziny Afrodyty z piany morskiej;
Kosmogoniczne – dotyczą świata, jego powstawania i zjawisk występujących w przyrodzie. Przykładami są mit o powstaniu świata czy odnosząca się do zmienności pór roku opowieść o Demeter i Korze;
Antropogeniczne – przedstawiają historię pojawienia się na świecie ludzi. Przykładami są historia stworzenia człowieka przez Prometeusza czy mit o czterech wiekach ludzkości;
Genealogiczne – opowiadając o historiach bohaterów, którzy pochodzą z pradawnych rodów, niosą ze sobą treści dotyczące obyczajów, norm moralnych i motywów ludzkich działań. Przykładami są mit rodu Labdakidów czy historia porwania Heleny przez Parysa.
Bogowie, herosi i inni
Bogowie starożytnych Greków mieli takie same cechy jak ludzie. Na równych zasadach odczuwali miłość, zazdrość czy gniew. Ich charaktery nie były nieskazitelne i popełniali czyny zarówno dobre, jak i złe. Żyli również podobnie do ludzi – pracowali, polowali, brali udział w ucztach, zawierali małżeństwa. Bóg od człowieka różnił się tym, że był istotą nieśmiertelną. Główną siedzibą bogów była góra Olimp. Tam panował Zeus. Osobne królestwa mieli Posejdon (władca mórz) i Hades (władca krainy podziemi). Istniały również inne, większe i mniejsze, za coś odpowiedzialne bóstwa, które zamieszkiwały powietrze, ziemię lub nie miały swojej stałej siedziby.
Herosi to przedstawiciele pradawnych rodów. Byli oni znacznie silniejsi i potężniejsi od zwykłych ludzi. Często rodzili się ze związku boga z kobietą lub bogini z mężczyzną. Niektórzy z nich to: Orfeusz, Tezeusz, Achilles.
Poza bogami i herosami w mitologii greckiej występują też takie stworzenia jak nimfy, duszki opiekuńcze, fauny. Świat kieruje się prawami, którymi często rządzą siły nadprzyrodzone. Zwierzęta oraz przedmioty mają cechy ponadnaturalne.
Afrodyta Wenus
Apollo Apollo
Ares Mars
Atremida Diana
Atena Minerwa
Demeter Cerera
Dionizos Backhus
Hermes Merkury
Hades Pluton
Hefajstos Wulkan
Hera Junona
Hestia Westa
Persefona Prozerpina
Posejdon Neptun
Zeus Jowisz
Cechy "Iliady" jako eposu są następujące:
1. Inwokacja - czyli apostrofa umieszczona we wstępie utworu, skierowana do bóstwa z prośbą o pomoc w tworzeniu dzieła. W "Iliadzie" autor zwraca się do Muzy, bogini, która podaje pieśń śpiewakom.
2. Równoległość dwóch płaszczyzn- świata bogów i świata ludzi. W "Iliadzie" fabuła przebiega w świecie bogów (bogowie walczą po obu stronach konfliktu, np. Atena decyduje o zwycięstwie Achillesa nad Hektorem), i w świecie ludzi i ludzkich uczuć (np. miłość Parysa do Heleny).
3. Narrator - eposu ujawnia swoje uczucia tylko w inwokacji, potem jest obiektywny, wszechstronny, zdystansowany wobec wydarzeń.
4. Wydarzenia są opisane stylem podniosłym, patetycznym, dostosowanym do wagi opisywanych wypadków, co widać wyraźnie w sposobie opisu walczących ze sobą w pojedynku Achillesa i Hektora.
5. Szczegółowy, realistyczny opis przedmiotów i sytuacji (realizm szczegółów). Przykładem w "Iliadzie" może być opis tarczy Achillesa. Homer opisuje nie tylko kolejne działania wykonawcy Hefajstosa, lecz obrazy przedstawione w płaskorzeźbie. Są one opisane tak, że można je z łatwością odtworzyć.
6. Opisy scen batalistycznych- sceną taką jest np. pojedynek Hektora z Achillesem, obraz oblężenia grodu, zasadzki i bitwy.
7. Porównanie homeryckie - jest to porównanie, którego drugi człon jest rozbudowany tak, że stanowi odrębną, epizodyczną scenkę. Przykładem może być porównanie walczących (Achillesa i Hektora) do walki orła i gołębicy, umieszczone w pieśni 22 noszącej nazwę "Pojedynek".
8. Epizodyczność akcji, opisanie wydarzenia mniej istotnego, potocznego, niezwiązanego z główną fabułą. Przykładem może być drobiazgowy opis tarczy Achillesa.
9. Miarą wierszową eposu homeryckiego jest heksametr. Jest to wers, który składa się z sześciu (heks=6) stóp metrycznych: daktyli lub spondejów.
Geneza teatru antycznego
Powstanie teatru antycznego wiąże się z kultem Dionizosa- boga narodzin i śmierci, ale także winnej latorośli, wina i urodzaju. Według greckiego mitu to właśnie Dionizos nauczył ludzi uprawy winnej latorośli i produkcji wina. W otoczeniu bachantek, satyrów i osłów niosących worki z upojnym trunkiem wędrował na rydwanie po wszystkich krajach starożytnego świata przy akompaniamencie hałaśliwej muzyki bębenków. Dla uczczenia boga, który okazał się tak szczodrym darczyńcą, nauczył ludzi zabawy i wszelkiego użycia, starożytni urządzali dwa razy w roku huczne uroczystości. Początkowo orgiastyczny charakter, z czasem, pod wpływem kultu Apollina – boga poezji, muzyki, sztuk i nauk- uległ on złagodzeniu. Wiosną, w porze zrównania dnia z nocą odbywały się Wielkie Dionizje, jesienią zaś Dionizje Małe, obchodzone przede wszystkim na wsi.
Młodszy syn otrzymuje od ojca przypadającą mu część majątku, z którą to częścią opuszcza dom, aby wszystko roztrwonić "żyjąc rozrzutnie". Gdy wszystko wydał (...) zaczął cierpieć niedostatek" tym bardziej że nastał ciężki głód w owej krainie, do której udał się, opuszczając dom ojcowski. Wtedy zapragnął pożywić się czymkolwiek, bodaj tym, czym żywiły się świnie, które podjął się pasać u jednego z obywateli owej krainy. Ale nawet tego nikt mu nie chciał podać. Wtedy pomyślał sobie: "Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę"! I wtedy podjął decyzję: "Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: "Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; już nie jestem godzien nazywać się twoim synem, uczyń mnie choćby jednym z najemników". Kiedy tylko ojciec ujrzał wracającego do domu marnotrawnego syna, wzruszył się głęboko, wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. Ojciec cieszy się z powrotu syna, lecz szczodrość ojca wobec syna, oburzyła starszego brata. Ojciec wypowiada do starszego syna: "trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się".
Życie Hioba stało się przedmiotem zakładu między Bogiem a Szatanem. W wyniku tego zakładu Hiob został pozbawiony majątku i rodziny oraz dotknięty trądem, co miało wystawić jego wiarę na próbę. Mimo dotykających go nieszczęść i wątpliwości Hiob pozostał wierny Bogu, który nagrodził go za to przywróceniem i pomnożeniem zdrowia, mienia i dzieci.
Konflikt tragiczny polega na zderzeniu dwóch racji, które zawsze są równorzędne. Kończy się obustronną porażką oraz na walce człowieka z losem, skazanego na porażkę.
Hybris - pojęcie w kulturze starożytnej Grecji oznaczające dumę, pychę rodową lub majestat władcy, które uniemożliwiają mu prawidłowe rozpoznanie sytuacji, w której się znalazł. Pycha ta stanowi przekroczenie miary, którą bogowie wyznaczyli człowiekowi (zob. dike), stanowi więc wyzwanie wobec bogów i ściąga na siebie ich karę. Pojęcie "hybris" znalazło wyraz zwłaszcza w tragedii greckiej, w której często jest głównym czynnikiem prowadzącym do katastrofy bohatera.
Ironia – sposób wypowiadania się, oparty na zamierzonej niezgodności, najczęściej przeciwieństwie, dwóch poziomów wypowiedzi: dosłownego i ukrytego, np. w zdaniu Jaka piękna pogoda wypowiedzianym w trakcie ulewy. W klasycznej retoryce ironia stanowi jeden z tropów.
