Kim byli Kozacy i dlaczego wzniecali powstania?

Kozacy zamieszkiwali ziemie leżące nad solnym Dnieprem – zaporoże zwane tez Dzikimi Polami. Ich główny obóz zwany Siczą Zaporoską, leżał na wyspach za Porokami ( progami skalnymi Dniepru). Stąd kozaków nazywano Zaporożcami.

Kozacy byli to ludzie różnego pochodzenia, z różnych warstw społecznych. Przeważnie byli to chłopi ukraińscy, polscy i rosyjscy, ubodzy mieszczanie oraz drobna szlachta. Niektórzy z nich zawędrowali na Zaporoże, aby uciec przed ścigającym ich prawem. Nie bez powodu więc określano ich mianem zwykłych awanturników.

Kozacy byli osobami odważnymi, mającymi duże poczucie niezależności, ale skorymi do nieposłuszeństwa i buntu.

Na co dzień żyli oni z myślistwa, rybołówstwa i uprawy roli.
Nie próbowali zapomnieć o swojej przeszłości i z zapałem angażowali się w wyprawy wojenne i grabieże. Wypływali ze swych dnieprzańskich wysp na wąskich i zwrotnych łodziach zwanych czajkami daleko aż nad Morze Czarne. Napadali na sułtańskie okręty i często też na bogate tureckie miasta. Zdobywali duże twierdze dotychczas uważane za „niezdobywalne”. Królowie polscy wysoko cenili wartość bojową Kozaków, zwłaszcza piechoty zaporoskiej. Za przykładem Stefana Batorego część z nich wciągali do służby wojskowej. Kozaków takich nazywano rejestrowanymi, gdyż wpisywano ich na listę zwaną rejestrem, upoważniającą do wypłaty żołdu. Na tle ogólnej liczby ludności kozackiej, Kozaków rejestrowanych było niewielu a chętnych do służby w wojsku dużo. Kozacy wielokrotnie zgłaszali się do królów polskich o zwiększenie rejestru, na ogół bezskutecznie. Wymagało to dodatkowych pieniędzy na żołd, a na to nie godził się sejm. Ponadto kresowa magnateria i szlachta były przeciwne kozaczyźnie, ponieważ chronili się tam zbiegli chłopi. Sprawa rejestru stała się jednak bardzo ważna, gdyż jego ograniczenie doprowadziło do wybuchu kozackich powstań krwawo tłumionych przez wojska koronne. Sytuacja na Ukrainie przerodziła się w otwartą wojnę, gdy sejm podjął w 1638 roku uchwałę, na mocy której wszyscy niezarejestrowani Kozacy mieli się stać poddanymi królowi chłopami a ich gospodarstwa zostać włączone do szlacheckich i magnackich majątków.

W kartach historii zapisali się jako wojowniczy naród, ślepo oddany swojemu przywódcy Bohdanowi Chmielnickiemu. Teraz kojarzeni są z bezwzględnością.