Finansowanie partii politycznych w Polsce

1998 – Zbigniew Romaszewski – propozycja opodatkowania obywateli 1pln rocznie jako podstawowe źródło finansowania, opodatkowanie na wybraną partię, tzw. „podatek na politykę”

Art. 23a ustawy „źródła finansowania partii politycznych są jawne”
- jawność finansowania
- jawność majątku partii
- określenie reguł dofinansowania partii z budżetu państwa w akcie normatywnym powszechnie obowiązującym
- szczegółowość sprawozdań finansowych składanych przez partii właściwym organom
- nadzór nad finansami państwa ze strony organów państwa

Zasadę jawności potwierdza od 2001 zasada, że partie mogą gromadzić środki finansowe tylko na rachunku bankowym.

Ustawowe źródła, z których powstaje majątek partii: składki członkowskie, darowizny, spadki, zapisy, dochody z majątku oraz określone ustawami dotacje i subwencje. Partia może też zaciągać kredyty bankowe na cele statutowe.

Ustawa nie daje partiom możliwości prowadzenia działalności gospodarczej i pozyskiwania środków ze zbiórek publicznych.
Art. 27 - Prowadzenie przez partię polityczną działalności własnej polegającej na sprzedaży tekstu statutu lub programu partii, a także przedmiotów symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii politycznej oraz na wykonywaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem posiadanego sprzętu biurowego nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu odrębnych przepisów.

Partiom można przekazywać środki finansowe i wartości niepieniężne wyłącznie przez osoby fizyczne. Ograniczono krąg osób mogących przekazywać środki na rzecz partii. Partii sponsorować nie mogą:
• osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli polskich zamieszkałych za granicą,
• cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz partii politycznej, z wyłączeniem składek członkowskich w kwocie nieprzekraczającej w jednym roku minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę, oraz wpłat na Fundusz Wyborczy partii politycznej, nie może przekraczać w jednym roku 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę.
Jednorazowa wpłata kwoty przekraczającej minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów, obowiązujące w dniu poprzedzającym wpłatę, może być dokonywana na rzecz partii politycznej jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą. Gdy jednorazowa wpłata nie przekracza kwoty wg Państwowej Komisji Wyborczej wpłaty można dokonać także do kasy partii. Dowody kasowe KP lub potwierdzenia przelewu powinny być ewidencjonowane i przechowywane do sprawozdania partii z pozyskanych środków w okresie roku kalendarzowego.
Dochody z majątku partie mogą pozyskiwać z:
1. z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach,
2. z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa,
3. ze zbycia należących do niej składników majątkowych,
4. z działalności, o której mowa w art. 27.
Partie nie mogą uzyskiwać dochodu z wynajmu lokali i nieruchomości będących własnością partii. Posiadane nieruchomości mogą być przeznaczone wyłącznie na biura poselskie, senatorskie i biura radnych.
Prawo do otrzymywania subwencji z budżetu państwa na działalność statutową przysługuje partii, która:
1. w wyborach do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów albo
2. w wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów.
Subwencja w granicach ustalonej kwoty wypłacana jest przez okres kadencji Sejmu w 4 rocznych równych częściach płatnych w kwartalnych ratach. Jej wysokość jest ustalana proporcjonalnie do liczby głosów ważnych oddanych na okręgowe listy kandydatów na posłów.
Podstawę wypłacenia subwencji stanowi złożenie przez organ partii politycznej statutowo uprawniony do jej reprezentowania na zewnątrz, w terminie do 31 marca każdego roku, wniosku o wypłacenie subwencji na dany rok, sporządzonego na urzędowym formularzu i potwierdzonego przez Państwową Komisję Wyborczą w przedmiocie uprawnienia do subwencji oraz jej wysokości.
Środki finansowe pochodzące z subwencji gromadzi się na osobnym subkoncie rachunku bankowego partii politycznej. Przekazania subwencji na wskazany przez partię polityczną rachunek bankowy dokonuje minister właściwy do spraw finansów publicznych.
Partie tworzą 2 rodzaje funduszy:
• Fundusz Ekspercki – środki mogą pochodzić jedynie z wpłat własnych partii politycznych, mogą pokrywać koszty ekspertyz prawnych, politycznych, socjologicznych i społeczno- ekonomicznych, działalności wydawniczo-edukacyjnej, związanej ze statutową działalnością partii; partia otrzymując subwencję przekazuje 5-15% subwencji na ten fundusz, środki są gromadzone na oddzielnym subkoncie rachunku bankowego partii
• Fundusz Wyborczy – dla finansowania udziału w wyborach do Sejmu, Senatu, prezydenckich i samorządu terytorialnego oraz kampanii referendalnych; od dnia rozpoczęcia kampanii wydatki na te cele tylko za pośrednictwem FW; źródłami środków na FW mogą być wpłaty własne partii, darowizny, spadki i zapisy
o Łączna suma wpłat osoby fizycznej na FW danej partii politycznej w jednym roku nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę,
o Jeżeli w danym roku kalendarzowym odbywają się więcej niż jedne wybory lub referenda ogólnokrajowe, łączne sumy wpłat na FW do 25-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę. (nie dotyczy wyborów uzupełniających do Senatu oraz wyborów uzupełniających, wyborów ponownych oraz wyborów przedterminowych i nowych wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego przypadających w toku kadencji)

Partie polityczne mają obowiązek sporządzania corocznie informacji finansowej o otrzymanej subwencji i wydatkach poniesionych z tej subwencji. Partia przedkłada informację Państwowej Komisji Wyborczej do 31 marca następnego roku, razem z załączoną opinią i raportem biegłego rewidenta, wybranego przez PKW. Informację PKW ogłasza w Monitorze Polskim, w 14dni od dnia złożenia jej w PKW.

PKW może w 4 miesiące od dnia złożenia informacji ją przyjąć lub odrzucić. W przypadku wątpliwości co do prawidłowości/ rzetelności informacji może zwrócić się o udzielenie wyjaśnień w określonym terminie. W przypadku odrzucenia informacji partia ma prawo wniesienia skargi do SN w 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu. SN rozpoznaje w składzie 7 sędziów i wydaje orzeczenie w 60dni od dnia doręczenia skargi. Gdy SN uzna zasadność, PKW niezwłocznie wydaje postanowienie o przyjęciu.

Do 31 marca partie składają także sprawozdanie o źródłach pozyskiwania środków finansowych, kredytach bankowych i warunkach i uzyskania, a także wydatki poniesione z Funduszu Wyborczego. Gdy partia nie zastosuje się do terminu, PKW występuje z wnioskiem do sądu o wykreślenie partii z ewidencji.

Partia traci prawo do otrzymania subwencji:
o Gdy kadencja Sejmu zostanie skrócona, prawo wygasa z końcem kwartału, w którym zakończyła się kadencja Sejmu
o W następnym roku kalendarzowym:
 Nie złoży informacji w terminie
 Informacja odrzucona przez PKW
 SN oddali skargę na postanowienie PKW o odrzuceniu
o W następnych 3 latach, w których jest uprawniona do otrzymywania:
 PKW odrzuci sprawozdanie
 SN oddali skargę na postanowienie PKW o odrzuceniu
o W przypadku niezłożenia lub odrzucenia przez PKW sprawozdania wyborczego

Gdy partia przyjmie lub przekaże korzyści majątkowe z naruszeniem zakazów, podlegają one przepadkowi na rzecz SP.

Finansowanie kampanii wyborczej
o Jest jawne
o Środki na pokrycie wydatków ze źródeł własnych partii

Rozdział 13
FINANSOWANIE KAMPANII WYBORCZEJ
Art. 107.
Finansowanie kampanii wyborczej jest jawne.
Art. 108.
Wydatki ponoszone przez komitety wyborcze w związku z zarządzonymi wyborami są pokrywane z ich źródeł własnych.
Art. 109.
1. Za gospodarkę finansową komitetu wyborczego odpowiedzialny jest i prowadzi ją jego pełnomocnik finansowy.
2. Pełnomocnikiem finansowym nie może być:
1) kandydat na posła albo kandydat na senatora;
2) pełnomocnik wyborczy;
3) funkcjonariusz publiczny w rozumieniu art. 115 § 13 Kodeksu karnego.
3. Można być pełnomocnikiem finansowym tylko jednego komitetu wyborczego.
Art. 110.
1. Komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami.
2. Komitet wyborczy partii politycznej może pozyskiwać i wydatkować środki od dnia wydania przez Państwową Komisję Wyborczą postanowienia o przyjęciu zawiadomienia, o którym mowa w art. 96 ust. 2.
3. Koalicyjny komitet wyborczy i komitet wyborczy wyborców mogą pozyskiwać i wydatkować środki od dnia wydania przez Państwową Komisję Wyborczą postanowienia o przyjęciu zawiadomienia, o którym mowa odpowiednio w art. 97 ust. 7 albo w art. 98 ust. 4.
4. Zabrania się:
1) pozyskiwania środków przez komitet wyborczy po dniu wyborów;
2) wydatkowania środków przez komitet wyborczy po dniu złożenia sprawozdania, o którym mowa w art. 120.
Art. 114.
1. Komitety wyborcze mogą wydatkować na kampanię wyborczą wyłącznie kwoty ograniczone limitami:
1) okręgowym - ustalanym dla komitetu wyborczego, który zarejestrował kandydata lub kandydatów tylko w jednym okręgu wyborczym w wyborach do Sejmu lub do Senatu, albo
2) ponadokręgowym - ustalanym dla komitetu wyborczego, który zarejestrował kandydatów w więcej niż jednym okręgu wyborczym w wyborach do Sejmu lub do Senatu.
2. Wysokość limitu wyznaczona jest kwotą 1 złotego przypadającą na każdego wyborcę w kraju ujętego w rejestrze wyborców, z tym że:
1) limit okręgowy oblicza się poprzez podzielenie liczby wszystkich zarejestrowanych wyborców w kraju przez liczbę 560 i pomnożenie uzyskanego wyniku przez liczbę mandatów posłów lub senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym, w którym komitet zarejestrował swojego kandydata lub kandydatów;
2) limit ponadokręgowy dla danego komitetu stanowi sumę kwoty limitów okręgowych, o których mowa w pkt 1.
3. Państwowa Komisja Wyborcza, w terminie 14 dni od dnia zarządzenia wyborów do Sejmu, ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" i podaje do wiadomości publicznej w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym liczbę wyborców ujętych w rejestrach wyborców na terenie całego kraju według stanu na koniec kwartału poprzedzającego dzień ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu wyborów do Sejmu.

Sprawozdanie wyborcze – w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów pełnomocnik finansowy przedkłada PKW sprawozdanie o przychodach, wydatkach, zobowiązaniach finansowych komitetu, w tym uzyskanych kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania. Dołączana jest opinia biegłego rewidenta z raportem.

Dotacja podmiotowa – dla partii politycznej, której komitet wyborczy uczestniczył w wyborach, partii politycznej wchodzącej w skład koalicji wyborczej, a także komitetowi wyborczemu, za każdy uzyskany mandat posła i senatora; dotacja wypłacana w 6 miesięcy od dnia stwierdzenia ważności wyborów i przysługuje tylko do wysokości wydatków w sprawozdaniu wyborczym