Irlandia – „zielona wyspa”, państwo, położone za zachód od Wielkiej Brytanii. Na północnym - wschodzie oddzielone od Szkocji przez wody Kanału Północnego. Wschodnie wybrzeże wyspy oblewa Morze Irlandzkie i Kanał Św. Jerzego,
Obecna Irlandia należy do najmłodszych państw Europy. Po blisko 800 latach niewoli, dopiero układ brytyjsko - irlandzki, zawarty w 1921 r., po upadku Powstania Wielkanocnego, dał południowej części „zielonej wyspy” niepodległość. Poza utworzoną w ten sposób Republiką Irlandii, pozostało sześć hrabstw, nazwanych Irlandią Północną.
W przeciwieństwie do południowej, katolickiej części wyspy, w Północnej Irlandii przeważają protestanci. Drugą co do wielkości, grupą wyznaniową prowincji są katolicy. Podział wyspy, a także waśnie na tle religijnym i dyskryminacja mniejszości katolickiej, stała się przyczyną konfliktu, który wybuchł w północnych hrabstwach praktycznie zaraz po układzie z 1921 r., jednak swoje apogeum osiągnął po roku 1968.
Podstaw do zrozumienia przyczyn konfliktu Północnoirlandzkiego, należy szukać w historii wyspy. Bez znajomości przeszłości narodu nie da się zrozumieć, o co tak naprawdę toczy się tam walka.
Nie można zapominać, że konflikt w Ulsterze w dużej części został spowodowany polityką Wielkiej Brytanii i prześladowaniami katolickiej mniejszości.
Protestancka większość, poprzez wydawanie odpowiednich aktów prawnych, dyskryminowała katolików, praktycznie we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Trudności w zdobyciu pracy, niemożność utrzymania rodzin, inne traktowanie przez wymiar sprawiedliwości, niesprawiedliwe prawo wyborcze itp., na pewno nie poprawiały nastrojów mniejszości katolickiej.
PRZYCZYNY WYBUCHU KONFLIKTU
- od 1171 r. znajdowała się pod panowaniem brytyjskim. Rządy brytyjskie na „zielonej wyspie” trwały nieprzerwanie przez blisko 800 lat. Na podbitych terenach osiedlani byli Anglicy, a napływ tej ludności trwał nieprzerwanie do XIX wieku najwięcej przybyszów wyznania protestanckiego. Tam też w największym stopniu widoczne były zmiany pod względem religijnym i etnicznym. Podział religijny pokrywał się też w zasadzie z podziałem społecznym. A protestanci w Irlandii rządzonej przez Brytyjczyków zajmowali niemal wszystkie znaczące stanowiska.
- W czasie zamieszania, jakie powstało w Anglii w 1641 r., w Irlandii wybuchło powstanie antyangielskie. Zostało ono jednak stłumione przez wojska Oliviera Cromwella w 1649 r. Po tej dacie wzmógł się ucisk rdzennej ludności wyspy.
- W 1688 r. „zielona wyspa” opowiedziała się po stronie katolickiego króla angielskiego Jakuba II. Jednak armia irlandzka została pokonana 12 lipca 1690 r. w bitwie nad rzeką Boyne, a 13 października 1691 r. zawarty został w Limerick traktat, który całkowicie oddawał kraj w ręce protestantów. Po tych wydarzeniach na Irlandczyków spłynęła kolejna fala represji. Zabroniono praktyk religijnych kościołowi katolickiemu i prowadzenia przez niego działalności oświatowej.
- Pod koniec XVIII wieku powstała organizacja United Irishmen, która jednoczyła zarówno katolickich jak i protestanckich mieszkańców wyspy. Po kilku latach działalności uznano ruch za nielegalny i cofnięto wszystkie prawa, jakie uzyskali Irlandczycy w ciągu XVIII wieku.
- 1801 – wcielenie Irlandii do Wielkiej Brytanii, liczne powstania niepodległościowe Irlandczyków, działalność wielu organizacji i partii politycznych.
- 1916 – Powstanie Wielkanocne, plany utworzenia niepodległej republiki Irlandii, utworzenie Irish Republican Army (IRA). Powstanie upadło.
- układ 6 drudnia 1921 podział wyspy, w wyniku którego 6 hrabstw północnych pozostało poza granicami Irlandii. W ten sposób pod rządami większości protestanckiej, znalazło się w Irlandii Północnej ok. 40% mniejszości katolickiej, która postrzegana jako zagrożenie, była represjonowana.
PRZEBIEG
- Dyskryminacja katolików w dziedzinie oświaty. Podział na system brytyjski kierowany przez państwo i system irlandzki zarządzany przez kościół katolicki. Segregacja wyznaniowa uczniów w szkołach.
- Dyskryminacja katolików w dziedzinie rozdziału mieszkań komunalnych (1968). Władze lokalowe nie zapewniały mieszkań nawet najbardziej potrzebującym, o ile byli oni katolikami. W tej kwestii występowała rażąca niesprawiedliwość.
- Dyskryminacja w dziedzinie zatrudnienia. Wskaźnik bezrobocia wśród ludności katolickiej wahał się od 13% do 18% (zależnie od miejsca zamieszkania). Jednocześnie bezrobocie wśród ludności protestanckiej znajdowało się na dużo niższym poziomie i mieściło się w granicach od 2 - 5%. Według Północnoirlandzkiego Stowarzyszenia Praw Obywatelskich (CRA), liczba bezrobotnych katolików zdolnych do pracy wahała się w niektórych rejonach Ulsteru od 45% do 60%.
- Dyskryminacja polityczna przy wyborach do lokalnego parlamentu, które były ustawiane tak, aby katolicy nie mogli uzyskać większości.
ZAOSTRZENIE KONFLIKTU PO 1968
Pierwszy znaczący zwrot w sytuacji nastąpił wraz z utworzeniem Północnoirlandzkiego Stowarzyszenia Praw Obywatelskich (CRA) w 1966 r. Ta pokojowo nastawiona organizacja, stosowała taktykę zaczerpniętą z działalności Martina Luthera Kinga. CRA powstało, jako stowarzyszenie ponadwyznaniowe, jednoczące w jednym szeregu przedstawicieli obu społeczności. Stało się ono trzonem nowej aktywności, której celem było zwrócenie uwagi na rzeczywiste problemy mniejszości katolickiej. Nowością było to, że nie walczono w imię ideałów republikańskich (czyli o zjednoczenie Irlandii), lecz o prawa obywatelskie, których praktycznie pozbawiono ludność katolicką w Irlandii Północnej, o czym była mowa wcześniej.
Manifestacje, demonstracje, marsze na rzecz praw katolików. Coraz bardziej krwawe walki pomiędzy katolikami i protestantami oraz republikanami i antyrepublikanami. W celu uspokojenia rozruchów, do prowincji wkroczyły wojska brytyjskie, które wniosły jednak tylko większy zamęt. Obrony ludności katolickiej przed atakami podjęła się IRA. Zamachy bombowe, liczne ataki terrorystyczne.
- Dopiero w sierpniu 1994 roku IRA ogłosiła zawieszenie broni. W 1996 roku wznowiła jednak akcje zbrojne, by w 1997 ponownie je zawiesić i przyłączyła się do procesu pokojowego.
- w Wielki Piątek 1998 roku podpisano porozumienie między rządami Wielkiej Brytanii i Irlandii. Przewidywało ono wybory do parlamentu Irlandii Północnej i powołanie rządu koalicyjnego. Część IRA odrzuciła porozumienie i kontynuowała walki pod nazwą Prawdziwa IRA. 94% społeczeństwa poparło porozumienie w referendum.
- latem 1998 Prawdziwa IRA przeprowadziła zamach bombowy, w którym zginęło 28 osób. Zamach ten nie zerwał jednak porozumienia.
- Mieszkańcy Irlandii Północnej są już zmęczeni trwającym od ponad trzydziestu lat konfliktem. Większość opowiada się za pokojem i oburza się na groźby ekstremistów, którzy próbują obalić porozumienie. Po każdej stronie została garstka tych, dla których porozumienie między katolikami i protestantami jest zdradą ich ideałów.
Ważne jest, aby katolicy i protestanci zasiadający we wspólnym rządzie, potrafili ze sobą współpracować.
W historii konfliktu i związanego z nim procesu pokojowego wiele już było przełomowych momentów i wiele razy świat witał z nadzieją kolejne porozumienia, zawieszenia broni i deklaracje o pojednaniu.
Proces pokojowy w Ulsterze zaczął wreszcie przynosić skutki. Należy jednak pamiętać, że niespełnione jest życzenie wielu republikanów dotyczące zjednoczenia wyspy. Dopóki istnieć będzie społeczność silnie akceptująca swe związki z Koroną oraz ta, która marzy o zjednoczonej ojczyźnie, trudno mówić o pełnym i satysfakcjonującym wszystkich porozumieniu. Dziś można stwierdzić jedynie, że podstawy do pokojowego ułożenia stosunków między zwaśnionymi społecznościami zostały położone. Czy zostaną one dobrze wykorzystane, zobaczymy w przyszłości.
