Wyrzuty sumienia
Zdrada
– Mości panowie!... Wielu spomiędzy was... zdziwi... albo zgoła przestraszy ten toast... ale... kto mi ufa i wierzy... kto prawdziwie chce dobra ojczyzny... kto wiernym mojego domu przyjacielem... ten go wzniesie ochotnie... i powtórzy za mną: Vivat Carolus Gustvus rex... od dziś dnia łaskawie nam panujący! – Vivat! – powtórzyli dwaj posłowie Loewenhaupt i Shitte oraz kilkunastu oficerów cudzoziemskiego autoramentu. – Lecz w sali zapanowało głuche milczenie. Pułkownicy i szlachta...
Obłęd przed zbrodnią i po zbrodni
Obłędowi po zbrodni ulega Lady Makbet, zmywająca ciągle z dłoni nieistniejącą krew, a także nękany przez wyrzuty sumienia jej mąż, widzący wszędzie postaci zamordowanych ( Makbet Williama Szekspira). Cechy obłędu przejawia też pani, która zabiła pana, z ballady Mickiewicza Lilije , wszędzie widząca i słysząca zmarłego męża. Bohaterowie o wrażliwych sumieniach mogą doznać obłędu i przed zbrodnią. Taką postacią jest bohater Słowackiego Kordian, mdlejący w progu sypialni carskiej przed próbą...
Między żądzą władzy a moralnością
Między żądzą władzy a moralnością – to częsty dylemat bohaterów tragedii Szekspira. Przeważnie, jak w postępowaniu Makbeta i jego żony czy polskiej Lady Makbet – Balladyny, zwycięża żądza władzy. Konsekwencją jest seria dalszych morderstw (dla tuszowania poprzednich i ugruntowywania władzy), strach, wyrzuty sumienia. Tych, którzy wybrali nieprawość, czeka jednak surowa kara (Makbet, Balladyna).
Mężobójczyni
Niekiedy zdrada doprowadza do zbrodni mężobójstwa. Tak jest w balladzie Lilije Adama Mickiewicza. Niewierna żona, która zdradziła męża podczas jego pobytu na wojennej wyprawie, bojąc się, że prawda wyjdzie na jaw, zabija go nożem i zakopuje jego zwłoki w lesie, obsadzając grób liliami. Po roku, mimo nękających ją wyrzutów sumienia, decyduje się wyjść za mąż za jednego z braci męża, którzy proszą ją o rękę. Los ma rozstrzygnąć, którego z nich pani weźmie za męża (czyj wianek wybierze, ten...