Państwo
Wątpliwe kariery komunistów
Wątpliwe kariery robią komuniści w powojennej Polsce. W ekranizacji Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego (reż. Andrzej Wajda) oglądamy dzielących się stołkami miejscowych notabli i pijanego karierowicza, który usiłuje coś wymusić na dygnitarzach, jednak to, iż jest pijany, przekreśla jego przyszłość. Kariery polityczne wielu bohaterów Małej apokalipsy Tadeusza Konwickiego to jednak kariery pozorne w groteskowym państwie, w którym nawet data w kalendarzu nie jest pewna, zapałki się...
Emigracja, konspiracja czy służba reżimowi?
Bardzo istotnych wyborów dokonują artyści powojenni, tłumaczący się potem ze swych wyborów w licznych utworach rozrachunkowych i wywiadach. Herbert, mimo iż pozostaje w kraju, usiłuje w swej poezji pokazać, jak żyć niezależnie i godnie w państwie, które nie jest wolne ( Przesłanie Pana Cogito, Dlaczego klasycy, Powrót prokon sula, Raport z oblężonego miasta ). W wierszu Potęga smaku wyjaśnia zaś, że wybór sztuki niezależnej, a nie konwencji socrealistycznej nie był w istocie trudny, bo...
Zemsta na wrogach państwa i wrogach klasowych
Wymiar zemsty na wrogach klasowych ma bunt przybierający różne formy: okrutnym odwetem za krzywdy chłopów była rabacja galicyjska, powstanie Jakuba Szeli, o którym wspomina Stanisław Wyspiański w Weselu. Mszczącym się chłopom można zarzucić niebywałe okrucieństwo: podobno ucinali piłami głowy panom. Wymiar okrutnej zemsty mają też rewolucje. Opisują je: Zygmunt Krasiński w Nie-Boskiej komedii , Witkacy w Szewcach czy Gombrowicz w Operetce . Do zemsty na klasach posiadających...
państwo
1. ‘terytorium podległe czyjejś władzy, stanowiące całość polityczną’; 2. stpol. ‘władza, panowanie, uprawnienia związane z posiadaniem dóbr’; 3. ‘ludzie należący do najwyższych warstw społecznych, magnaci, szlachta, ziemiaństwo’ (od XVI w.); 4. dziś ‘pan i pani, małżeństwo, para’; od XV w.; jest to rzeczownik utworzony od słowa pan w znaczeniach abstrakcyjnym i zbiorowym
Niewrażliwi państwo z noweli Sienkiewicza
Henryk Sienkiewicz w swej przejmującej noweli Janko Muzykant ukazał niewrażliwych państwa ze dworu, którzy sporo bawią za granicą i tam szukają wrażeń, wspaniałej sztuki i młodych talentów, podczas gdy na własnej ziemi przegapiają prawdziwe perły. Scena, w której mówią oni (po francusku) o przyjemności wyszukiwania talentów na Zachodzie, podczas gdy nad grobem biednego Janka, pobitego na śmierć za kradzież skrzypeczek, „szumią brzozy”, jest nader sugestywna.
Książę, cesarz, faraon...
Wśród licznych władców utrwalanych w utworach literackich są nie tylko królowie, cesarze, carowie, ale także książęta i faraoni. Wszyscy oni sprawują władzę niemal absolutną w swych państwach i państewkach. Warto wspomnieć chociażby o księciu tyranie, bohaterze Pustelni parmeńskiej Stendhala, cesarzu Napoleonie, o którym wielokrotnie mowa w Lalce Bolesława Prusa i którego wojska entuzjastycznie wita szlachta polska na Litwie w Panu Tadeuszu , czy też o faraonie Ramzesie XIII– głównym...
Wodzowie rewolucji i szefowie państwa
Osobny rozdział stanowią komunistyczni wodzowie. Takich wodzów kreuje usilnie sowiecka propaganda. Jednym z nich jest Czapajew – tytułowy bohater filmu braci Wasiliewów, ukazany jako człowiek z krwi i kości. Komunista – bandyta, kat i obłudny zbrodniarz – to Stalin i jego ludzie przedstawieni w licznych tekstach kultury, np. w dokumencie Józefa Czapskiego Na nieludzkiej ziemi , według którego nikt z sowieckich dygnitarzy nie potrafił odpowiedzieć, co stało się z polskimi oficerami z...
Filozofowie greccy
W Uczcie Platon utrwala postać Sokratesa i innych filozofów oraz metodę greckich myślicieli, którzy zadając pytania i oczekując na nie odpowiedzi od słuchacza, zmuszali ich do myślenia... W Państwie pojawia się pomysł Platona postawienia uczonych na czele państwa, oddania im rządów. Państwo Platona, rządzone przez mądrych i odbierające głupim prawo dodecydowania o sobie, przypomina jednak społeczeństwa totalitarne.