Lichwiarz
Skąpiec, skąpstwo
SHYLOCK Ach, to, to, to, to! Ów diament, który przepadł, kosztował mnie dwa tysiące dukatów we Frankfurcie,– klątwa nigdy dotąd nie padła na nasz naród, dopiero dziś! Nie czułem jej nigdy dotąd, dopiero dziś, – dwa tysiące dukatów w tym kamieniu, a także i inne drogie, drogie klejnoty. Wo lałbym mieć córkę martwą tu, u mych stóp, z owymi klejnotami w uszach: wolałbym,aby leżała na marach u mych stóp, z owymi dukatami w trumnie: – żadnych wieści o nich? Czemu?! Sam nie wiem, ile już...
Lichwiarz – pogardzany zawód
Najbardziej pogardzany zawód epoki rodzącego się kapitalizmu to lichwiarz. Z niechęcią przedstawia postać lichwiarza Gustaw Flaubert w Pani Bovary (jego nieuczciwość sprowadza na Emmę długi i nieszczęście). Lichwiarzem jest też ojciec tytułowej bohaterki powieści Balzaka Eugenia Grandet , okrutnik i skąpiec. Podobne cechy przejawia lichwiarz ze Skąpca Moliera, Harpagon. Pełna pogardy dla lichwiarzy jest wspomniana już tragedia Szekspira Kupiec wenecki .
Kupiec i godność kupiecka
Kupcy i lichwiarze oraz ich działalność są zalążkiem nowego systemu kapitalistycznego. Niekiedy postaci te są zestawiane na zasadzie kontrastu. Postać szanowanego kupca przedstawia William Szekspir w Kupcu weneckim i przeciwstawiają postaci lichwiarza – Żyda zarabiającego nieuczciwie kosztem innych (pożycza na procent, zdziera z klientów pieniądze, chce zdzierać, także w dosłownym tego słowa znaczeniu, i skórę...). Postaci szanowanych kupców odnajdziemy też w Buddenbrookach Tomasza...
Lichwiarz Grandet
Podobną do Harpagona postacią jest prowincjonalny lichwiarz – ojciec tytułowej bohaterki powieści Balzaka Eugenia Grandet , należącej do cyklu Komedia ludzka . Grandet umie cenić wartość pieniądza, bo kiedyś był ubogim majstrem bednarskim. Przesadza jednak. W domu, uchodzącym za jeden z najbogatszych w okolicy, czyni absurdalne oszczędności, wydziela np. świece. Jego córka,wydająca się być najlepszą partią w okolicy, zakochuje sięw zbytkownie ubranym Karolu Grandecie, bratanku ojca,...