Strona tytułowa polskiego wydania książki z 1935

Zwierciadło morza (ang. The Mirror of the Sea. Memories and Impressions) – zbiór 15 autobiograficznych esejów Josepha Conrada. Książka, wydana w 1906 roku zawiera wspomnienia autora, wcześniej opublikowane w różnych czasopismach. W Polsce wydana w 1935, w tłumaczeniu Anieli Zagórskiej^[1].

Historia wydania

Projekt spisania „czegoś autobiograficznego o statkach, kapitanach i jednej czy dwu przygodach” pojawił się u Conrada na przełomie lat 1901-1902^[2]. W 1903 pisał o planowanym utworze do swego wydawcy, Jamesa B. Pinkera, wymieniając tytuły planowanych szkiców: Porywy wiatru, Kotwica w górę, Reje i maski, Krój żagli, Sieć olinowania, Patyki, Dookoła kompasu, Przypadki zaoczenia lądu^[3], ale tak naprawdę „szkice morskie” pisać zaczął w 1904, równolegle z pracą nad powieścią Nostromo^[4] i kontynuował przez następny rok. Pracę nad wydaniem książkowym zakończył 6 marca 1906^[5]. Początkowo pisarz nie był najlepszego zdania o poziomie literackim swoich wspomnień, traktując je jako okazję do łatwego zarobku. W liście do Herberta G. Wellsa pisał: „Zacząłem serię szkiców o morzu (...). Odkryłem, że tego rodzaju brednie mogę dyktować bez wysiłku w tempie 3000 słów na cztery godziny. Naprawdę! Pozostaje to jedynie sprzedać to jakiemuś pismu, a potem wydać te śmiecie w formie książki”^[4].

Szkice powstawały we współpracy z przyjacielem Conrada, Fordem Madoksem Fordem, który w dużej mierze było pomysłodawcą, współpracownikiem i stenografem podczas tworzenia opowieści. Ford tak wspominał proces powstawania książki: „Większa część Zwierciadła morza była po prostu rozmową, którą piszący notował swoim systemem stenografii, na bieżąco przypominając Conradowi (...) różne fragmenty jego własnych opowieści”. Conrad podzielił się z Fordem honorariami za publikację pierwszych szkiców w czasopismach^[4]. Wbrew wcześniejszym stwierdzeniom w przedmowie do wydania z 1919 Conrad docenił swe dzieło, pisząc: „Bo ta książka jest spowiedzią sięgająca bardzo głęboko (...). Usiłowałem tu odsłonić z bezpośredniością ostatniej spowiedzi, jaki był mój związek z morzem, który zaczął się tajemniczo jak każda wielka namiętność zesłana na śmiertelnych przez niezbadanych bogów (...). Moja książka, pisana na wskroś szczerze, nie ukrywa niczego poza fizyczna w niej obecnością autora. Na kartach tych spowiadam się najpełniej nie ze swych grzechów, lecz ze swych wzruszeń”^[6].

Książka jest dedykowana „Pani Katherine Sanderson, której serdeczne powitanie i łaskawa gościnność okazana przyjacielowi jej syna rozjaśniły pierwsze mroczne dni mego rozstania z morzem”^[7].

Recepcja

Książka została bardzo dobrze oceniona przez krytyków. Chwalili ją także pisarze: Wells, E. V. Lucas, Rudyard Kipling, Henry James. John Galsworthy ocenił, że to „jedna z najświetniejszych książek współczesnych, a epizod Wtajemniczenie to najlepszy utwór morski naszej doby”^[8].

Zawartość

• Zaoczenie lądu i oderwanie się od brzegu
• Godła Nadziei
• Sztuka piękna
• Pajęczyny i babie lato
• Ciężar brzemienia
• Statki zapóźnione i statki zaginione
• Uchwyt lądu
• Charakter wroga
• Władcy Wschodu i Zachodu
• Wierna rzeka
• W niewoli
• Wtajemniczenie
• Kolebka rzemiosła
• „Tremolino”
• Wiek bohaterski

Przypisy

Bibliografia

• Zdzisław Najder: Życie Conrada-Korzeniowskiego. T. 2. PIW, 1980.
• Przedmowa. W: Joseph Conrad: Zwierciadło morza. Aniela Zagórska (tł.). PIW, 1963.

Linki zewnętrzne

• Zwierciadło morza w Wikiźródłach